YATIRIM YAPARKEN HİSLERİMİZİN BİZE KAZANDIRDIKLARI
Daha önce pek çok yazımda mekanik yatırım sistemlerinin gücünden ve duygusuz yatırım yapmanın öneminden bahsetmiştim. Ancak bunun tam tersi olarak aslında yatırımda hislerin öneminin ne kadar büyük olduğunu da gösteren pek çok örnek gördüm. Tecrübelerimi gözden geçirdiğimde de aslında yatırım yaparken duygu ve hislerin ne zaman nasıl kullanılması gerektiğine ilişkin bazı tespitlerim oldu. İlk olarak yatırımda hislerin neden bu kadar güçlü olduğundan bahsetmek istiyorum:
1.Kimsenin göremediğini görmek
Bazı insanlarda kimsenin görmediğini görme yeteneği vardır. Aslında bu yetenek çok sayıda şart ve veri olan bir ortamda öncelikli ve önemliyi fark etme yeteneğidir. Kimsenin göremediğini gören kişilerin aslında yetenekleri ortamdaki kafa karıştıran gereksiz parametreleri bir şekilde hissedip gerçekten ne olabileceğine odaklanabilme yeteneğinde olmalarıdır. Yatırım yaparken pek çok seçenek arasından kimsenin göremediği derinlikte değer yaratabilmek de ancak çok güçlü hislerle olur. Hislerini iyi kullanabilen insanlar kendilerine sunulan veri ile gerçekte ne olduğu arasındaki farkı çok rahat hissedebilirler. Hislerini iyi kullanabilen insanların çok ilginç veri toplama yetenekleri de vardır. Örneğin istatistiksel veriler açıklanmadan bir market ziyaretinde verilerin nasıl çıkabileceğini tespit edebilen enteresan kişilikler vardır. Kimsenin görmediğini görebilmek uzun vadede yatırım fırsatlarında daha az hesap kitap ile daha yüksek miktarda ve daha huzurlu para kazanma imkânı verir. Bu konuda ben Acun’u çok takdir ediyorum. Kendi sektöründe bir şekilde hisleri ve doğru zamanlamasıyla hep bir adım ileriye gitti. Kısa vadede bütün parametreleri değerlendirmeye çalışıp hesap kitap içine girmek ilk bakışta faydalı gibi gözükse de uzun vadede hem yorucu hem de yeterince fayda getirmeyen bir eylemdir. Dakika başı bilanço inceleyen ve bu şirket pahalı bu ucuz diye konuşan insanlar gördüm. Ancak gerçekten hissi yüksek olan kişiler o şirket şu an için pahalı bile olsa gelecekte çok daha fazla para kazanacaklarını rahatlıkla hissederler.
2.Yapılan şeye olan inancın gücü
Para kazanırken ya da yatırım yaparken en önemli şeylerden birisi de yüksek seviyede inanç gerekliliğidir. Genelde hislerine güvenen insanların yaptıkları şeylere inanç ve güven seviyeleri çok daha yüksek olur. Bu durum yatırım hedeflerine ulaşmada ve yol üzerinde çıkan zorluklara karşı çok daha fazla direnme gücü verir ki bu da başarıya ulaşmayı pek şansa bırakmaz.
3.İnsan faktörünü anlamak
Hisleri güçlü kişiler kurum ve süreçlerden daha çok insanlara odaklanmışlardır. Doğru insanlar ne kadar zor olursa olsun doğru işleri yaparlar. Hisleri güçlü insanlar yıllarca sürecek ve riskli gözüken yatırım planları için aslında işi başarı ya da başarısızlığa götürecek insanları çok iyi anladıklarından dolayı başarıya ulaşırlar. Eninde sonunda insan faktörü bence herhangi bir şirketin geleceğini anlamada ya da bir şirkete ortak olmada en doğru kararı verme güdüsü getirir. Hisleri güçlü olan insanlar doğru insanlarla başarısızlık yaşamayı yanlış insanlarla başarı içinde olmaya yeğlerler.
4.Diğer insanları bir araya getirme gücü
Hisleri güçlü insanların yatırım kararlarında başarılı olmalarının sebeplerinden birisi de hisleri güçlü insanların diğer insanları bir araya getirmedeki ustalıklarıdır. Herkes hisleri güçlü insanlarla çalışmayı sever çünkü bu insanlar hem dışarıdaki zorluk ve belirsizliklere karşı içlerinde bulundukları toplumu korurlar hem de insan duygularını daha iyi anlayabildiklerinden insanları bir araya getirme konusunda gerçekten güçlüdürler.
YATIRIM YAPARKEN HİSLERİMİZ BİZİ NASIL YANILTABİLİR
Yatırım yaparken hislerimizin bize ne kadar faydalı olabileceğini yukarı da görmüştük. Ancak bazı durumlarda bu faydalar eğer hislerimizi kontrol edemezsek zarara dönüşür. Şimdi kısaca bizim için maddi manevi zarar oluşturabilecek o zararlardan bahsetmek istiyorum.
1.Stop Loss-Zarar Kes Yapmamak
Hislerimizi ne kadar güçlü olursa olsun yatırımda para kazanabilmek için en önemli şeylerden birisi de oyuna devam edebilmektir. Bazı durumlarda hislerimiz ne kadar güçlü olursa olsun zarar belli bir seviyeye ulaştığında zararı kesebilmek ve yatırım kararından vazgeçebilmek gereklidir. Bu durum stop loss-zarar kes seviyesi olarak adlandırılır ve hisleri güçlü olan yatırımcının portföyündeki zarar belli bir duruma ulaştığında o zararı kabullenip piyasadan çıkması ve yeni fırsatlar için beklemeye çekilmesi en önemli olmazsa olmazlardandır.
2.Ön Yargı ve Yanıldığını Kabullenmemek
Hisleri güçlü olan insanlarda bu hislerin getirdiği bir ön yargı oluşur. Daha önceden çok güvendiğiniz bir kişi sizi yarı yolda bırakabilir ya da şimdiye kadarki tecrübelerde hiç rastlanmayan bir durum oluşabilir. Bu durumda normalde bizi güçlü kılan hislerimizi bizi yanıltabilir. Bir insanın ön yargılarından kurtulabilmesi ve yanıldığını kabul edebilmesi büyük bir erdemdir. Duygusal olarak güçlü insanların bu konuda daha dikkatli davranma konusunda kendilerini eğitmeleri gerekir.
3.Zayıf İletişim
Bazı durumlarda hislerimiz ne kadar güçlü olursa ve ne kadar haklı olursak olalım bazı insanlara bağımlılıklarımız oluşur. Ortak yatırım kararı alan hisleri güçlü olan bir kişi olduğunuzu düşünelim ve çok mantıklı bir kararı ortak bir arkadaşınızla beraber aldığınızı varsayalım. Bu durumda yatırım kararı ile ilgili hislerinizi karşı tarafa iyi anlatamazsanız sizdeki o güçlü hissiyat ve yatırım kararının doğruluğu konusundaki o kendinizden emin ve güçlü tavrınızı ortak iş yaptığınız adama aktaramazsanız bu durumda yatırım kararı ansızın ciddi zararlar etmenize sebep olabilir. Hisleri güçlü insanların bu durumu diğer insanlara doğru yöntemlerle aktarma ve liderlik yeteneklerini de geliştirmeleri şarttır.
4.Kendini İç Sesini Dinlememek
Bazı durumlarda hislerimiz ne kadar güçlü olursa o kadar o hissin peşinden gitme isteğimiz oluşur ve aslında güçlü bir yan olan bir tutkuya dönüşür. Ancak eski tutkular bazen bizi daha doğru yönlere bizi yönlendirecek yeni hissiyat oluşumlarını engeller. Bu durumun sebepleri bazen kendini işlerin içine fazla kaptırmak, duygusal olarak diğer bazı insanların etkisine girmek gibi sebepler olabilir. Duygularınızla, hislerinizle aldığınız ve peşinden gittiğiniz yatırım kararlarında bazen bir soluklanıp yaptıklarınızı ve hislerinizi tekrar bir gözden geçirme şansı mutlaka bulmalısınız. Bir anlık bile olsa kendinizi dış dünyaya kapatıp bir gözden geçirme yapmanız hayatınızı çok fazla olumlu yönde değiştirebilecektir. Bunu mutlaka dikkate almalısınız.
Daha önce pek çok yazımda mekanik yatırım sistemlerinin gücünden ve duygusuz yatırım yapmanın öneminden bahsetmiştim. Ancak bunun tam tersi olarak aslında yatırımda hislerin öneminin ne kadar büyük olduğunu da gösteren pek çok örnek gördüm. Tecrübelerimi gözden geçirdiğimde de aslında yatırım yaparken duygu ve hislerin ne zaman nasıl kullanılması gerektiğine ilişkin bazı tespitlerim oldu. İlk olarak yatırımda hislerin neden bu kadar güçlü olduğundan bahsetmek istiyorum:
1.Kimsenin göremediğini görmek
Bazı insanlarda kimsenin görmediğini görme yeteneği vardır. Aslında bu yetenek çok sayıda şart ve veri olan bir ortamda öncelikli ve önemliyi fark etme yeteneğidir. Kimsenin göremediğini gören kişilerin aslında yetenekleri ortamdaki kafa karıştıran gereksiz parametreleri bir şekilde hissedip gerçekten ne olabileceğine odaklanabilme yeteneğinde olmalarıdır. Yatırım yaparken pek çok seçenek arasından kimsenin göremediği derinlikte değer yaratabilmek de ancak çok güçlü hislerle olur. Hislerini iyi kullanabilen insanlar kendilerine sunulan veri ile gerçekte ne olduğu arasındaki farkı çok rahat hissedebilirler. Hislerini iyi kullanabilen insanların çok ilginç veri toplama yetenekleri de vardır. Örneğin istatistiksel veriler açıklanmadan bir market ziyaretinde verilerin nasıl çıkabileceğini tespit edebilen enteresan kişilikler vardır. Kimsenin görmediğini görebilmek uzun vadede yatırım fırsatlarında daha az hesap kitap ile daha yüksek miktarda ve daha huzurlu para kazanma imkânı verir. Bu konuda ben Acun’u çok takdir ediyorum. Kendi sektöründe bir şekilde hisleri ve doğru zamanlamasıyla hep bir adım ileriye gitti. Kısa vadede bütün parametreleri değerlendirmeye çalışıp hesap kitap içine girmek ilk bakışta faydalı gibi gözükse de uzun vadede hem yorucu hem de yeterince fayda getirmeyen bir eylemdir. Dakika başı bilanço inceleyen ve bu şirket pahalı bu ucuz diye konuşan insanlar gördüm. Ancak gerçekten hissi yüksek olan kişiler o şirket şu an için pahalı bile olsa gelecekte çok daha fazla para kazanacaklarını rahatlıkla hissederler.
2.Yapılan şeye olan inancın gücü
Para kazanırken ya da yatırım yaparken en önemli şeylerden birisi de yüksek seviyede inanç gerekliliğidir. Genelde hislerine güvenen insanların yaptıkları şeylere inanç ve güven seviyeleri çok daha yüksek olur. Bu durum yatırım hedeflerine ulaşmada ve yol üzerinde çıkan zorluklara karşı çok daha fazla direnme gücü verir ki bu da başarıya ulaşmayı pek şansa bırakmaz.
3.İnsan faktörünü anlamak
Hisleri güçlü kişiler kurum ve süreçlerden daha çok insanlara odaklanmışlardır. Doğru insanlar ne kadar zor olursa olsun doğru işleri yaparlar. Hisleri güçlü insanlar yıllarca sürecek ve riskli gözüken yatırım planları için aslında işi başarı ya da başarısızlığa götürecek insanları çok iyi anladıklarından dolayı başarıya ulaşırlar. Eninde sonunda insan faktörü bence herhangi bir şirketin geleceğini anlamada ya da bir şirkete ortak olmada en doğru kararı verme güdüsü getirir. Hisleri güçlü olan insanlar doğru insanlarla başarısızlık yaşamayı yanlış insanlarla başarı içinde olmaya yeğlerler.
4.Diğer insanları bir araya getirme gücü
Hisleri güçlü insanların yatırım kararlarında başarılı olmalarının sebeplerinden birisi de hisleri güçlü insanların diğer insanları bir araya getirmedeki ustalıklarıdır. Herkes hisleri güçlü insanlarla çalışmayı sever çünkü bu insanlar hem dışarıdaki zorluk ve belirsizliklere karşı içlerinde bulundukları toplumu korurlar hem de insan duygularını daha iyi anlayabildiklerinden insanları bir araya getirme konusunda gerçekten güçlüdürler.
YATIRIM YAPARKEN HİSLERİMİZ BİZİ NASIL YANILTABİLİR
Yatırım yaparken hislerimizin bize ne kadar faydalı olabileceğini yukarı da görmüştük. Ancak bazı durumlarda bu faydalar eğer hislerimizi kontrol edemezsek zarara dönüşür. Şimdi kısaca bizim için maddi manevi zarar oluşturabilecek o zararlardan bahsetmek istiyorum.
1.Stop Loss-Zarar Kes Yapmamak
Hislerimizi ne kadar güçlü olursa olsun yatırımda para kazanabilmek için en önemli şeylerden birisi de oyuna devam edebilmektir. Bazı durumlarda hislerimiz ne kadar güçlü olursa olsun zarar belli bir seviyeye ulaştığında zararı kesebilmek ve yatırım kararından vazgeçebilmek gereklidir. Bu durum stop loss-zarar kes seviyesi olarak adlandırılır ve hisleri güçlü olan yatırımcının portföyündeki zarar belli bir duruma ulaştığında o zararı kabullenip piyasadan çıkması ve yeni fırsatlar için beklemeye çekilmesi en önemli olmazsa olmazlardandır.
2.Ön Yargı ve Yanıldığını Kabullenmemek
Hisleri güçlü olan insanlarda bu hislerin getirdiği bir ön yargı oluşur. Daha önceden çok güvendiğiniz bir kişi sizi yarı yolda bırakabilir ya da şimdiye kadarki tecrübelerde hiç rastlanmayan bir durum oluşabilir. Bu durumda normalde bizi güçlü kılan hislerimizi bizi yanıltabilir. Bir insanın ön yargılarından kurtulabilmesi ve yanıldığını kabul edebilmesi büyük bir erdemdir. Duygusal olarak güçlü insanların bu konuda daha dikkatli davranma konusunda kendilerini eğitmeleri gerekir.
3.Zayıf İletişim
Bazı durumlarda hislerimiz ne kadar güçlü olursa ve ne kadar haklı olursak olalım bazı insanlara bağımlılıklarımız oluşur. Ortak yatırım kararı alan hisleri güçlü olan bir kişi olduğunuzu düşünelim ve çok mantıklı bir kararı ortak bir arkadaşınızla beraber aldığınızı varsayalım. Bu durumda yatırım kararı ile ilgili hislerinizi karşı tarafa iyi anlatamazsanız sizdeki o güçlü hissiyat ve yatırım kararının doğruluğu konusundaki o kendinizden emin ve güçlü tavrınızı ortak iş yaptığınız adama aktaramazsanız bu durumda yatırım kararı ansızın ciddi zararlar etmenize sebep olabilir. Hisleri güçlü insanların bu durumu diğer insanlara doğru yöntemlerle aktarma ve liderlik yeteneklerini de geliştirmeleri şarttır.
4.Kendini İç Sesini Dinlememek
Bazı durumlarda hislerimiz ne kadar güçlü olursa o kadar o hissin peşinden gitme isteğimiz oluşur ve aslında güçlü bir yan olan bir tutkuya dönüşür. Ancak eski tutkular bazen bizi daha doğru yönlere bizi yönlendirecek yeni hissiyat oluşumlarını engeller. Bu durumun sebepleri bazen kendini işlerin içine fazla kaptırmak, duygusal olarak diğer bazı insanların etkisine girmek gibi sebepler olabilir. Duygularınızla, hislerinizle aldığınız ve peşinden gittiğiniz yatırım kararlarında bazen bir soluklanıp yaptıklarınızı ve hislerinizi tekrar bir gözden geçirme şansı mutlaka bulmalısınız. Bir anlık bile olsa kendinizi dış dünyaya kapatıp bir gözden geçirme yapmanız hayatınızı çok fazla olumlu yönde değiştirebilecektir. Bunu mutlaka dikkate almalısınız.