Bu makale 31.05.2015 tarihinde İngilizce olarak yayınlanmıştır
2 Haziran’da gerçekleşecek OPEC toplantısının yaklaşmasıyla beraber petrol yatırımcılarının aklında önemli bir soru belirdi. “OPEC’in hala önemi var mı?” Cevap, “Evet, OPEC’in hala önemi var.” İşte sebebi:
1) OPEC, öyle davranmasa da hala bir ticaret birliği
OPEC ticaret birliği, üyeler için belirli kotalar belirleyerek petrol fiyatlarının belli aralıkta seyretmesini sağlamaktan sorumludur. OPEC’in şu sıralar üretime karışmaması, kurumun ilerleyen zamanda üretim kotalarını değiştirmeyeceği anlamına gelmiyor. Aslında OPEC, gücünü kullanmaktan bazı sebeplerden dolayı kaçınıyor. Kurum 1960 yılında kuruldu ancak 13 yıl boyunca petrol kaynakları üzerinde gücünü kullanmadı. Kurum, dünyadaki petrol kaynaklarının 81%’lik kısmının kontrolüne sahip, bu durumda OPEC’in en güçlü üyeleri (şu anda Suudi Arabistan) üretimi kısma kararı aldığında, daha güçsüz OPEC üyeleri de bu karara uyacaktır.
2) Zayıf OPEC ülkeleri, bölgeden ayrılmayı karşılayamaz
Ekonomik olarak zayıf ve etkisiz OPEC ülkelerinin, güçlü OPEC ülkelerine göre yüksek fiyatlara daha çok ihtiyacı var. Zayıf OPEC ülkeleri nakit rezerv sıkıntısı çekebilir hatta sınırsız petrol üretimi ile başa çıkamaz. Örneğin Venezuela; dünyanın en büyük petrol rezervinin üzerinde olmasına rağmen zayıf bir üretici. Düşük petrol fiyatları sebebiyle ortaya çıkan ekonomik durgunluk, ülkedeki petrol üretiminin azalmasına sebep oldu. Venezuela, Suudi Arabistan’ın serbest üretim politikasına şiddetle karşı çıkıyor ancak bunu reddetmek için yeterli ekonomik duruma sahip değil. Bu zayıflık ve çaresizlik, Venezuela’nın OPEC’i terk etmesini imkânsız kılıyor. Venezuela (Cezayir, Nijerya, Libya, Ekvartor ve İran ile birlikte) OPEC’in mevcut politikasından nefret ediyor olabilir ancak başka seçenek bulunmuyor. OPEC’in politika değişikliğine gitmesi gerekiyor çünkü üretim gücünün, Suudi Arabistan’ın küresel piyasalara müdahalesi olmadan bir anlamı bulunmuyor.
3) Daha kötü anlaşmazlıklar da yaşanmıştı
Tarihte OPEC, petrol üretimi ile ilgili anlaşmazlıkları daha önce de yaşamıştı. OPEC, 1973’ten 1979’a kadar tek taraflı olarak üretim düşürme ve fiyat yükseltme kararını uygulamıştı ancak OPEC ülkeleri bu duruma karşı çıkmıştı. 1975’te Suudi Arabistan, fiyatların hafif gerilemesini istemişti ancak İran fiyatlarda 35%’lik bir artışa sebep olmuştu. Toplantılarda Suudi Arabistan, diğer ülkelere İran’ı desteklememeleri konusunda baskı oluşturmuştu. Suudi Arabistan, üretim kapasitesini kullanarak petrol fiyatlarını kendi başına aşağı indirebileceği ile ilgili bir tehditte bulunmuştu. Sonuç olarak OPEC, 10%’luk bir fiyat artışına sebep oldu. Tarihte Suudi Arabistan ve İran sık sık anlaşmazlığa düşmüştü. Bu anlaşmazlıklar şimdiye kadar OPEC’i bölmedi ve şimdi de bölmeyecek çünkü OPEC, tüm ülkeler bir aradayken daha güçlü.
Belki OPEC’in hala önemi olduğuna dair en önemli gösterge, tüm petrol sanayisi ile petrol fiyatlarının gerçekleşecek toplantıya odaklanmış olduğudur. OPEC, üretimde sınırlama yapmayacağını belirtirse fiyatlar darbe alacaktır.
Unutmayın, OPEC ve politikaları geçtiğimiz yıllar içinde petrol fiyatlarındaki en büyük dalgalanmalara sebep oldu. OPEC, 2014’te petrolün 100 dolara yükselmesinden sorumlu olduğu gibi, 2015’te bunun üçte birine gerilemesinden de sorumlu. Takip etmemiz gereken şey, petrolün 2016’nın geri kalanında nasıl fiyatlanacağıdır.