Bu makale 9.8.2016 tarihinde İngilizce olarak yayınlanmıştır
Her zamanki OPEC üyeleri – Venezuela, Ekvator ve Kuveyt – Nisan ayında Katar’da gerçekleşen toplantının ardından Ham Petrol üretiminin dondurulması ile ilgili taleplerini dile getirmeye başladılar. Her zamanki gibi OPEC’ten biri üretim dondurma ile ilgili bir söz ettiği anda spekülatörler petrol fiyatını anında yükseltti. Pazartesi günü de aynı şeyi yaptılar.
Bilinçli yatırımcılar haberlerle ilgili olarak tetikte olmalı. Piyasa izleyicileri bu yıl başında aynı durum ile karşı karşıya kaldılar. Geçtiğimiz kış ise OPEC ve OPEC harici üyeler, üretim dondurma ile ilgili görüşmelere başlamışlardı. Bu sırada petrolün varili 28 dolar ile tüm zamanların en düşük seviyesine yakındı. Görüşmelerin gerçekleşmesinden bir ay kadar sonra petrol fiyatları neredeyse 50% artarak 44 dolara kadar yükseldi. Bu artış çoğunlukla spekülasyon temelli oldu. Görüşmelerin olumsuz sonuçlanmasının ardından petrol fiyatları yaklaşık 7% değer kaybetti. Bu dönemde yatırımcıların petrol üretiminin dondurulması ile ilgili söylentilere şüpheyle yaklaşması gerekiyor. OPEC bakanı petrol üretimini dondurma görüşmelerini önerdi diye politika hedefleri, finansal koşullar veya ekonomik temellerde herhangi bir değişiklik olmadı.
İlk olarak petrol piyasaları dersini almış gibi görünüyor. Cuma günü haberlerin çıkmasının ardından petrol fiyatları aşağı yönlü bir hareket yaptı ancak günü toparlayarak bitirdi. Hafta içinde spekülatörler, OPEC’in 28 Eylül’de Cezayir’de gerçekleşecek Uluslararası Enerji Forumunda üretim dondurma konusunda anlaşacağı beklentileriyle petrolü yükseltti (Pazartesi 2,5% değer kazandı).
Doha’da Petrol Üretimi Neden Dondurulmadı
Haberlerde İran ile Suudi Arabistan arasındaki gerginliğin üretim dondurma imkanını yok ettiği belirtilmişti. Haberi sunan kişiye göre anlaşma İran’ın katılımı olmadan imzalanmaya hazırdı ancak Suudi Arabistan, son anda fikrini değiştirerek İran’ın da bu durumda katılması gerektiğini belirtti. Konuşmacının tutarsız sunumu, petrol fiyatlarında 7%’lik düşüşle sonuçlandı.
İşin aslı şöyle; Doha görüşmeleri olumsuz sonuçlandı çünkü hiçbir büyük petrol üreticisi (Suudi Arabistan, Rusya, İran, Irak) üretimi sınırlandırmak için niyetli değildi. O dönemin Suudi Arabistan Petrol Bakanı Ali el-Naimi, tüm OPEC ülkelerinin (İran dahil) üretim dondurmaya katılması gerektiğini belirtti. El-Naimi, İran olmadan da görüşmelere katılmaya gönüllüydü ancak üretim dondurma durumunun İran’ın katılımı olmadan gerçekleşmesinin mümkün olmadığını belirtti. İran Petrol Bakanı Bijan Zangeneh ise en başından beri ülkedeki petrol üretiminin, yaptırım öncesi seviyelere ulaşmadan önce üretimi dondurmayacağını belirtiyordu. Bu yüzden Doha görüşmelerinin hiç şansı yoktu.
İran’ın Bu Petrol Dondurma Görüşmelerindeki Yeri
Birçok OPEC üyesi, geçtiğimiz altı ayda koşulların değiştiğine, bu yüzden üretim dondurmanın gerçekçi bir durum olduğuna inanıyor. Bu biraz hayal gibi görünüyor. İran üretimi yükseldi ancak hala yaptırım öncesi seviyelerde değil. İran’ın üretimi daha yukarı taşıması hatta mevcut seviyelerde tutması bile zor görünüyor. İran’ın mali durumu hala çok iyi değil ve ülke daha fazla petrol gelirine ihtiyaç duyuyor. Bunu yapmanın tek yolu da İran’daki üretimi artırmaktan geçiyor. Üretimi dondurarak İran bu hedefini gerçekleştiremez, bu yüzden de üretim dondurmaktan yana olmaz.
Suudi Arabistan ile Rusya’nın Üretim Dondurma(ma) Görüşleri
Suudi Arabistan’ın üretim dondurma niyeti pek yok çünkü Asyalı müşterilerine indirim yapıyor. Ülke, herhangi bir şekilde finansal kriz ile karşı karşıya değil. Suudi Arabistan, diğer ülkelere sattığı petrolden hala para kazanabilir. Düşük fiyatlar, Suudi Arabistan’ın gelişimine ve petrokimyasal işletmelerine destek oluyor. Krallık, nakit rezervlerinden harcamaya devam edebilir ve birkaç yıl daha büyük gelişim projeleri için düşük faizli kredi alabilir.
Rusya, OPEC harici en büyük oyuncu, her zaman OPEC anlaşmalarına bir “joker kart” ile gelir. Ülke, daha önce petrol üretimi anlaşmalarında sözünden vazgeçmişti. Rusya Enerji Bakanı Alexander Novak’ın, ülkenin petrol üretimini dondurma görüşmelerine katılma konusunda istekli olduğunu belirtmesine rağmen yine de Rusya’nın sözüne güvenemiyoruz.
OPEC’in Üretim Dondurması
OPEC’in mevcut başkanı Katar Enerji Bakanı Muhammed el-Sada, “OPEC gelişmeleri yakından takip etmeye devam ediyor ve tüm üye ülkeler ile birlikte stabiliteyi sağlamak için çalışıyor” derken diplomatikti. Bu, OPEC’in petrol üretimi dondurmaya daha yakın olduğu anlamına gelmiyor. El-Sada, sadece ortak hattı çekiyor, bu yüzden duyurularını göz önünde bulundurarak işlem yapılmamalı.
Sonuç: Doha’daki dersi hatırlayalım. Tüm büyük üretici ülkelerin - Suudi Arabistan, Rusya, Irak, İran – petrol üretiminde düşüşün ülke için en hayırlı seçenek olduğuna inanmadıkları sürece üretim dondurma gerçekleşmeyecek.