En Son Bir Parasal Genişleme Vardı? Ne Oldu Ona?
Dünyanın en büyük ekonomilerinin ekonomik canlılığı sağlamak adına aldıkları niceliksel genişleme programlarının akıbeti, son dönemde yaşanan diğer ekonomik ve siyasi gelişmelerle birlikte unutuldu. Yeniden hatırlatalım; MB’ler genellikle bu tür genişlemeci para politikalarını ekonomiyi canlandırmakta yetersiz kaldıkları zamanda uygularlar. Durgunluk riskinin artığı zamanlarda uygulanan bu politikaların içinde de, çeşitli müdahale araçları yer alır. Özellikle, gerektiği zamanlarda ve uygun koşullarda faizlerde yapılan değişiklikler, ekonomi politikalarında ciddi iyileşmeler yaratabilir. Ancak, faiz silahının yeterli müdahaleyi yapamadığı zamanlarda ki, bu durumlar genellikle belirsizlik ve risklerin arttığı dönemlerdir, böyle bir durumda Merkez Bankaları, bankaların ve diğer kurumların ellerinde bulunan finansal varlıkları satın alarak, banka ve kurumlara likidite sağlamaktadır.
Merkez Bankaları bu politikaları neden uygular?
Merkez bankalarının uyguladığı bu politikanın temel amacı ekonomik canlılığı, daha da doğrusu talebi canlandırabilmektir. Daha da açarsak konuyu, ekonomik durgunluğun olduğu ya da dezeflasyonist baskının arttığı, talebin ve ekonomik canlılığın olmadığı ortamlarda yapılan bu müdahalelerle sağlanan likidite bolluğu, ayrıca öncesinde düşen faiz oranlarıyla birlikte, bankalara düşük faizden kredi verebilme imkanı sağlar. Düşük faizlerden borç alabilen hane halkları, ekonomiye daha da canlı bir şekilde katılır. Bu durumda taleple oluşan etki, hane halklarının harcamasını artırırken, yüksek talepte olan ürünlerin fiyatı artar ve enflasyonda artış görülür. Diğer etkenler göz ardı edildiğinde bu süreç enflasyonist etkiyi artırabilir. Peki bu etki enflasyonu kontrol edilemez düzeye getirirse ? Bu durumda merkez bankaları aldıkları tahvilleri geri satarak piyasadaki parayı geri çekerler. Bu doğrultuda enflasyonist etki, yani talep fazlası, uygulanan ters sıkılaştırma politikalarıyla kontrol altına alınmaya çalışılır.
Parasal genişlemeyi uygulayan ülkeler ?
Öncelikle ABD’yi listenin ilk sırasına koymamız gerekiyor. 2008 krizi sonrası uyguladıkları parasal genişleme ile birlikte sağladıkları ekonomik canlılığı 2014’ünde son çeyreğinde bitirdiler. Uzun bir süredir uyguladıkları düşük faizleri de, ilerleyen süreç içerisinde artırıp, piyasadaki Dolar’ı çekmeyi hedefliyorlar. Enflasyonu kontrol altında tutabilecek bu mekanizmanın etkileri, ilerleyen günlerde takip edilecek. Parasal genişleme deyince, akla ilk gelen MB’lerden bir tanesi de Japonya Merkez Bankasıdır. Uyguladıkları genişlemeci para politikalarıyla, likiditeyi artırıp, Yen’in değerini düşürmeyi amaçlayan ve bu sayede enflasyon hedefine ulaşmayı hedefleyen BoJ, ekonomik koşulları tam olarak lehine çevirebilmiş değil. Ayrıca İngiltere Merkez Bankası ise, her ay 375 milyar Sterlin’lik varlık alım programında uzun süredir değişikliğe gitmiyor.
Asıl konumuz, Avrupa Merkez Bankası ve EURO;
Avrupa Merkez Bankası, Mart ayında başladığı aylık 60 Milyar Euro’luk tahvil alım programını Eylül 2016 yılına kadar sürecek. Yukarıda da belirttiğimiz gibi, Euro likiditesini artırıp, düşük faizlerle beraber ekonomik canlılığı sağlamaya çalışan AMB’nin aldığı karar sonrası, Euro’da sert değer kayıpları gözlemlemiştik. Çoğu ülke para birimine karşı hızlı değer kaybı yaşanan Euro’nun, özellikle Dolar’a karşı uğradığı sert değer kayıplarının etkisi 1.0450-1.0500 seviyelerine kadar sürmüştü. Hatta 1 Euro, 1 Dolar olur mu, spekülasyonları piyasada ciddi anlamda kendini göstermişti. Ancak yaşanan küresel gelişmeler (ABD tarafından açıklanan olumsuz rakamlar, faiz artırımı sürecinden uzaklaşılması vs.) EURUSD paritesinin tekrardan toparlanmasına neden oldu. Bu durum aslında AMB’nin çok da işine gelen bir süreç değil. En azından şimdilik. AMB’nin amacı, EURO’nun değerini düşürmek ve talebi uyararak ekonomik canlama yaratmak. Yunanistan gelişmelerinin uzun süredir meşgul ettiği bu süreçten artık yavaş yavaş uzaklaşan EURO, parasal genişlemenin etkilerine yeniden kapılabilir.
Kaotik Senaryolar;
Hemen hemen tüm yatırımcıların bazen düşük ihtimal verdiği bazen parasal genişlemenin etkisini hissettirdiği zamanda aklını kurcaladığı parite 1’e 1 olur mu düşüncesi, hala geçerliliği koruyor.
Neden?
ABD’nin son çeyrekte bitirdiği parasal genişleme kararının ardından 2015’e hızlı bir başlangıç yapan Dolar’ın, faiz artırımı süreciyle beraber ateşi iyice kızdı. Ters politikaya uygulayan, AMB’nin parasal genişleme ile uyguladığı, düşük Euro politikası, ABD’nin faiz artırımı sürecine yakınlaşması ile pariteyi tekrar aşağı çekecektir. Ancak ABD’nin faiz artırımı sürecine ne kadar hızlı yaklaşacağı merak konusu. İstihdamda hızlı bir seri yakalayan ABD’nin, enflasyon hedefine ulaşması faiz artırımı sürecini ortaya koyacak. Ancak Haziran ayı itibariyle makul derecede güven ortamını bulamaması paritede düzeltmelerin ortaya çıkmasına neden oldu. Peki ne zaman ana trend yeniden yakalanacak ?
Senaryo 1 : ABD Eylül ayında faiz artırdı ya da artırmadı. Bu süreçteki tahminlerimiz; ABD’nin faiz artırım süreci şüphesiz güçlü bir dolar izlememize neden olacak. Bu süreç sonrası paritede sert satışlarla beraber 1.05 seviyeleri görülebilir. Bu seviyenin aşağı yönlü kırılması paritede 1.00’li seviyeleri yeniden alevlendircektir. Bu durumun gerçekleşmemesi Dolar’daki değer kayıpları ile pariteyi 1.1700-1.1800-1.2000 bandına çekebilir. Tabiki buradaki tahminler hızlı bir şekilde gerçekleşmeyecektir. Sonuçta, parasal genişleminin etkileri sayesinde bol olan Euro’nun değeri bir yere kadar yükselebilir düşüncesi kafalarda olabilir. 2015-2016 yılı içerisinde süregelen süreç içerisinde görebileceğimiz seviyelerdir. Aralık ayındaki faiz tahminlerinin akıbeti de dikkatle takip edilmelidir.
Senaryo 2 : AMB istediği enflasyon hedefine ulaşamadı ve parasal genişlemeyi artırdı. Bu durum zaten short pozisyondakilerin istedikleri durumda olan bir süreçtir. Üstüne bir de faiz artırımı sürecine girebilecek bir ABD ekonomisi eklenirse, paritede 1 değil 0.80’ler bile konuşabilir. Hatta büyük bankaların parite tahminleri 2017’de 0.80 olmak üzere (Goldman Sachs)
Sonuç olarak, tüm gelişmeler ile birlikte kafadaki senaryoları ele almaya çalıştık. Bu senaryolar yatırım tavsiyesi taşımasa da en azından yatırımcılara bilgi verebilmek adına ve öngörüler adına yardımcı olabilir. Ekonomik canlılığı ve sıkılaştırmayı sağlamak adına uygulanan politikalar piyasasının yönünü tayin etmekte, ilerleyen dönemlerde daha da belirleyici olacaktır.
