2016 yılının ilk iki haftasında yaşanan ekonomik gelişmelere baktığımızda, küresel piyasalar Çin etkisi altındaydı.
Dünyanın en büyük ikinci ekonomisine sahip olan Çin, uzun zamandır ekonomik zorluklar yaşıyor ve 2015 yılı içinde neredeyse tüm ekonomik verileri beklenti altında kaldı. Çin Merkez Bankası Ağustos ayında yuanı devalüe etti ve değer kaybeden yuan ile ihracatta artış yaşanması hedeflendi. Bu hamle sonrasında Çin hisse senetlerinde yaşanan sert düşüş diğer gelişen piyasalarda da korku yarattı ve Ağustos ayında küresel piyasalarda sert satış dalgası yaşandı. Ardından Çin Merkez Bankası, ek müdahale ve kamu kesiminin hisse senedi piyasasını desteklemek için alım yapmalarıyla durum nispeten sakinleşti. Eylül ayı itibariyle gelen verilerde özellikle imalat PMI ve ticaret verisinde yaşanan sert düşüş ülke ekonomideki kırılganlığın devam ettiğini gösteriyordu. Ocak ayında açıklanan son verilere baktığımızda;
İmalat PMI: 49,7 ile beklenti dahilinde
Caixin İmalat PMI: 48,2 ile beklenti altında
Caixin Hizmet PMI: 50,2 ile beklenti altında
Ticaret Dengesi: 60,09B ile beklenti üzerinde
Tüfe: Aylık %0,5 ile beklenti üzerinde, yıllık %1,6 ile beklenti dahilinde
Üfe: %-5,9 ile beklenti altında kaldı.
2016’nın ilk haftasında açıklanan düşük PMI verileri ile Çin borsasında sert satışlar yaşandı ve zaten Çin tarafındaki olumsuzluklara karşı büyük endişe duyan gelişen piyasalar borsada yaşanan bu sert düşüşe dahil oldular. Ağustos ayında yaşanan durum yılın ilk haftasında da tekrar etti.
Çin Merkez Bankası borsada yaşanan kayıpları engelleyebilmek için ‘circuit breaker’ uygulamasına başladı. Yani eğer gün içinde borsadaki kayıp %5’i geçerse işlemler 15 dakika durdurulacak ve eğer kayıp %7’i aşarsa tüm gün için işlemler durdurulacak. Bu devre kesme uygulaması ise piyasalarda daha büyük endişe yarattı ve satışlar hızlandı. Ardından Merkez Bankası yuanı dolar karşısında sabitledi.
Yaşanan sert satışların ardından Merkez Bankasının devre kesme uygulamasını kaldırması ve ardından bu sabah açıklanan ticaret verisinin beklenti üzerinde gelmesi ( özellikle ihracatta Aralık ayında %2,3’lük artış yaşanması ve ithalatın beklentinin altında düşüş göstermesi) ile gelişen piyasalar derin bir nefes aldı. Ancak gelecek hafta açıklanacak olan 4. Çeyrek büyüme ve sanayi üretimi verilerinde sert düşüş yaşanması durumunda piyasalarda tekrar panik yaşanabilir.
Çin’de yaşanan bu ekonomik sorunun gelişen ülke piyasalarını bu denli fazla etkilemesinin nedenlerine baktığımızda;
Çin, dünyanın en büyük ikinci ekonomisi ve aynı zamanda en önemli enerji ve emtia ithalatçısı, gelişen ülkeler ise, Çin ve diğer büyük ekonomilere enerji ve emtia ihraç ediyor. Haliyle talepte yaşanan düşüş ile kendi ekonomilerinde de zorluklar yaşanıyor. Ancak yaşanan kaygı ise mevcut durumdan çok daha fazla, bunun en önemli nedenleri ise;
Son yıllarda Petrol ve Altın başta olmak üzere enerji ve emtia fiyatlarında çok sert değer kayıpları yaşanıyor. Mesela 2012 yılında 1800$ olan Altın, 2015 yılını 1.065 seviyesinde, 2014 yılında 108$ olan Ham Petrol, 2015 yılını 33$ seviyelerinde kapattı. Dolayısıyla büyük ekonomilere yapılan ihracat ve dış sermaye yatırımları ile büyüme gösteren gelişen ülkelerdeki hassasiyet artmış durumda. Talepte düşme yaşanması ‘olasılığı’ dahi korku ve endişeleri artırıyor.
Bir diğer etken ise, Çin ekonomik sistemindeki bilinmezlikler ve Çin Merkez Bankasının uygulamaları. Hisse senetlerinde düşüşü engellemek için uygulanan devre kesme hamlesinin şok etkisi yaratarak sarsıntıyı artırması, durumda görünenin üzerinde paniğe yol açtı. Dolayısıyla küresel piyasalar Çin ekonomisine ve Çin Merkez Bankasına dair temkinli olmaya çalışıyor, bu taraftan gelecek en ufak bir olumsuzluk ise fazlaca tepkiye sebep oluyor.
Çin’de yaşanan olumsuzlukların ülkemize etkisine baktığımızda;
Her ne kadar Çin ile doğrudan ticaretimiz olmasa da gelişen ülkelerde yaşanan panik ile ülkemize yapılan yabancı yatırımlarda da çıkış yaşanıyor. Küresel ekonomide bir ülke ya da bölgede yaşanan krizin dünya ekonomisini etkilediğini çok defa gördük. Özellikle korku ve paniğin arttığı son yıllarda, yaşanan en ufak bir olumsuzluk ile yatırımlar güvenli varlıklara kayıyor. Yılı 2,91 seviyelerinde kapatan USDTRY, Çin’de yaşanan gelişmeler ile 2016’nın ilk haftasında 3,05 seviyesine kadar yükseldi. Hem liradan çıkışlar arttı hem de dolar başta olmak üzere güvenli varlıklara olan talep arttı. Kurdaki fiyatlanmada iç dinamizmi göz ardı edersek Çin tarafındaki olumsuzluğun tekrarlanması ile diğer gelişen ülke para birimlerinde olacağı gibi liradaki değer kaybının hızlanması da kaçınılmaz olacaktır.
Gelecek hafta açıklanacak Çin ekonomik verilerinde toparlanma görülmesi, yıla kötü başlayan piyasalarda da düzeltme görmemizi sağlayabilir. Ancak Çin geçtiğimiz yıl olduğu gibi bu yıl da küresel piyasaları tehdit etmeye devam edecek gibi görünüyor.