Ayılar ve Boğaların Arasında Kalmak

Borsada genelde iki tip yatırımcı vardır. Bunlardan birisi kötümser olan ayılarımız diğeri de iyimser olan boğalarımız.
Ayıların genel mantığı aynıdır. Fiyatlar yeterince pahalıdır. Büyük bir çöküş kaçınılmazdır dünyada işler iyi gitmiyordur, kriz bitmemiştir artçıları gelecektir gibi. Ayıların en önemli özelliği sürekli kötümser bakış açısına sahiptirler ve fiyat seviyelerinin hep daha da düşeceğini düşünürler. Kısaca ayılar bardağın hep boş tarafını görenlerdendir. Ayılar bir çok büyük krizi zararsız atlatırlar çünki zaten hiç bir zaman mala girmezler. Peki ayıların handikapı nedir? Ayılar para kazanmayı bilmezler ancak para kaybetmemeyi bilirler.

Boğalar ise tam tersine sürekli yükselişe oynayan dünyada hep işlerin daha iyiye gideceğini, hep şirketlerin daha da büyüyeceğini söylerler. Boğalar tabiat olarak ayılara göre çok daha eğlenceli insanlardır. Adamların içleri kıpır kıpır ve optimize bakış açısıyla dolup taşarlar. Boğalar yükseliş piyasalarının tartışılmaz liderleridir. Tabiat icabı yatırımlarından para kazandıkça hem pozisyonlarını hem de yatırımlarını arttırırlar. Risk almaktan kaçınmazlar. Boğalık zaten üretkenlik ve ekonomik büyümenin yıldızlaştırdığı bir gruptur. Ancak boğacıklar ekonomik durgunluk ve kriz zamanlarında pek bir durgun olurlar.

Dünyada aslında tabi bu kadar ak ve kara şeklinde ayı ve boğalar yok. Her insanın içinde duruma ve şartlara göre kısmen boğalık, kısmen de ayılık var. Peki para kazanma olayını bu psikolojik eğilimler nasıl etkiler.

İlk olarak her durumda boğa yada her durumda ayıysanız pek bir çareniz yok. Boğalar siz bütün paranızı kaybedersiniz, ayılar siz de madem kötümsersiniz neden öyle borsa yatırım vs işleriyle uğraşıyorsunuz ki. Ancak çoğu insanın ruh hali ayılıktan boğalığa ve boğalıktan ayılığa geçişlerle doludur. Bu geçişleri başarılı yapabilen insanlara biz kısaca başarılı yatırımcı diyoruz.
Şimdi olayın nasıl gerçekleştiğini inceleyelim. Yükseliş ve düşüş trendleri sırasında ilk başta azınlık olan görüşün istediği şey olur. Örneğin yükseliş yeni başlamışsa önceki düşüş döneminden ötürü piyasadaki ayıların sayısı fazladır. Herkes kötümserdir ama yükseliş devam eder. O dönemde aslında basının yorumları da ayı yorumlarını yansıtır. Yükselişe temkinli yaklaşın düzeltme bekleyin gibi. Ancak yükseliş iyice güç kazandığında bu sefer herkes yavaş yavaş boğa olmuştur. Zaten piyasa ayıları eğer kısa pozisyon alabiliyorlarsa zarar ettirerek yada mala girdirmeyerek cezalandırmıştır. Bu arada giden hissenin ardından bakma psikolojisi de hisse senedinden para kaybetme psikolojisi kadar insana zarar veren lanet bir şeydir. Piyasadan ayılar silindiği anda boğalar çok fazladır ve bu sefer piyasa düşerek yada montanlı silkelemelerle boğaları da piyasadan atar.

Başlayan düşüş trendinde de bunun tam tersi olur. Boğalar çoğunlukta ayılar azınlıktadır ve yavaş yavaş boğaların kökü kurutulur. Aslında grafikleri insanların ruh halleriyle eşleştiren bir şey yapsanız coşkunun doruklarında nasıl düşüş olduğunu ve korkunun doruklarında ise yükseliş gerçekleştiğini anlayabilirdiniz. Bu durumda yapılması gereken en temel şeylerden birisi şudur: Genel psikolojisiyi analiz etmek. Bunun için benim kullandığım yöntem aracı kurum ve gazete yorumları. Normalde çok daha mantıklı olduklarını düşündüğünüz bu araçlar aslında tamamen halkın duygusal yönünü yansıtmaktadır. Bir de bazen trendler uzun sürünce her yeni seviyede ters yöne oynamaya çalışan insanlar belirir. Piyasalar genelde bu tür insanları da cezalandırır. Ne zaman insanlar artık düşüş trendinden söz etmeye cesaret edemez olmuşlardır o durumda yavaş yavaş ayı olabilirsiniz yada ne zaman insanlar düşüşün yıllarca süreceğinden bahseder olmuş o durumda boğa olabilirsiniz. Bunun yanında psikolojilerini bir sisteme göre ayarlayan insanlar da var. Aslında onlarin ki en doğrusu. Sistem ayı ol diyor ayı oluyor, boğa ol diyor boğalaşıyor. Neticede söylemek istediğim konu psikolojinizin iyimserden kötümsere geçmesi olayı sizin kontrolünüzde olabilen ve nispeten sağlıklı bir yapıya kavuşabilir. Bunu çevrenizi gözleyerek yada teknik analiz yöntemleriyle yapabilirsiniz.

Ayılar ve boğalar aslında bizim içimizdeki korkunun ve coşkunun insan silüetinde tezahür etmiş halleri. Korkularımızı ve coşkularımızı kontrol etmeyi öğrenmeliyiz. Akıllıca, kontrolümüz dahilinde psikolojimizi değiştirebilmeliyiz. Bunu yapmak, sadece yatırım değil pek çok alanda bize fayda sağlar. Ayılar ve boğalar savaşmaya devam ederken mücadelelerinizden başarıyla çıkmanız dileğiyle.