Ücreti Asgari, Senaryosu Azami
5 ay arayla yaşadığımız iki genel seçimin en fazla gündem yaratan konusu asgari ücret artışıydı. 7 Haziran seçimlerinde muhalefet partilerinin 1400-5000 TL arası olan taahhütlerine, 1 Kasım seçimleri öncesi iktidar partisi de 1300 TL’lik bir meblağ ile katıldı. Ve seçim sonuçlarının ardından tek başına iktidar çıkan AKP hükümeti, ilk iş olarak taahhüt ettiği asgari ücret artışını gerçekleştirmeyi planlıyor. İşin ciddiyet kazanmasıyla birlikte, böyle bir uygulamanın işverenler açısından işçilik maliyetleri üzerinde direkt bir etkiye sahip olması; asgari ücret-istihdam, asgari ücret-işsizlik ve asgari ücret-enflasyon bağlamında tartışma konularını da beraberinde getirdi. Hassas dengeler üzerine kurulu ekonomimiz bu ücret artışından nasıl etkilenecek? Nasıl bir model ile uygulamaya konulacağı belirsiz olduğu için sonuçlarını önceden kestirebilmek zor olacaktır. Önemli olan nokta bu artışın tamamı işverene mi yansıtılacak yoksa artışın önemli bir kısmını devlet mi sübvanse edecek. İki durumun da enflasyon ve istihdam piyasasında yaratacağı etki farklı olacaktır.
Asgari ücret, işveren tarafından işçilere emeklerinin karşılığı olarak ödenmesi gereken ücretin en alt sınırını oluşturmaktadır. Bu konuda yapılacak düzenlemelerin önemi, bu ücret seviyesinden çalışmak zorunda kalan işçi sayısının fazlalığı sebebiyle büyük. 1273,50 TL brüt ücretten vergiler ve Sgk primleri düşüldükten sonra işçiye kalan net asgari ücret 1000,54 TL. Bu ücretin işverene maliyeti ise Sgk primleri ile birlikte yaklaşık olarak 1496,36 TL. İşçi açısından düşük, işveren açısından yüksek bulunan bu ücret, iki kesim arasındaki anlaşmazlıkların temel noktasını oluşturuyor. Gündemde ise 300 TL’lik net asgari ücret artışı var. Bazı kesimler asgari ücrette yapılacak yüzde 30’luk zammın işsizliğe sebep olacağını savunuyor. Ülkemizde yapılan bazı araştırmalar asgari ücret ve işsizlik arasında uzun dönemde bir ilişki olmadığını ortaya koyuyor. Yani geçmiş dönemde 6 ayda bir yapılan asgari ücret zamları ülkemizde işsizliğe yol açmadı. Fakat şimdiki rakam biraz yüksek. Bu artışın komple işverene yansıtılması halinde; sabit maliyeti artan küçük ve orta ölçekli işletmeler küçülmeye giderek işçi sayısını azaltacaktır. Ayrıca düşük işçi ücretleri nedeniyle ülkemizi tercih eden yabancı sermaye, yüksek işgücü maliyeti sebebiyle daha ucuz maliyetli ülkelere kayacaktır. Böyle bir durumda işsizlik oranı yükselecek ve işletmeler arası rekabet de kısıtlanacaktır. Fakat hükümet tarafından yapılan açıklamalarda gerekli mali düzenlemelerle, bu yükün büyük bir kısmın devlet tarafından karşılanacağı ve işveren üzerinde maliyetinin yüksek olmayacağı söylendi. Böyle bir durumda ise işsizlik oranında kayda değer bir atış olmayacaktır. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus kayıt dışı istihdam. Ülkemizde halen mevcut piyasa koşullarında çalışmaya razı olup iş bulamayan sayısı çok. Buna ek olarak Suriye’deki savaştan kaçıp ülkemize sığınan kişilerin sayısının 2-3 milyona ulaştı. Yeni istihdam alanları açılmaması durumunda tüm bu vasıfsız işçi grubu, sosyal güvencesi bulunmayan daha düşük ücretle çalışmak zorunda kalacak. Bu durum devlet vergisine konu olmayan kayıt dışı ekonominin artmasına sebep olacaktır. 2015 yılında ülkemizde kayıt dışı ekonominin GSYİH’ya oranı yüzde 25. 2018’de bu oranın yüzde 21’e düşürülmesi bekleniyor. Kayıt dışı ekonominin artabileceği bu dönemde devletin yapacağı vergi teşvikleri, denetim güçlendirmesi ve toplumun tüm kesimlerinde farkındalık yaratacak uygulamalar önemli olacaktır.
Bir diğer tartışma konusu da asgari ücretin enflasyona olan etkisi. Uzun yıllar çift haneli rakamlarla mücadele edildikten sonra enflasyonda istenilen düzeye gelindi. Ama hala yüksek. Sebebi ise talepten ziyade maliyet yönlü enflasyon. Artan döviz kurlarının üretim maliyetini yükseltmesi, yurt içi fiyatlar genel düzeyini de artırıyor. Ülkemizde 5 milyon kişinin asgari ücret ile çalıştığını düşünürsek, böyle büyük bir kesimin gelirinin yükselmesi talebi artıracaktır. Mevcut enflasyon üzerindeki baskıyı artıracak bu durum, enflasyonun tekrardan çift haneli rakamlara yükselmesine sebep olabilir.
Türkiye’de asgari ücret zamları ve enflasyon oranları incelendiğinde, sanılanın aksine yapılan asgari ücret artışlarının enflasyondaki artışların üzerinde olduğu görülmektedir. Yani asgari ücret ile çalışanlar enflasyona karşı korunmuşlardır. İkinci senaryomuzda -istihdam yapısında herhangi bir bozulmanın olmadığı durumda- asgari ücret artışı enflasyonu artıracaktır. 6 ayda bir yapılacak ücret artışlarının da artan enflasyon oranından yüksek olması gerekliliği iki değişken arasındaki uzun dönemli ilişkiyi ortaya koymaktadır. İlk senaryoda ise -ücret artışının işverene yansıtıldığı bir durumda- işsizlik oranındaki artış, enflasyon oranlarını düşürecektir. Sebebi ise işsizlik ve enflasyon arasındaki ters ilişki. Talep baskısı sonucu istihdam artıp ücretler yükselirken, diğer yandan ücretlere ve dolayısıyla maliyetlere bağlı olarak fiyatlar genel düzeyi artacaktır. Ülkemizde ise yapılacak olan asgari ücret artışının işsizliğe yol açması durumunda, yaşanacak talep daralması enflasyon üzerinde aşağı yönlü baskısı yaparak enflasyon oranında düşüşe sebep olacaktır.
Enfasyon = 10.92 - 0.26(İssizlik)
Yukarıdaki grafik 2005-2015 yılları arası Türkiye enflasyon ve işsizlik oranları kullanılarak elde edilmiştir. Özellikle, işsizliğin yüzde 16’lara çıktığı dönemdeki düşük enflasyon ve enflasyonun yüzde 3.9 olduğu dönemdeki yüksek işsizlik oranı dikkat çekiyor. Yapılan çalışmada, 2005-2015 yılları arasında işsizlikteki 1 birimlik artışın, enflasyonda 0.26 birimlik bir azalışa sebep olduğu sonucuna varılmıştır.
Bu süreçte en zor görev ise Erdem Başçı’nın. Asgari ücret düzeyindeki artışın fiyat istikrarı ve diğer ekonomik göstergelerde yapacağı etki belirsiz. Toplam harcama miktarında yaşanacak artış ülkenin büyümesine olumlu katkı yapacaktır. Fakat enflasyon görünümünde ve istihdam piyasasında bozulmalar yaşanması, uzun vadede Merkez Bankası’nın elini zayıflatabilir. İlk seçimde istediği sonucu alamayan iktidar partisinin, iktidarı kaybetmemek, günü kurtarmak adına yapabileceği kısa vadeli iktisadi planlar ileride derin ekonomik krizlere yol açabilir. Fakat tabanının yapısal reformlar ile doldurulması ve desteklenmesi halinde, asgari ücretin 1300 TL’ye çıkarılması ülkemiz adına olumlu bir adım olacaktır.
Analizlerimizi sürekli takip etmek için buradan kayıt oluşturabilirsiniz
www.isikfx.com