Piyasaların son zamanlarda konuştuğu konuların başında Yunanistan’da yaşanan gelişmeler ve Çin Borsasının (Shangai) iki hafta içinde yaklaşık % 30’a yakın değer kaybetmesi geliyor. Bu yazı dizimizde, Çin Borsasının neden yükseldiğini ve yükselişle beraber sert satış dalgasının neden meydana geldiğini inceleyeceğiz. Aynı zamanda, Çin Borsasında yaşanan bu düşüşün diğer gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerin endekslerine sıçrayıp sıçramayacağı konusunu da mercek altına alacağız. Üç bölümden oluşacak bu yazı dizisi ile birlikte yatırımcılarımızı bu önemli konu hakkında bilgilendirmeye çalışacağız.
Birinci Bölüm: Çin Borsasındaki kuvvetli yükseliş trendinin ana nedenleri nelerdi ?
Çin Borsası, 2015 yılının başından Haziran ayının ortalarına kadar yaklaşık % 60 yükseliş gösterdi. Yükselişin temel nedenleri arasında Çin Merkez Bankasının (PBOC) geçtiğimiz yıldan itibaren uygulamaya başladığı genişleyici para politikaları gösterilebilir. PBOC, geçtiğimiz yılın Kasım ayında yavaşlayan ekonomiyi canlandırabilmek ve % 7,5 büyüme hedefine ulaşabilmek için politika faiz oranını % 6 seviyesinden % 5,6 seviyesine indirirken, bazı bankalar da zorunlu karşılıklar oranlarında yüksek miktarda indirime yöneldi. PBOC, bununla birlikte piyasalara likidite sağlamaya başladı. Bu gelişmelerin ardından seri faiz indirimleri gerçekleştiren PBOC, Haziran ayında faiz oranını % 4,85 seviyesine kadar indirdi.
Ekonomiyi canlandırmak için kredi elde etme koşullarında kolaylık sağlayan Çin Hükümeti, hisse senedi piyasasının çekici hale gelmesinde etkili oldu. Böylelikle kolay elde edilen krediler sayesinde hisse senetlerine yöneliş daha da cazip hale gelmiş oldu. Gölge Bankacılık sistemi de bu balonun bileşenleri arasında yer alıyor. Gölge bankacılık,(Shadow Banking) bankacılık düzenlemelerine tabi olmayan ancak ticari bankaların sağladığı hizmetlere benzer hizmetleri sağlayabilen kurumların oluşturduğu bir sistemdir. Bu sistemde yer alan kurumlar, tasarruf sahibiyle borç alan arasındaki köprüyü kuran ve bankalar dışında kalan aracı kurumlardır. Bu bankalar mevduat toplayamazlar ancak, kredi verebilme imkânına sahiptirler. Bu doğrultuda ciddi bir şekilde geçerliliği olan bu sistemden kredi alabilen Çin halkı aşırı derecede borçlanarak, borsada ciddi bir talebin oluşmasına neden oldu. Yükselen gölge bankacılık sistemi sayesinde hatırı sayılır bir hareket içerisine giren kredili borçlanma sistemi, ciddi anlamda bir krizin habercisi olarak yer aldı J.P. Morgan Chase’in tahminine göre Çin’deki gölge bankaların işlem hacmi 2012 sonu itibariyle 36 trilyon Yuan’a ulaşıyor (yaklaşık 5,8 trilyon Dolar.) Bu da Çin’in GSYH’sının yüzde 70’ine yakın bir miktar.
Endeksin yükselişinde başka bir neden olarak, Çin’deki büyük yatırımcıların, konut fiyatlarında yaşanan sert yükselişler sonrası getiri elde etmenin alternatif yollarına yönelmeleri gösterilebilir. Bu alternatif yatırımların başında ise hisse senedi piyasası yer alıyor. Aşağıdaki grafikte 2012-2014 yılları arasındaki konut fiyatlarında yaşanan yükselişi görebiliriz. ,
Ayrıca, borsaların güçlü konumda olması beraberinde halka arzları da gündeme getirmeye başlıyor. Moralli yatırımcıların yeni yatırımlar da yapabileceği düşüncesi ile birlikte halka arzlarda artış da söz konusu olabilmektedir. Bu durum da balonun şişmesine neden olan etmenler arasında yer alıyor. Örnek olarak, Alibaba gibi birçok Çin şirketinin halk arz edilmesi gösterilebilir.
Yukarıda da ifade ettiğimiz gibi özellikle, PBOC’nin ve Çin Hükümetinin son bir yıl içeresinde uyguladığı genişleyici politikalar ve Çin’in kendine özgü yapısı Şangay borsasında güçlü bir yükselişi beraberinde getirdi. Bu yükseliş geçtiğimiz son bir ay içeresinde sert bir satış ile sonuçlandı. Peki, bu satışın sebepleri neler olabilir? Ve bu durum diğer borsaları etkileyecek mi? Bu soruların cevaplarını yazımızın ikinci bölümünde inceleyeceğiz.