* İki cephede savaş Türkiye'yi saldırılara açık bırakıyor
* Dış politika kararları ülke içi gündem ışığında alınıyor
* Önceliğin Kürtlerle mücadeleye verildiği eleştirisi yapılıyor
David Dolan / Nick Tattersall
İSTANBUL, 28 Temmuz (Reuters) - Türkiye sınırındaki İslam Devleti (İD) militanlarıyla askeri mücadele başlatmak zorunda kalan Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, bu operasyonu PKK'yı kontrol altında tutmak için kullanarak Türkiye'nin bütünlüğüne bir tehdit olarak gördüğü örgüte askeri operasyon başlattı.
Askeri ve adli operasyonları terörist örgütlere karşı "ayrım yapılmadan" yürütülen bir mücadele olarak niteleyen Türkiye, İslam Devleti'ne yönelik ilk hava saldırısını geçen hafta gerçekleştirdi ve yıllarca karşı koyduktan sonra hava üslerini İD karşıtı ABD önderliğindeki koalisyona açtı.
Türkiye ayrıca üç yıl sonra ilk kez Kuzey Irak'ta PKK'ya ait kampları havadan bombaladı. Ülke çapındaki operasyonlarda İD ve PKK'ya mensup olduğundan şüphelenilen 1,000'in üzerinde kişi gözaltına alındı.
İki cephede birden savaşmak, ülkeyi hem cihatçıların hem de otuz yılda 40,000 kişinin ölümüne yolan PKK'nın saldırılarına maruz bırakabileceği için Türkiye için riskli bir strateji oluşturuyor.
Türkiye'nin her yıl sahillerini ziyaret eden milyonlarca turistin arasına karışarak ülkeye gelen ve İslam Devleti saflarına katılmak için Suriye ve Irak'a geçen binlerce kişinin geçiş yolu olduğu düşünülüyor.
Söz konusu militanların geçişine genelde İD ile bağlantılı Türk kaçakçılar yardım ediyor. Geçen hafta Suruç'ta 32 kişinin öldüğü ve Ankara tarafından sorumluluğu İD'ye yüklenen bombalı saldırı bu yapının Türkiye içinde saldırı düzenleme kapasitesi olduğuna işaret ediyor.
Batılı diplomatlar uzun süredir dünyanın en çok turist çeken kentlerinden İstanbul'un veya Ege ve Akdeniz kıyılarının militanlar için "yumuşak hedef" olabileceğine dikkat çekiyorlar. Bu yıl Tunus'ta onlarca turistin ölümüne neden olan saldırılar varolan tehlikeleri hatırlatıyor.
Araştırma kuruluşu Teneo Intelligence Analisti Wolfango Piccoli, "Ankara'nın kısa süre önce PKK ve İslam Devleti'ne yönelik benimsediği agresif politikalar terörist saldırı ve ülke içinde uzun sürecek bir sivil kargaşa riskini oldukça artırdı" dedi.
Erdoğan buna karşılık iki cephede de krizi fırsata dönüştürmeye çalışıyor. İslam Devleti'ne sert bir karşılık vererek Türkiye'nin uluslararası toplumdaki konumunu güçlendirirken, PKK'ya yönelik saldırılarla HDP'nin muhalefetini zayıflatıyor ve milliyetçi seçmenden sağladığı desteği güçlendiriyor.
NEDEN ŞİMDİ?
Kurucusu olduğu AKP'nin Haziran ayındaki genel seçimlerde parlamentoda salt çoğunluğu kaybetmesi ve HDP'nin barajı geçerek meclise girmesinin ardından Erdoğan milliyetçi oyları geri kazanmaya kararlı görünüyor.
Stockholm School of Economics öğretim üyelerinden Erik Meyersson internette yer alan yazısında, "Burada hedef büyük olasılıkla HDP. Hükümet PKK'ya ağır darbe vurarak taraf olması için HDP üzerinde baskı kuruyor" dedi.
"(HDP) ya PKK'nın şiddeti sonlandırmasını isteyerek Kürt tabanda tepki oluşturma riskini göze alacak, ya da Kürt yanlısı tavır takınarak hem ülke kamuoyunun hem de Kürt parti ve siyasetçilere yasak getirme geçmişi olan yargının öfkesini uyandıracak."
Erken genel seçim yapılması halinde Kürt oylarının azalması ve güvenlik kaygıları AKP'nin oylarını artırarak Erdoğan'ın cumhurbaşkanlığının yetkilerini artıracak bir anayasa değişikliği ihtirasını canlandırabilir.
İD'ye karşı ABD koalisyonuna aktif olarak katılma kararı Suruç'ta 32 kişinin öldüğü ve İD'nin gerçekleştirildiğinden şüphelenilen bombalı saldırının hemen ardından alındı. Suruç saldırısının ardından AKP'nin Suriye'deki Kürtlere karşı İD'yi el altından desteklemekle suçlayan PKK şiddet eylemleriyle tepki verdi.
Ankara bu suçlamayı reddediyor. Ancak Suriye'deki Kürtlerin en büyük silahlı gücü PYD'nin ABD'nin sağladığı hava desteğiyle düzenli olarak İslam Devleti karşısında başarılı sağlamasından da memnun değil. Türkiye'nin yaklaşık 900 kilometrelik Suriye sınırının yarısı Suriyeli Kürtlerin kontrolü altında.
Erdoğan ve AKP, Kürtlerin Suriye'deki ilerlemesinin Türkiye içindeki ayrılıkçı hareketi canlandıracağından endişeleniyor.
Araştırma kuruluşu EDAM'ın başında bulunan Sinan Ülgen, "Suriye'deki dinamik Türkiye'nin çıkarlarına tersti. İslam Devleti kuzeybatıda büyüdü ve sınırda toprak kazanmayı sürdürüyordu. Ayrıca PYD'nin büyümesinin Irak'tan Akdeniz'e uzanan bir Kürt toprağı yaratabileceğine yönelik endişe vardı. Bu iki dinamik Türkiye'nin elini zorladı" dedi.
WASHINGTON ÜZERİNDE KOZ
Ülgen, Ankara'nın ABD'nin hava saldırısı koalisyonun karadaki en güvenilir ortağı olan PYD'nin "Washington üzerinde yersiz bir nüfuz elde ettiğini" değerlendirdiğini ve denklemin dışında kalmamak için İD'ye karşı çabalarını artırdığını söyledi.
Ülgen, "Güvenlik ve ulusal çıkarlar anlamında İslam Devleti'ne karşı koalisyonda tam anlamıyla rol almayı geciktirmek Türkiye için çok maliyetli oldu. Türkiye bir yıl önce bu konuma gelseydi, olaylar çok farklı olurdu" dedi.
Siyasi risk araştırma kuruluşu Macro Advisory Partners'dan Yusuf Müftüoğlu'nun değerlendirmesine göre Ankara'yı harekete geçiren bir diğer unsur da Suriye'nin kuzeyinde "tampon bölge" kurulması için ABD'nin desteğinin sağlanamaması oldu.
Türkiye topraklarından İslam Devleti ve Kürt militanları uzak tutacak, sınırın Suriye tarafında güvenli bölgeler oluşturulmasını istiyor. Böylece sayıları 1.8 milyonu bulan ev sahipliği yaptığı Suriyelinin sayısının da artmayacağını tahmin ediyor.
Hava saldırılarının başlamasının hemen ardından Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu konuyu tekrar gündeme getirerek Cumartesi günkü basın toplantısında Suriye'nin kuzeyinden İslam Devleti militanlarının temizlenmesiyle "güvenli bölgelerin kendiliğinden oluşacağını" söyledi.
Türkiye'nin Washington'dan asıl sağladığı ise, ABD'nin Suriye'de Kürtlerle birlikte çalışmasına karşılık Kuzey Irak'ta PKK'ya yönelik operasyonları için üstü kapalı bir destek oldu.
ABD Başkanı Barack Obama'nın İslam Devleti'ne karşı koalisyon temsilcisi yardımcısı Brett McGurk, Twitter'da yer alan açıklamasında, "PKK'ya karşı yapılan hava saldırıları ile IŞİD'e karşı ABD-Türkiye işbirliğinin güçlendirilmesi için uzlaşı arasında bağlantı yoktur" dedi.
Ancak McGurk, Türkiye'nin Irak'taki hava saldırılarını eleştirmedi.
"Müttefikimiz Türkiye'nin kendini savunma hakkına tamamen saygı duyuyoruz."