Türkiye'de enflasyon, kur ve risk primi yılın en yüksek seviyesinde. Makro verilerin başında gelen enflasyon Kasım'da geçen aya göre %3,51 oranında arttı ve yıllık bazda ise enflasyon Kasım 2020'ye göre %21,31 oranında arttı. Yani geçen yıl 100 liraya alınan bir ürün bu yıl kabaca 120 liraya alınabiliyor. Türk lirası hem enflasyon hem de döviz karşısında eridikçe eriyor.
Enflasyon neden yükseliyor?
Enflasyona etki eden temel nedenlerin başında maliyetler geliyor. Maliyetlerin neden arttığına baktığımızda bunun hem iç hem de dış nedenleri var. Dış etken olarak, dünyada enflasyonun da artmasına neden olan pandemi sonuçları, kuraklık ve arz ile tedarik sorununu söyleyebiliriz. İç neden olarak ise maliyetlerin artmasındaki ana neden dövizdeki artış, çünkü birçok üretim ürünü ithal ve dövizdeki yükseliş direkt üretim maliyetine ve tüketiciye yansıyor.
Enflasyon artınca ne oluyor?
Enflasyon arttığında elinizdeki parayla aynı koşulları korumak için daha fazla para harcamak zorunda kalıyorsunuz. Böyle olunca elinizdeki para giderlere yetmemeye başlıyor, birikim yapamıyorsunuz, ekstra bir harcama yapamıyorsunuz. Yani maddi olarak yaşam alınınız daralmış oluyor.
Beklenti enflasyonu neden etkiliyor?
Beklenti, mevcut sürecin ileride de nasıl olacağına dair bir düşüncedir. Yani, enflasyon uzun zamandır yükselmeye devam ediyorsa bunun gelecek dönemde de süreceği düşünülür. Keza döviz için de öyle, her ay döviz tarafında yeni seviyeler görülüyorsa fiyatın artmaya devam etmesi beklenir. İşte bu beklenti aslında bir belirsizliktir. Belirsizlik de gelecekte de fiyatın artacağı düşüncesi ile yükselişi daha da hızlandırır.
Yüksek enflasyon yüksek maliyet demek, peki bir vatandaşın elzem ihtiyaçları için harcaması gereken maliyetler sürekli artarken lükse kaçması mümkün olabilir mi? Bir işletmenin her ay gideri yükseliyorsa o işletme daha fazla istihdam sağlayabilir mi? Yüksek enflasyon bireyde de işletmede de tasarrufa gitmeye neden olur, çünkü önünü göremez ve daha zor günler olabileceğini düşündüğü için harcama yapmamaya gayret eder.
Türkiye'de enflasyonda büyük oranda maliyet etkisi var, talep enflasyonu ise oransal olarak daha düşük. Fakat bileşkenler enflasyon yükseltmeye devam ederken faiz ise düşürülüyor. Düşük faiz ile yatırım amaçlansa da enflasyonun yüksek olduğu ortamda yatırım için düşük faiz tek başına yeterli olamaz. Bu yazdıklarımızı siz değerli okuyucularımız da ekonomi aktörleri de siyasi aktörler de çok iyi biliyor. Fakat enflasyonun gözden çıkarılması ki bu gözden çıkarmaktır. Çünkü Merkez Bankası enflasyonun yükseleceğini ön görüp tahminlerini artırıyor, her fırsatta maliyetlere vurgu yapıyor, ama asıl enflasyonu değil de faiz indirimi için ayrıştırılmış çekirdek kalemi baz alarak faiz indiriyor. Bu politika devam ettikçe döviz, enflasyon ve beliriizlik artmaya devam edecektir.
Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Merkez Bankasının yeni politikasının enflasyon ve dövizde yarattığı oynaklık nedeniyle ekonomide ciddi sorunlarla karşılaşılacağını belirterek kredi notunun görünümünü 'negatif'e indirdi. Merkezin müdahalesi ise kısa süreli gün içi geri çekilme yaşayan kur dün ve bugün yeniden 13,70 üzerinde işlem görüyor. Yani kur hiç düşmüyor, çünkü piyasalar Merkez Bankasının faiz indirimine devam edeceğini ve enflasyonun daha da yükseleceğini düşünüyor, böyle olunca lira değer kaybetmeye devam ediyor.
Dolar kurunun 8,80 seviyesini aşması ve çok kısa sürede 9,50'ye çıkması ile teknik ölçüm yapmama kararı aldı. Sonrasında zaten kur yükselişini hızlandırdı ve fiyat bugünlerde rekorun hemen yakınında işlem görüyor. Teknik analiz, geçmişteki hareketlerinden hesaplanan bir ön görüdür, fakat dolar kuru için Eylül itibarıyla yaşanan hareketlerin nedenleri de hızı da bir referans vermiyor. Bu yüzden hesaplanan seviyelerin güvenilirliğini düşük buluyoruz. Biz, oynaklık sonrası dengelenmeleri dikkate alıyoruz, fakat bugünlerde böyle bir durumdan da bahsedemiyoruz, çünkü fiyat rekorun hemen yakınında ve oynaklık yüksek. Dolayısıyla her veri ya da açıklamanın yaratacağı etki yeni bir rekor anlamına geliyor. 10,0 seviyesini gözü açık izleyen piyasalar hiç zaman kaybetmeden 13'lü seviyelere alışır oldu. Böylesi günlerde sadece yatırımcılara işlem aralıklarını yüksek tutmalarını önerebiliriz.
Merkez Bankası, kura 13,80'li seviyelerden müdahale ediyor, yani şimdilik 14,0 seviyesi kritik görülüyor. Ancak fiyat 13,80'li seviyelere çıkmakta ısrarcı görünüyor ve her yükselişte merkez daha yüksek tutarda döviz satmak zorunda kalıyor. Bugün piyasalara müdahale eden merkez, iki hafta sonra faiz indirimine devam ederse kaybedilen sadece rezervler olmayacak. Bankanın bu tutarsız hamleleri ve yeni politikadaki ısrarla ekonomik dengelerdeki bozulma daha da artabilir.
