Bu makale 25.06.2020 tarihinde İngilizce olarak yayınlanmıştır.
Hepimiz biliyoruz ki şu an piyasada çok fazla ham petrol var. Enerji Bilgilendirme Dairesi’ne (EIA) göre ABD petrol üretimindeki rekor düşüşlerle OPEC’in tarihî denilen üretim kesintisine rağmen küresel petrol stokları Mayıs ayı sonunda, 2019 sonunda bulundukları seviyeye göre 1,4 milyon varil daha yüksekti.
Benzin ve jet yakıt gibi ham petrol ürünlerine olan talep artmaya başlıyor ancak rafinaj sektöründeki en önemli üç mesele, artan ham petrol fiyatlarının yoluna çıkmaya devam ediyor. Bu sorunlar bir süre daha fiyatlara baskı yapacak gibi görünüyor.
1. Ürünlerdeki Arz Bolluğu
Piyasadaki rafine ürünlerde mevcut bir arz bolluğu varken dünya ülkeleri, çeşitli yakıt stoklarında ortalamadan daha yüksek miktarlar raporluyor.
Endonezyalı rafineri Pertamina, stoklarında 42 günlük dizel yakıt ve 28 günlük benzine sahip olduğunu tahmin ediyor ki genellikle her ikisinden de sadece 20 günlük miktarı depolar. Hindistan hem nakliye hem endüstriyel yakıt stoklarının normal zamandaki 7-10 güne kıyasla 10-15 gün süreceğini raporluyor.
ABD’de Amerikan Petrol Enstitüsü (API) rakamları, Mayıs sonunda ABD’nin benzin stoklarının (yeniden formüle edilmiş, konvansiyonel ve harmanlama bileşenlerini içeriyor), 2019 Mayıs’ına göre %9,5 daha yüksek olduğunu belirtti. Ham petrol stokları, petrol ürünleri bolluğunda gelişme kaydedilene kadar temizlenmeye başlamayacak.
Tüketim artmaya başlasa da hâlâ yılın bu zamanlarında olması gerekenin %18 altında. Ne kadar çok rafineri işine dönerse arz bolluğundaki azalma o kadar çok zaman alacak.
2. Rafineri Kapasite Kullanımı: Hala Çok Yüksek
Rafineriler, yılın bu zamanlarında normalde işlediklerinden daha az ham petrol işliyor ve daha az üretim yapıyor. ABD’deki rafineriler Mayıs ayında tarihindeki en düşük seviyelerde işlem yaptı (rafineri kapasite kullanımı).
Bu bağlamda 2019 Mayıs ayında rafineri kullanımı %90,6 idi. Bu oran Mayıs 2020’de %70,6’ya düştü. Daha düşük rafineri oranları, petrol ürün stoklarının azaldığı anlamına gelebileceğinden pozitif bir işaret gibi görünüyor. Ancak bu ürünlere olan talep, hala ortalamanın altında.
Örneğin EIA, geçen hafta tedarikçilere geçen yılki günlük 9,68 milyon varile kıyasla günlük 7,98 milyon varil motor benzini tedarik edildiğini bildirdi. Ek olarak rafineriler aynı hafta 8,3 milyon varil motor benzini üretti.
Bu benzinin bir kısmı ihraç edilmiş olacak ancak düşmüş oranlarda bile rafinerilerin, mevcut tüketime göre çok fazla motor benzini üretmekte olduğunu görebiliriz.
3. Düşük Marjlar Daha Yüksek Rafineri İşleyişini Önlüyor
Wall Street Journal’a göre ABD rafinerileri için rafinaj marjları Mart ortasından bu yana önemli ölçüde düştü. Düşük seviyelerdeki ham petrol (ürün yapmak için alacakları ham petrol) fiyatlarına bakılırsa rafinerilerin ekonomik yönden bir miktar rahatlamasını bekleriz.
Ancak kâr marjları düşük. 2020 Ocak ve Şubat ayında – virüs kaynaklı ekonomik çöküşün öncesinde – ABD rafinerilerinin kârı varil başına yaklaşık 16,40 ila 20,00 dolar arasında değişiyordu. Bu kârlar Mart ortasından beri 7,50-14,40 dolar arasına düştü. Rafinaj marjları Rusya’dan ham petrol alan Avrupa ve Ortadoğu rafinerileri için çok daha kötü – Rusya’nınki, petrol üretimini azalttığından beri çok daha pahalı oldu. Daha düşük marjlar nedeniyle rafineriler daha çok ürün üretmek ve stoklardaki ham petrolü tüketmek için daha az istekli.
Şimdi bazı OPEC ülkeleri ve Rusya, Temmuz sonunda (grup mevcut kotalarını bir ay daha uzatmaya karar vermezse tabii) üretimi tekrar artırmaya hazırlanıyor gibi görünüyor ve bazı üreticilerin kapalı kuyuları tekrar açma planları ile ABD’deki üretim yükselebilir.
Artan üretim, petrol fiyatları için negatif bir kuvvet olacaktır ancak talepte eş zamanlı görülen toparlanma olmaksızın rafinaj marjları, daha fazla iş yapmayı teşvik etmek için gereken aralıklara atlamaya yetecek kadar büyümeye hazır görünmemektedir.
Ayrıca bu, muhtemelen ABD rafinerilerinin bakımını tamamlamak ve kış benzin harmanına geçmek için rafineri işlerini azalttıkları sezonda, aynı zamanda yakalayacaktır.
Tüm bunlar petrol fiyatları için daha uzun ve daha yorucu bir toparlanma dönemine işaret ediyor. Şüphesiz ki fiyatlar jeopolitika ve piyasa haberleri ile artacak olsa da ham petrolün rafinerilere, oradan da tüketicilere olan akışını önleyen temel koşullar çözülmediği sürece daha yüksek bir trende başlayabilmesi mümkün değil.
Not: Bu yaz muhtemelen Suudi Arabistan, BAE, Kuveyt vb. ülkelerdeki doğrudan ham petrol kullanımında artış yaşanacağını göreceğimiz için ham petrol bolluğunun bir kısmı azalabilir. Bu ülkeler üretimi azalttı, yani sıcak yaz ayları nedeni ile elektrik talebi yükseklerden uçarken elektrik santralleri için gereken doğalgaz ilişkili ürünleri daha az üretiyor. Elektrik santralleri bu yaz vatandaşları serinletmek için muhtemelen beklenenden daha çok ham petrol yakmak zorunda kalacak.