Temel Analiz Sanatçıları

Temel analiz aslında bir değer biçme mantığıdır. Daha önce temel analizde kullanılan bazı temel oranlardan bahsetmiştim. Bu işin aslında sayısal kısmı. Bazı yatırımlar var ki sayısallaştırılmamış ama belki 10 yıllık, 20 yıllık ön görülerle yapılıyor. Borsaların aşırı yükseldiği, fiyatların şiştiği dönemlerde bile belli hisse senetleri hala ucuz olabiliyor ancak bu hisse senetlerinin ucuz olduğunu bilen sayılı temel analiz dehaları var. İşte bu dehalar aslında işi matematiksel analiz olayından çok sanat haline getirenler. Onlar temel analizin Kasparovları, binlerce işlemciyle al satlar yapan süper bilgisayarlara karşı mücadele eden ilginç insanlar.


Bu insanların baz aldığı bir kaç nokta var. İlki kıtlık. Teoriye göre hisse senetleri yada şirketler aslında dünyadaki kıt kaynaklardır. Yani nüfus hızla artar, ekonomiler büyür, dolaşımdaki paralar artar ancak bu ortamda şirketler sayıca çok artamazlar. Bunlar kıt kaynaklardır. Bahsettiğim türde temel analizciler bir şeyin kıt olmasıyla çok ilgilenirler. Eğer bir şirkete rakip olabilecek ve aynı işi yapabilecek çok sayıda rakip çıkabiliyorsa o işi yapmayacaksın felsefesini güderler. Bir şirket istediği kadar iyi olsun kendine kolay rakip çıkabiliyorsa o sektörde yatırım yapmak kumardan farklı değildir der. Bugün herkes Amerika'daki teknoloji devlerine gıpta ile bakıyor ancak bu kriterlere göre bu şirketlerin şu anki kıtlığı biraz tesadüfidir. Buffet gibi yatırımcılar kıt olacak şirketleri severler. Otobanlar, köprüler, demir çelik firmaları onların gözdesidir. Çoğu şirket göz açıp kapayana kadar kapanırken bu tür yatırımlara pek bir şey olmaz.


İkinci olarak gelecekte dünyada olacak senaryoyu şekillendirir ve bundan faydalanabilecek şirketleri cımbızla ayıklar gibi bulurlar. Sanki 20 sene sonrasının dünyasını bir bilim kurgu filmindeki gibi canlandırırlar. Buffet Amerika'nın 20 sene sonra da zengin ve gelişmiş bir yer olacağını görmüş ve artan emtia fiyatları yüzünden taşımacılığın demiryoluna doğru iyice kayacağını ve demiryolu birim taşıma ücretlerinin kaldıraçlı bir şekilde artacağını ön görmüştür. Yıllarca, Burlington demiryolları adlı şirkete yatırım yapmış ve şirketin hatırı sayılır bir yüzdesini de satın almıştır. Dünyayı sallayan ekonomik krizde ve sonrasında bu şirketin hisselerinin ne kadar sağlam olduğu görülünce yatırımcılar afallamıştır. Bu senaryoyu kaç sene önceden planlayan bir kişi işte sanatçıdır.


Sonrasında, bir diğer kriterleri de aykırı koşullar altında imkansız görülen işlerde başarılı olan şirketlere yatırım yapma stratejisidir. Eğer bir şirket mantığınıza aykırı gelecek bir şekilde bir şeyler başarabiliyorsa o şirkete yatırım yapılır. Mesela, bir Güney Kore Demir Çelik şirketi olan POSCO'yu ele alalım. Güney Kore tamamen doğal kaynaklardan yoksun bir milletken bu şirket her türlü doğal kaynağı yurt dışından getirterek rekabet etmeyi başarmıştır. Bu şirket yine temel analizin babası Buffet tarafından yıllarca önce beğenilmiş ve yatırım yapılmıştır. Mantık güzeldir. Eğer bir şirket imkansız şartlar altında başarılıysa o başarı devam edecektir. Çevre analizi, tedarikçilere yakınlık gibi şirketten sonra ikinci planda kalan şeylerin bu durumda çok önemi yoktur.


Bugün, bu sanatçı mantıkla, 20 sene 30 sene sonrasının projeksiyonunda, Çin hükümeti Afrika'da yatırım yapmaya devam ediyor. Millet, Afrika'nın potansiyelini 20-30 sene önceden görürken, bizim tek gördüğümüz açlık ve sıtma.


Bunların dışında, sanatçı temel analistler, sırf şirketin patronu ile 20 dakika görüşerek milyarlarca dolarlık ve 10 larca yıllık yatırım yapabiliyorlar. Bugün 30 yere danışarak bir bilgisayar alamayan insanları düşünün, bir de 20 dakikada milyarlarca doları yatırmaya karar veren zihniyeti düşünün. İşte temel analiz sanatçılarının farkı burada yatıyor. Şirketin patronunun bir cümlesinden yada şirkette gördükleri ufak bir nesneden o şirketin gelecek 20-30 senesini çözen insanlar var.


Aslında temel analiz söylediğim gibi matematik artı sanat bu ikisinin bir karışımı. Sanat kısmı olmadan olmaz mı? Tabi ki olabilir. Ancak bu işte kalburüstü para kazanmak yada efsane olabilmek için bu sanatçı yönünüzün olması şart...