Eldeki son verilere göre (24 Nisan 2020) Merkez Bankasındaki (TCMB) brüt rezerv miktarı 52,7 milyar dolar (TCMB’deki brüt döviz rezervlerinin miktarını bankanın sitesinde yer alan Para ve Banka İstatistikleri tablosundan çıkarıyoruz. Ek 1.)
Net rezerv miktarına ulaşabilmek için TCMB'nin analitik bilançosunda (aşağıda ek 2’de) yer alan kalemlerden giderek bir hesaplama yapmamız gerekiyor. Bu hesaplamayı yapmamız için kullanacağımız denklem şöyle:
Net Rezerv = (Dış Varlıklar – Toplam Döviz Yükümlülükleri) / USD TL kuru
Ek 2’de verdiğimiz TCMB 30 Nisan 2020 Analitik Bilançosunda A.1 Dış Varlıklar: 616,6, P.1 Toplam Döviz Yükümlülükleri : 503,5 milyar TL ve aynı gün USD Kuru 6,98 TL olduğuna göre bu verileri yukarıdaki denklemde yerlerine koyarak net döviz rezervini bulabiliriz: Net Rezerv = (616,6 – 503,5) / 6,98 = 16,2 milyar USD.
Buna göre 29 Nisan 2020 tarihi itibarıyla net rezervleri 16,2 milyar dolardır. Bu net rezerv miktarı, swap işlemleriyle elde edilmiş (emanet) dövizleri de kapsadığı için bunun tam olarak net rezervi ifade etmediğini söylemek mümkündür. Bu durumda net döviz rezervini emanet dövizleri çıkararak görebilmek için bu miktardan swap karşılığı elde edilmiş döviz tutarını düşmemiz gerekiyor. Bunu da şöyle bir denklemle ifade edebiliriz: Swap Hariç Net Rezerv = Net Rezerv – Swap İşlemleri Toplamı
Swap miktarını bulabilmek için de TCMB sitesinde bulunan Ödemeler Dengesi ve İlgili İstatistikler alt bölümünde yer alan Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi tablosunda (aşağıda ek 3’de) 2 numaralı kaleme bakmamız gerekiyor. Elimizdeki son swap verisi mart sonu verisi olan 29,6 milyar dolardır. Yukarıdaki hesaplamalarımız nisan sonu verileriyle yapılmış olduğu ve henüz nisan sonu swap miktarı elimizde olmadığı için mart sonu swap miktarının değişmediğini varsayarak yukarıdaki denklemde yerine koyuyoruz:
Swap Hariç Net Rezerv = 16,2 – 29,6 = - 13,4 milyar dolar.
Buna göre TCMB’nin swap hariç net rezervi nisan ayı sonu itibarıyla 13,4 milyar dolar eksi çıkıyor. Bazı yorumcular kısa vadeli swap miktarının rezervlerden düşülmesi gerektiğini savunuyor. Bu durumda hesaptan düşülecek swap miktarını 29,6 milyar dolar olarak almak yerine 1 - 4 ay vadeli swap miktarı olan 18,9 milyar dolar olarak almak gerekiyor (aşağıda ek 'de 2 numaralı kalemin 1 aya kadar ve 2 - 3 ay arası başlıklı tutarları toplamı.) Hesabı eğer bu şekilde yaparsak:
Swap Hariç Net Rezerv = 16,2 – 18,9 = - 2,7 milyar dolar.
Hangi esası kabul edersek edelim TCMB'nin net rezervi eksi çıkıyor.
Son dönemlerde izlenen para, kur politikasını özetleyelim: TCMB para basıyor ve bu paralarla kamu bankalarının elindeki devlet tahvillerini alıyor - kamu bankaları tahvilleri TCMB’ye verip karşılığında para alınca bu paralarla Hazineden yeni tahviller alıyor - hazine tahvil satarak elde ettiği paralarla bütçe ödemelerini yapıyor - piyasaya bu kadar fazla TL çıkınca TCMB bunun dövize yönelmesini ve enflasyonu artırmaması için dolar satıp TL’leri çekiyor.
Döviz rezervlerinde yılbaşından bugüne yaşanan 28,5 milyar dolarlık düşüşün en büyük nedeni bu döviz satışları. Buna ek olarak bankalardaki döviz tevdiat hesaplarındaki döviz miktarı da geriliyor. Son bir haftada döviz tevdiat hesaplarında 1,5 milyar dolar azalma oldu (aşağıda ek 4’deki BDDK grafiği.)
Soru: TCMB rezervlerini harcayarak kuru tutmaya çalışıyorsa ve buna ek olarak bankalardaki döviz mevduatında azalma oluyorsa USD TL kuru niçin hala yükseliyor?
İpucu: Türkiye'nin CDS primi 600’ün üzerinde bulunuyor.
‘Gün ışığını elle kapatamazsın.’ Çin Atasözü
Ek 1: TCMB Rezervleri
Ek 2: TCMB Analitik Bilançosu (30.04.2020)
(kaynak: https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/portlet/IScH%2BA8YwOo%3D/tr
Ek 3: Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi
Ek 4. Döviz Tevdiatında Değişim (kaynak: https://www.bddk.org.tr/BultenGunluk)
