Türk Milleti olarak uzunca bir süredir hiç ağzımıza bile almadığımız kavramları, kuramları, politikaları son bir haftada dilimizden düşürmüyoruz. Ekonomi dediğimiz kavramın bir ülkenin temel direklerinden biri olduğunu, eğer bu kavrama önem verilmediği zaman ülkede ne büyük sorunlara yol açabileceğini son yaşanan ekonomik dalgalanmalarla geçte olsa idrak etmiş olduk.
Özellikle son bir haftada Türk Lirası için işler hiç de iyi gitmedi. USD/TRY kurunun her gün rekorunu egale etmesi, TL’nin değerinin her gün biraz daha düşmesi, ekonomik durumumuza yönelik akıllarımızda oluşan soru işaretlerini daha da arttırdı. Dün gece Asya Piyasalarının açılışı ile birlikte USD/TRY kuru 7.22 gibi rekor bir seviye ile haftaya başladı. EUR/TRY ise 8.10 seviyesi ile rekorunu egale etti.
Siz değerli okuyucular için hazırladığım bu yazıyı aslında cumartesi kaleme almıştım ama artık Türkiye Ekonomisi o kadar çok kırılgan bir hale geldi ki bu yazıyı ve oranları iki gün içerisinde birçok kez güncellemek zorunda kaldım. Dün gece Asya Piyasalarının açılmasından itibaren meydana gelen döviz hareketlenmeleri ile birlikte ekonomiye yönelik birkaç yeni önlem alındı bunlar.
- BDDK’nın kararı ile swap işlemlerine belirli bir kota getirildi.
- Bankalardaki dövizlerin TL’ye çevrilmemesi.
- Gerekirase mali kuralların uygulanması
- Kurdaki dalgalanmalara karşı aksiyon planının mevcudiyeti
- Merkez Bankasının Zorunlu Karşılık Oranlarında 250 Baz puan indirime gitmesi
- Merkez Bankasının 10 Milyar Dolar civarında piyasayı desteklemesi
Söz konusu bu kararlar kur dalgalanmaları üzerinde az da olsa etki yarattı. Sabahın ilk saatlerinde 7.24 ile en yüksek seviyede olan USD/TRY kuru 6.40 seviyesine kadar geriledi. Şuanda da kur 6.83 civarında seyrediyor.
Söz konusu bu kararların kesin ve etkili bir çözüm olduğunu çok düşünmüyorum çünkü bazı kararların esnek kur politikasının uygulandığı bir ülkede esnekliğe yönelik bir sınırlamanın ortaya çıkması değerli bir hocamın söylediği gibi yaramaz bir çocuğa bahçeye çıkma yasağı verilmesi gibidir. Ama bu çocuk yerinde durmayacak bahçeden atlayıp kaçmaya çalışacaktır. Şimdi geriye dönüp bir özetleme ve tanımlama yapmak istiyorum.
Bilirsiniz ekonomi ilmi temel kuramlarını tanımlarken, ya da yeni bir kuram ortaya atarken birçok bilim dalını kullanır. Özellikle Tarih, Coğrafya, Psikoloji, Sosyoloji, Matematik bir ekonomistin bilmesi gereken en temel bilim dallarıdır. Bu bilim dalları ile birlikte ekonomi birçok sembol kullanır. Şimdi sizlere bu sembollerin en kötüsünü söyleyeyim mi ? Bakın cümlemin içinde bile kullandım o sembolü, evet SORU İŞARETİ (?) bence bir ekonominin en tehlikeli işaretidir soru işareti, çünkü bana göre soru işareti ekonomide beklentileri temsil eder, kaygıları, korkuları, panik atağı, gelecek düşüncesini ve her türlü senaryoyu zihinlerde canlandırır.
Gelin şimdi son bir-iki ayda zihinlerde ve ekonomide nasıl soru işaretleri bıraktık onlara bakalım
1. Yeni Kabine açıklandığında ekonomi alanındaki kurmayların piyasanın beklemediği isimlerden oluşması (?)
2. TCMB’nin Bağımsızlığına Yönelik Şüpheler (?)
3. 24 Temmuz TCMB Para Piyasası Kurulunun yapmış olduğu toplantıda faiz kararının beklentilerin dışında gelmesi (?)
4. ABD- Türkiye arasında mevcut gerilimin başlangıcı Rahip Brunson Yargılama Kararları (?)
5. ABD’nin iki bakanımıza yaptırım kararı (?)
6. ABD’nin İran’a yaptığı yeni yaptırımlar(?)
7. Temmuz Ayı Enflasyon Rakamlarının %15.85 Olarak Gerçekleşmesi (?)
8. Kredi Derecelendirme Kuruluşlarının negatif söylemleri (?)
9. ABD- Türkiye Heyeti görüşmelerinin sonuçsuz kalması (?)
10. Cari Açık Seviyesinin 57.4 Milyar Dolar Olarak Gerçekleşmesi (?)
11. Trump’ın Türkiye’ye yönelik olarak Çelik ve Alüminyum gibi emtia mallarına %20-%50 oranlarında ek gümrük tarifesi uygulaması (?)
Tüm bu soru işaretlerine bakarak bir ülkeyi ilgilendiren tüm alanları gözlemleyebilirsiniz çünkü hepsi bir ipucu verir. Örnek olarak TCMB’nin bağımsızlığı ekonomik kurumların durumunu gösterir, ya da Cari Açık, Enflasyon makroekonomik göstergeleri, keza ABD-Türkiye Heyeti görüşmelerinin sonucu dış ilişkileri dış politikaların durumu hakkında bize bilgi verebileceği gibi birçok soru işareti bizi birçok konu üzerinde düşünmemize sebep olabilir.
İşte görmüş olduğunuz tüm bu sevimsiz soru işaretleri TL’nin başına bela oldu. USD/TR kuru 7.22, EUR/TR 8.10 ve Altın(Gram) 270 TL’lik seviyeleri ile rekorlarını tek tek egale ettiler.
Peki çözüm nedir? Çözüm şüphesiz akıllarda yer edinen bu soru işaretlerini tek tek ortadan kaldırmaktır. Tüm ekonomik aktörlerin beklentilerinin negatif yönden pozitif yöne çevirebilmektir. Bunun stratejisi ise aşağıda oluşturmuş olduğum şekildeki gidişat yönüdür.
Yukarıda bahsetmiş olduğumuz tüm önlemleri gerçekleştirebilmek içinde herşeyden önemli olan EĞİTİM ve ADALET kavramlarında meydana gelen tüm noksanlıkların giderilmesi ise en öncelikli şarttır.
Gürkan DANIK / Ekonomist