- Seth Klarman'ın ünlü bir sözü şöyle der: "İnsanlar bilinçli olarak duygularıyla yatırım yapmayı seçmezler - ellerinde değildir."
- Piyasalarda korku ve hırs peşinde koşmak insanın doğasında vardır.
- Ancak, bu temel içgüdüleri takip ettiğinizde uzun vadeli kayıplar kaçınılmazdır.
Borsa fiyatları, insanların eylemlerinin bir sonucudur. Kabul etmesi zor olsa da, hepimiz piyasa aşamalarının tüm döngüsünü gördük ya da yaşadık.
Yeşil Dönem: Uzun bir boğa piyasasının ardından, herkes coşkuludur ve en gözde hisselere hücum eder - ki bunlar genellikle en riskli olanlardır.
Sarı Dönem: İlk %5-7'lik düşüş gelir ve herkes şaşırır. Yine de bu başka bir alım fırsatı gibi görünür. Son düşüşe kadar partiye katılmamış olanlar ve geriden gelenler, tümv varlıklarıyla giriş yapar.
Turuncu Dönem: Piyasa yatay hareket eder, sonra hafifçe toparlanır. Herkes şöyle düşünür: "Hadi bakalım, ben de zengin olacağım."
Toparlanma gerçekleşir ancak önceki zirvenin altında kapanır ve %8-9 oranında daha ciddi bir düşüş yaşanır. Hafif bir toparlanmanın ardından %13-14'lük bir düşüş daha yaşanır.
Şüphe aşaması başlar. Ne yapmalı? Karşılaştırmalar ortaya çıkmaya başlar. Bazıları yükseliş (piyasa sıçrayacak), bazıları da düşüş (yeni 2008, yeni dot-com balonu, vs.) eğilimlidir.
Kahverengi Dönem: Piyasa ne düşündüğünüzü umursamıyor; sadece batmaya devam ediyor. %-20'ye düştük, ayı piyasasındayız . Gazeteciler gelir. Tipik manşetler şöyledir: "Borsada bugün 500 milyar dolar yandı", "enflasyon piyasaları vurdu" ve "yatırımcılar arasında panik".
Korku sabah 8'de gazeteyi aldığınızda başlar ve gözünüzün önünden hiç ayrılmaz. Lokmaları yutmak zorlaşır ve piyasalar kapalıyken bile her 5 dakikada bir Investing.com'u kontrol edersiniz.
Başkalarının gönderilerine bakmaya başlarsınız ve dün ellerindeki varlıkları satmaya başladıklarını öğrenirsiniz.
Piyasa açılır açılmaz siz de satmaya başlarsınız, ya da belki başlamazsınız? Hayır, belki biraz daha beklemeli; ya şimdi gerçekten toparlanırsa ve hepsini mahvederseniz? Belki yarın...
Kırmızı Dönem: Yarın daha da kötü olur! Piyasalar %25-30 düşer. "Dün satmalıydım! Yarısını satacağım, sonra bakarım" diye düşünürsünüz. Günlük alım-satımcıdan "uzun vadeli yatırımcıya" dönüştünüz ve herkesin de öyle olduğunu görüp şaşırdınız. Piyasa guruları ortadan kaybolmuştur ve okuduğunuz beş makaleden dördü ayı piyasası hakkındadır.
Öte yandan, şu anda alım yapmakla ilgili bir makale size tamamen çılgınca geliyor. Neden gelmesin ki? Sermayenizin %30'unu kaybettiniz.
Kara Dönem: Piyasalar toparlanmaz. Aylar geçti ve sermayenizin geri kalan %50'si neredeyse yok oldu. Artık durumu kabullendiniz, ama içten içe kendinizi aptal gibi hissediyorsunuz çünkü zirvelerde satış yapmadınız. Elinizde kalan az miktardaki varlığı da satıyorsunuz. Bu arada, kırmızı evrede uzun vadeli yatırımcılara dönüşen günlük alım-satımcılar da günlük işlemlere geri dönüyor - sadece ellerinde kalan parayı kaybetmek için.
Piyasalar %45-50 düştü. Warren Buffett ve Charlie Munger hâlâ alım yapıyor, ancak yaşlandıkları için heralde pek iyi düşünemiyorlar.
Yeşil Dönem: Bahçeyle uğraşmaya başladınız. Ama bir gün yabani otları ayıklarken, hisse senetlerine yatırım yapan yeni bir komşunuzla tanıştınız. Size parasının ne kadar arttığını anlatıyor. Hatta, piyasa birikimlerinizi silen düşüşten 6-9 ay sonra toparlanmış. Ama maalesef siz yoktunuz.
Gazeteyi açıyorsunuz ve enflasyonun düştüğünü, şirket kârlarının uçtuğunu ve piyasaların patladığını okuyorsunuz. Kahvaltınızı yutmak yine zorlaşıyor, ama bu sefer sadece partiyi kaçırdığınız için.
Facebook arkadaşınızın bir sonraki altın kaz olacak harika bir hisse senedi seçiminden bahsettiğini duyuyorsunuz. Hesabınızda kalanlar intikamı hak ediyor, "Hepsini koyuyorum, böylece daha önce kaybettiklerimi de telafi edeceğim."
Sarı Dönem...