Suudi Arabistan'ın 20 yıllık efsanevi enerji bakanı Ali Al-Naimi, 2016'da kendisinden görevi devralan Khalid Al-Falih'e bir telefon açsaydı, ona muhtemelen şöyle derdi:
"Şansın yok dostum. Denedin, ancak piyasa senin yanında değildi."
Falih enerji bakanı olarak yılını henüz doldurmuşken, Pazar günü ani bir şekilde görevden alındı. Sebebi de Naimi'nin kariyerinin son zamanlarında yaşadığı sorunun aynısıydı: Yeniden yapılanma çabalarına rağmen petrolüne aşırı bağımlı olmayı sürdüren Suudi Arabistan'ın ekonomisi için kritik öneme sahip yüksek ham petrol fiyatlarını elde edememek.
Aralarında bir jenerasyonluk uzaklık olsa da, 84 yaşına giren Naimi ile henüz 60'ına gelmemiş olan Falih kariyerlerinde benzer bir yol çizdiler.
İkisi de ABD'de ünlü okullarda eğitim gördü—Naimi Stanford, Columbia ve Harvard'a, Falih ise Texas A&M'e gitti. İki eski bakan da çalışma hayatına Suudi milli petrol şirketi Aramco'da başladı (hatta Naimi şirkete 1947 yılında, sadece 12 yaşındayken ofis elemanı olarak girdi) ve burada yükseleren dünya petrol sektörünün en üst kademesine kadar yükseldiler.
İzledikleri yol boyunca ikili birbirine tamamen zıt uçlarda kişiliklerini ortaya koydular.
Naimi işleri kendi istediği şekilde yapmaya yönelik demir bir iradeye sahipti—bu özelliğini belki de en iyi ortaya koyan örnek, fiyatların çöküşte olduğu dönemde ABD'nin en az kârlı ancak en verimli kaya petrolü üreticilerini bitirmek amacıyla Suudi petrol üretimini yüksek tutmasıydı.
Falih Gerekeni Yaptı ...
Falih ise daha çok, babası Kral Salman'ın tahtının arkasındaki "asıl güce" sahip kişi olarak tarif edilen Veliaht Prens Muhammed bin Salman'ın ne istiyorsa onu yapan bir emir kuluydu.
Bu sebeple bazıları, bin Salman'a olan sadakatine rağmen Falih'in 8 Eylül sabahı Kral Salman'ın fermanıyla görevden alınmasına şaşırdı. Diğerleri ise bunun gelişini görmüştü—sadece bir hafta önce, Falih Aramco başkanlığı görevinden de alınmıştı. Kral yeni enerji bakanlığı görevine bir diğer oğlu ve Muhammed bin Salman'ın abisi Abdulaziz bin Salman'ı getirdi.
Eğer Falih'in görevden alınışında şaşırılacak bir şey varsa, o da görevde olduğu süre boyunca şartlar ne olursa olsun piyasayı Suudiler'in ve Suudi liderliğindeki OPEC'in istediği yöne çevirmek için elinden geleni yapmış olması.
Bazen galip geldi. Bazense, Naimi'nin ayrılışıyla birlikte giderek daha dalgalı ve zorlu hale gelen bir piyasaya karşı verdiği mücadelede büyük hezimetler yaşadı.
Göreve geldiği andan itibaren Falih, Naimi'nin getirdiği isteğe bağlı üretim çizgisini tersine çevirerek, OPEC ile Rusya liderliğindeki müteffiklerin el sıkıştığı iki üretim kesintisi anlaşmasının ilkini başarıyla hayata geçirdi. Anlaşmanın ikinci tekrarı, piyasa denge kazanana kadar üretimi günlük 1,2 milyon varil kısmaya yönelik Aralık'ta verilen taahhüt bugün hala devam ediyor.
... Ancak Yeterli Olmadı
Yine de rakamlara bakarsak, Falih beklenenin biraz altında kalmış olabilir. Uluslararası petrol benchmarkı Brent'in fiyatı Falih'in göreve geldiği Mart 2016'daki varil başına 50 Dolar'ın hemen altından, bu hafta 62 Dolar üzerine çıktı. Bu üç yılda yaklaşık %25'lik bir sıçrama olsa da, Suudiler'in bütçe kaynağı için ihtiyaç duyduğu belirtilen seviye olan varil başına 80 Dolar'ın çok altında.
New York bazlı enerji koruma fonu Again Capital kurucu ortağı John Kilduff, Falih'in içinde bulunduğu çıkmaz için şu benzetmeyi yapıyor:
"Beyzbolda olduğu gibi. Tüm yıl boyunca her maçı kaybeden bir takımın çok kötü bir takım olduğunu biliyoruz. Ancak sonuçta kovulan menajer olur, çünkü tüm takımı kovamazsınız."
Falih piyasayı yeniden dengelemek için ne yapmış olursa olsun, mevcut OPEC+ anlaşmasına yönelik müzakerelerdeki yardımı için Pazartesi günü tüm övgüyü alan Prens Abdulaziz oldu. Tacirler aynı zamanda Prens Abdulaziz'in 1995'ten bu yana petrol bakanı yardımcılığı yaptığını da unutmadı.
Yeni enerji bakanı, Suudi politikasının temel taşlarında bir değişim olmayacağını ve OPEC+ anlaşmasının devam edeceğini açıkladı.
Prens Abdulaziz İçin Övgüler
Göreve gelişinin hemen ardından yeni bakan için övgüler de gelmeye başladı. Chicago bazlı Price Futures Group'tan analist Phil Flynn, CNBC'ye yaptığı açıklamada yeni bakanın "petrol fiyatları için yükseliş anlamına geldiğini" söyledi ve ekledi:
"Prens Abdulaziz bin Salman petrol üretiminde kesintiye gitme eğilimiyle tanınır. Geçmişte üretim kesintilerine yönelik anlaşmaların elde edilmesinde büyük desteği oldu."
Prens Salman öforisi petrol fiyatlarının Pazartesi günkü %2'lik yükselişi devam ettirerek Salı günü erken Asya seansında altı haftalık zirvelere ulaşmalarına yardımcı olurken, Brent varil başına 63 Dolar'a yakın seviyede, ABD benchmarkı WTI ise 58 Dolar üzerinde işlem gördü.
Yeni enerji bakanının uzun süre Suudi'lerin OPEC temsilcisi olarak görev yaptığı ve üretim kesintilerine yönelik anlaşmalarda arkaplanda yardımcı oluşu da ele alındığında, önümüzdeki günlerde piyasayı daha çok sıkılaştırmaya önemli katkılar yapabilir gibi görünüyor. Irak'ın Ağustos ayında OPEC+ anlaşmasında belirtilen sınırın çok üzerine çıkarak günlük 4,88 milyon varillik rekor zirvelere çıkmasıyla birlikte OPEC'in aylar sonra ilk kez üretim fazlası vermesinin önüne geçmeye yardımcı olacağı kesin.
Abdulaziz bin Salman'ın Markasını Piyasa ve Aramco Kotasyonu Kanıtlayacak
Ancak Perşembe günü gerçekleşecek OPEC Ortak Bakanlar İzleme Komitesi (JMMC) toplantısının ve Avrupa Merkez Bankası'nın bu hafta, FED'in ise önümüzdeki hafta faiz oranlarını düşürmesine yönelik beklentilerin ötesinde, Abdulaziz bin Salman isminin kendi başına petrol fiyatları için yükseliş anlamına gelip gelmeyeceği daha görmedik.
Dünya çapında yatırımcılar aynı zamanda iki Salman kardeşin Aramco'nun kotasyonunu nasıl ele alacağını da yakından takip edecek. Kotasyon süreci Naimi'nin görevinin sona ermesinden önce başlamıştı ve artık Falih'in görev süresini de aştı.
Reuters'ın Pazartesi günkü haberine göre Suudi Arabistan 2019'un sonuna kadar Aramco'nun %1'lik hissesini Riyad Borsası'nda listelemeyi ve 2020'de de %1'lik bir ekleme yapmayı planlıyor. Bu da New York ya da Londra borsalarının hedeflendiği söylenen eski planlardan büyük bir farklılık gösteriyor.
Again Capital ortağı Kilduff:
"Falih göreve devam etseydi, kotasyonun gecikmesinde oynadığı sözde rol yüzünden daha ciddi bir şekilde suçlanırdı. Şimdi ise tüm sorumluluk kraliyet ailesinde. Bu süreç artık onların bebeği."