Bu makale 3.07.2019 tarihinde İngilizce olarak yayınlanmıştır
Bu hafta Viyana’daki OPEC toplantısında OPEC, petrol piyasasındaki önemsizliğini şimdilik artırdı. OPEC ve müttefikleri OPEC+ daha önceki üretim kotalarını 9 aylığına uzattığını duyurdu ancak piyasa gerçekte bu kararı umursamadı.
Petrol fiyatları Pazartesi günü yükselse de, kayda değer bir yükseliş değildi. Hatta ABD-Çin arasındaki ticari müzakerelere ilişkin iyi haberler, fiyatları OPEC kararından daha çok etkilemiş olabilir. OPEC+ partnerlerinin 9 aylık kota anlaşmasını imzaladığı ve yeni bir kontrat üzerinde anlaştığı Salı günü, petrol fiyatları gerçekten düştü. Salı günü sonuna kadar Brent %3 düşüş gösterdi.
Kısmen kararın zaten beklenen bir karar olmasından dolayı piyasanın OPEC kararına olan tepkisi zayıf kalırken, gerçek şu ki, piyasa OPEC kotalarının petrol arzını önemli derecede etkilemediğini biliyor. OPEC ve OPEC+’ın üretimi azaltmaya başlamasından iki ay öncesi olan Ekim 2016 ile Mayıs 2019 rakamları arasındaki karşılaştırma, OPEC aksiyonunun arz değişimini yönlendiren bir etken olmadığını ortaya koyuyor.
OPEC üretiminde Ekim 2016’dan Mayıs 2019’a kadar olan dönemde yaşanan yaklaşık %70 oranındaki düşüş, İran ve Venezuela’dan kaynaklanıyor. Diğer bir deyişle, bu kesintiler ABD’nin yaptırımlarından ve gerçekten üretim yapamamaktan kaynaklanıyor, müzakere edilmiş OPEC kotaları aracılığıyla yapılan gönüllü kesintilerden değil. OPEC kesintilerinin %7’lik bir kısmı da, aynı şekilde büyük oranda istem dışı olan Angola’daki üretim azalmasından geliyor. O dönemde İran’daki üretim günlük 1,525 milyon varil (mbpd), Venezuela üretimi 1,347 mbpd v Angola üretimi 0,303 mbpd düşüş yaşadı. OPEC’in geri kalanı hep birlikte 1,3 mbpd’den daha az kesinti yaptı. Böylece OPEC’in azalmış üretiminin %75’inden fazlasının, OPEC gerekmeksizin gerçekleşmesi olası.
Toplam küresel üretim aslında en az iki yıl önceki olduğuyla aynı. 2016’nın dördüncü çeyreğinde küresel üretim 99 mbpd idi. 2019’un ilk çeyreğinde ise 100 mbpd’nin hemen altındaydı. Diğer yandan 2016 Ekim ile 2019 Mayıs sonu arasındaki dönemde ABD kendi üretimini 3,9 mbpd yani %45,5 artırdı. ABD üretimindeki artış, piyasa için OPEC’in gönüllü kesintilerinden daha büyük önem arz ediyor.
OPEC’in yalnızca azınlıkta kalan bir gönüllü kesintisi ile birlikte (zoraki kesintileri olan İran, Venezuela ve Angola dışında), 2016 sonlarından bu yana gönüllü OPEC üretim kesintilerinin %85’ini gerçekte Suudi Arabistan oluşturuyordu. Hatta Irak, Gabon ve BAE Mayıs 2019’da Ekim 2016’da ürettiklerinden daha çok üretim yaptı.
OPEC kendi kendine piyasayı istikrara kavuşturamayacağını kabul etmiş gibi kendisini OPEC+ ortaklığına bağladı. Kuruluş; kesintilerine biraz ağırlık vermek için OPEC dışındaki bu ülkelere güveniyor ancak bu ülkeler güvenilir değil. Özellikle Rusya, üzerinde anlaşılan kotalara sadık kalma konusunda güvenilmez olduğunu kanıtladı. Dahası, bu hafta yapılan 9 aylık anlaşma OPEC’in fiyat hesaplamalarında bile daha az etkili olduğu anlamına geliyor, çünkü anlaşma sürerse, Mart 2020’ye kadar yerinde kalmaya devam edecek.
Aynı zamanda OPEC’in ABD üretimine karşı yapabileceği hiçbir şey yok. OPEC’in bu noktada yaratabileceği görece minör olan üretim dalgalanmaları belirleyici değil. Son birkaç yıl içinde OPEC’e olan en iyi şey, birkaç OPEC ülkesinin karşı karşıya kaldığı yaptırımlar ve problemler dâhil kontrolü dışındaki faktörler oldu.
Bu demek değildir ki OPEC petrol piyasasıyla ilgisiz olmaya devam edecek, ancak şu an fiyatları kendi isteğiyle yönlendirebileceği pek az şey var – ister aşağı ister yukarı yönlü olsun. Bu haftanın toplantısı önemsiz olsa da, bu durum hızlıca değişebilir. Gelecek yıl çok farklı olabilir.