Suudi Arabistan'ın petrol bakanlığı görevini yürüttüğü 20 yıl boyunca Ali el-Naimi muhtemelen krallığın enerji alanındaki yöneticiler ve küresel petrol diplomatları için altın standardı belirledi.
Bir inci dalgıcının oğlu olan ve gençliğini koyun güderek geçiren Naimi daha sonra jeoloji eğitimi almak için Stanforn University'e gitti ve sonrasında Harvard ve Columbia'da da eğitim gördü. Naimi, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü'nün (OPEC) fiili başkanlığını yaptığı süre boyunca söylediği ve söylemediği şeylerle gündemi belirledi.
ABD'deki kaya petrolü üretiminde yaşanan patlamanın ham petrol fiyatlarını çökerttiği 2014'ün sancılı dönemlerinde bile tacirler Naimi'ye saygı duyuyor, hatta ondan korkuyordu. Çünkü Naimi'nin dünyanın en büyük etkiye sahip petrol üreticisinin izlediği çizgiyi belirlediğini biliyorlardı. 60'lardan 80'lerin ortalarına kadar Suudi petrol bakanlığı görevini icra eden Zaki Yamani'nin mağrur bir şekilde "biz kendi emtiamızın efendisiyiz" demesine rağmen, Naimi bu saygıya fiyatı belirleme konusunda piyasayla asla münakaşaya girmeyerek karşılık verdi.
Koltuğu 2016'da Naimi'den devralan Halit el-Falih, çok daha muhafazakar bir figürdü ve makamındaki süresi—sadece 3 yıl—kendinden önceki bakanların çoğundan kısaydı. Büyük oranda ABD'nin kaya petrolü tehdidiyle çıkmaz içinde kalan Falih, Suudiler'in bu dönemdeki en önemli petrol ortaklığının (Rusya) yaratılmasının arkasındaki isimdi.
Bu pakt, orijinal olarak 13 üyeli OPEC'ten doğan 23 üyeli petrol ittifakı olan OPEC+'in kuruluşunun temeli oldu. Falih hiçbir zaman piyasaya retorikle meydan okumaya inanmadı, bunun yerine iddiasını desteklemek için ihtiyaç duyduğu her noktada destekleyici verileri kullandı.
Sonrasında sahneyi Abdülaziz bin Selman aldı; Suudi Kralı Selman'ın dördüncü oğlu ve bir kariyer petrolcüsü olan Selman, krallığın enerji bakanlığında otuz yıl boyunca tırmanarak nihayetinde bakanlık koltuğunu 2019'da Falih'ten devraldı. Selman'ın ününün sakin diplomasi olduğu pek söylenemez.
Bir OPEC+ toplantısının başkanlığını yaptıktan hemen sonra video yoluyla medyaya konuşan Selman, kartele karşı bahis oynayan petrol ayılarına hayatı "cehenneme" çevireceği tehdidinde bulundu. Petrol fiyatlarını son iki haftada toplam %13 düşürenlere yönelik nefretini gizleme gayretinde bulunmayan Selman, satıcıların COVID-19 salgını sürecinde talep konusundaki endişelerine değinmek yerine satıcıları korkutmayı tercih etti.
Selman OPEC'in bir sonraki adımlarının ne olacağı sorusuna şöyle cevap verdi:
"Ne yapacağımız konusunda benden ipucu alacağını düşünenler kesinlikle hayal dünyasında yaşıyor... Bu piyasayı gereceğim. Bu piyasaya oynayan herkesin ağzının yanacağından emin olacağım."
Selman kartelin petrol piyasasının önündeki engelleri aşmak amacıyla proaktif ve önleyici bir duruş sergileyeceğini söyleyerek, bilgilendirme yerine şaşırtma stratejisini pekiştirdi.
Tacirleri korkutma denemesini yeterli bulmayan Selman bir de meydan okudu. Hollywood yıldızı Clint Eastwood'un Dirty Harry dedektif filmlerindeki ünlü "Devam et, günümü neşelendir," sözünü kullanan Selman, tacirlere, "günümü neşelendirin," dedi.
Kendi gerekliliği kadar petrole sahip olup, diğer ülkelere petrol ihraç edebilme kapasitesi bulunan bir ülke olarak Riyad tacirlerin arzda yaşanacak bir sıkışıklık korkusunu kullanarak piyasayı istediği yönde hareket ettirebileceğinin farkında. Ancak yakın tarihte hiçbir Suudi yetkili korku kartını Selman kadar açık bir şekilde oynamadı.
Tabi ki dünkü yorumların, alçak gönüllülüğü ya da hümanizmiyle tanınmayan Suudi Veliaht Prens Muhammed bin Selman'ın üvey abisi olan bakanın yaptığı bir şaka olduğu iddia edilebilir.
Ancak Selman gerçekten de tehditlerinde ciddi ise—ve ciddi olmadığını gösterecek hiçbir şey yok—liderliğini yaptığı petrol kartelinin sadece birkaç gün önce petrol talebi konusunda kendi vahim değerlendirmesini yaptığı düşünüldüğünde bu çıkışın zamanlaması biraz garip.
OPEC Pazartesi günü Hindistan ve diğer Asya ülkelerindeki beklentilerin altında kalan toparlanmayı gerekçe göstererek petrol talebi büyümesinde daha düşük bir tahmin açıkladı ve önümüzdeki yılın ikinci yarısına yönelik risklerin hala "yüksek ve aşağı yönlü" olduğuna dair uyarıda bulundu.
Yakından takip edilen aylık raporunda Viyana bazlı organizasyon 2020 küresel petrol talebine yönelik görünümünü günlük ortalama 90,2 milyon varile düşürdü. Bu da geçen ayki tahminin günlük 400.000 varil altında ve yıllık bazda günlük 9,5 milyon varillik bir daralmayı yansıtıyor.
OPEC'in raporu sonrasında kendi raporunu yayınlayan Paris bazlı Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), küresel petrol talebi büyümesinin yıllık bazdan günlük 8,4 milyon varil düşüşle 91,7 milyon varile gerilemesini beklediğini açıkladı. Bu da daha önceki günlük 8,1 milyon varillik seviyeden daha derin bir daralma.
OPEC ve IEA'nın raporları, ABD'deki yaz trafik sezonunun tepe noktasının bitişiyle birlikte tacirlerin benzin tüketimi talebine yönelik endişelerinin arttığı bir dönemde geldi.
Ayrıca, Irak ve Nijerya ile birlikte, Suudiler'in en önemli müttefiklerinden olan BAE ve Rusya gibi bazı OPEC+ üyeleri Nisan ayında taahhüt ettikleri üretim kesintilerinin de altında kalıyordu.
Ancak dünkü canlı sanal toplantıda Abdülaziz'le birlikte Rusya ve BAE'deki mevkidaşları Alexander Novak ve Sühely Muhammed Mazrouei, OPEC'teki tüm "hilekârların" bedel ödeyeceklerinin güvencesini verdi.
İttifak ayrıca, Suudiler gibi bazı üyelerin üretimi artırma kararı vermesine rağmen Nisan anlaşmasını Aralık'a kadar uzatma konusunda kararlılığını dile getirdi.
Şimdilik, OPEC'in güvenceleri ve Selman'ın korku oyunu işe yaramış gibi görünüyor.
ABD ham petrol fiyatının kilit göstergesi olan ve New York'ta işlem gören West Texas Intermediate dünü 81 sentlik, ya da %2'lik bir artışla varil başına 40,97 dolarda kapattı. WTI bugünkü Asya seansında ralliyi uzatarak haftalık kazancını %10'un üzerine çıkardı ve son iki haftada yaşadığı %13'lük kaybın büyük bir bölümünü telafi etti.
Londra'da işlem gören küresel petrol benchmarkı Brent ham petrol ise günü 1,18 dolar, ya da %2,9'luk artışla varil başına 43,40 dolarda tamamlarken, haftalık bazda ise %8,7 yükseldi.
Ancak bazıları, piyasanın "hayvani içgüdülerinin" Suudi Petrol Bakanı'nın oynadığı oyunun üzerine ne zaman çıkacağından emin değil.
New York bazlı enerji koruma fonu Again Capital kurucu ortağı John Kilduff, "Jet yakıtı talebi hala diplerde ve benzin de stoklardaki düşüşe rağmen kayda değer bir toparlanma göstermiyor," dedi. "Bence ayılar Selman'a yeni zorluklar yaratacak."