Dürüst olalım: Üçüncü çeyrek hisseler için tam bir kaos oldu. Hisselerin nerede işlem gördüğünün pek bir önemi yoktu: yalnızca, Eylül ayında ABD hisseleri olmak isteyeceğiniz bir yer değildi.
Dow Jones Industrial Average ve S&P 500 2002'den bu yana en kötü Eylül performanslarını sergiledi; Dow %8,8, S&P 500 ise %9,3 düştü. Nasdaq Composite %10,5 düşüşle 2008'den bu yana en kötü Eylül ayını yaşadı.
Bu aynı zamanda önde gelen endekslerin Eylül ayını ayı piyasası bölgesinde tamamladığı anlamına geliyor. Bir ayı piyasası, yakın zamandaki bir zirveden %20 veya daha fazla düşüş olarak tanımlanır.
Eylül sonu itibarıyla, yıl başından bu yana Dow %21, S&P 500 %24,8 ve Nasdaq %32 geriledi.
Ancak piyasalar eninde sonunda dip yapar. Bazen hızlı bir şekilde. Şu anda neler olduğunu anlamak da, kaçınılmaz toparlanmaya hazırlanmak için yardımcı olabilir.
Piyasalarda yaşanan sıkıntının büyük bir kısmı, Fed'in faiz oranlarını yükselterek enflasyonu gelecekte bir tarihte yıllık %2'ye düşürme hedefinden kaynaklanıyor. Enflasyon şu anda ölçüme bağlı olarak %6 ilâ %8 arasında seyrediyor.
Bununla bağlantılı üç faktör daha var:
- Gıda ve akaryakıt fiyatlarındaki artışın tetiklediği küresel enflasyon baskıları, küresel tedarik zincirlerinde devam eden sorunlar ve İngiltere'de aniden patlak veren ve başka ülkelere de sıçramasından endişe edilen mali kriz.
- Yükselen ABD doları. Dolar Endeksi sadece bu yıl %17'den fazla artış gösterdi. Dolar İngiliz sterlini karşısında %17, Japon yeni karşısında ise %25 değer kazandı.
- Küresel gerilimler, özellikle de Ukrayna ile Rusya arasındaki savaş ve Rusya'nın Ukrayna'ya karşı nükleer silah kullanma tehdidi. Buna bir de Batı ile Çin arasında Tayvan konusunda yaşanan gerilimi ekleyin.
Başarı, en azından Fed Başkanı Jerome Powell'ın tanımladığı şekliyle, çok sıkışık bir işgücü piyasasının ve genel olarak talebin yumuşatılması anlamına gelmektedir, böylece fiyatlar genel olarak düşmeye başlayacaktır. Gıda ve enerji fiyatları ekonomideki en büyük stres unsurlarından biri haline geldi; en son yayımlanan Tüketici Fiyat Endeksi raporuna göre Ağustos ayında sona eren 12 aylık dönemde gıda fiyatları %13.5 arttı.
Enerji maliyetleri ise yıl içinde yaklaşık %25 yükseldi. Amerikan Otomobil Birliği'ne (AAA) göre, Pazar günü itibarıyla ABD'de benzinin perakende satış fiyatını galon başına ortalama 3.796 dolar seviyesindeydi. Ancak benzin fiyatları, Haziran ortasındaki 5.016 dolarlık zirve noktasına kıyasla %24 oranında düşüş göstererek tüketicileri bir nebze rahatlattı.
Kısa vadeli faizler 2023 yılında %4'ün üzerine çıkacak gibi görünüyor. Fed üyeleri son toplantılarında, bankaların gecelik krediler için birbirlerinden talep ettikleri oran olan Federal Fon oranının medyan 2023 seviyesi olarak %4,6'yı öngördü.
Başka bir deyişle, Fed ABD enflasyonunu %6 - %8'den düşürmeye çalışırken herkes için acı verici bir durum söz konusu. Bu da bir resesyonun yaklaştığı anlamına geliyor. Resesyonun ne kadar kötü olacağı belli değil.
Fed'in çabaları işe yarayabilir. Ancak merkez bankasının çok ileri gitmesi ve biraz frene basmak zorunda kalması da mümkün.
Fed'in hamleleri (Federal Fon oranını 2021 sonundaki %0-%0,25'ten %3-%3,25'e çıkarması) ekonomiyi şimdiden etkiledi. Perakende şirketi Gap (NYSE:GPS) 500 kişiyi işten çıkaracağını açıkladı. Fitness ekipmanları üreticisi Peloton (NASDAQ:PTON) 4.150'den fazla kişiyi işten çıkaracağını duyurdu. Elektrikli araç üreticisi Rivian Automotive (NASDAQ:RIVN) ise 14.000 kişilik işgücünün %6'sını işten çıkaracak.
ABD Ulusal Emlakçılar Birliği (NAR), Ağustos ayında satışların bir önceki yıla göre %19,9 azaldığını ve yüksek ev kredisi faizlerini yansıttığını söyledi. Mortgage sermayesinin büyük tedarikçisi Freddie Mac, 30 yıllık ev kredilerinde ortalama faiz oranının geçen hafta %6.7 olduğunu söyledi. Bu oran Kasım ayı başında %2,98 ile dip yapmıştı.
Berbat bir piyasanın verdiği zarar
S&P Dow Jones'a göre, S&P 500'ün 11 sektörü de Eylül ayında düşüş gösterdi ve gayrimenkul %13,4'lük düşüşle en kötü performans gösteren sektör oldu. En iyi performans gösteren sektör ise sadece %2,7 düşüşle sağlık hizmetleri oldu.
Enerji üçüncü çeyrekte %1,16 artışla en iyi performans gösteren sektör oldu. Ancak sektör çok zayıf görünüyor. Yüksek petrol fiyatlarının etkisiyle, sektör bu yıl %39 artış gösterdi. Ve bu yıl ilk kez, hiçbir enerji hissesi bu ay S&P 500'ün en iyi performans gösteren 10 hissesi arasında yer almadı.
İlk dört arasında üç sağlık hissesi yer aldı: Biogen (NASDAQ:BIIB), (bir Alzheimer tedavisinin hastalığın ilerlemesini yavaşlatabileceği haberi üzerine) %36,66 artış gösterirken; Regeneron Pharmaceuticals (NASDAQ:REGN) %18,6, Eli Lilly (NYSE:LLY) ise %7,34 yükseldi.
Endeksin en büyük kaybedeni, hizmetlerine yönelik küresel talebin zayıfladığı uyarısının ardından aylık %29,6 ve yıllık %42,6 düşüşle nakliye devi FedEx (NYSE:FDX) oldu. FedEx, Dow Jones Transportation endeksini en çok aşağı çeken şirket oldu (endeks ayda %13 ve ilk dokuz ayda %26,8 düştü).
İlk halka arz piyasası da, yüksek faiz oranlarıyla birlikte yatırımcıların kârlı olmayan ve yakın vadede kârlılık beklentisi çok düşük olan şirketleri satın alma konusundaki isteksizliği nedeniyle baskı altında.
Bununla birlikte, Volkswagen'den (ETR:VOWG_p) ayrılan Alman otomobil şirketi Porsche'yi (F:P911_p) tebrik edeilm. Porsche geçen hafta 8,2 milyar euroluk (8,4 milyar dolar) bir ilk halka arz gerçekleştirdi ve bu da şirkete yaklaşık 76 milyar euro değer biçilmesini sağladı. Renaissance Capital'a göre bu, Avrupa'da son 10 yılın en büyük ilk halka arzıydı ve bu yıl ABD'de yapılan tüm halka arzların toplamından %20 daha fazla para topladı.
Yatırımlarınızla şimdi ne yapıyorsunuz?
Tüm bu belirsizlikler, dünyanın dört bir yanındaki yatırımcıların nasıl para kaybetmeyebileceklerini ve hatta uzun vadede biraz para kazanacaklarını merak etmelerine neden oldu. Wall Street'teki pek çok kişiye göre süreç aynı şekilde devam edecek ve hisseler faiz oranlarının yükselmemesi ya da gelecek yıl düşmeye başlamasıyla birlikte yükselmeye başlayacak.
Bu da Fed'in enflasyonla mücadeleyi kazandığına karar verdiğini varsayıyor.
Bu da yatırım yapmak isteyen herkesin seçeneklerini dikkatle değerlendirmesi gerektiği anlamına geliyor.
Bariz olanla başlayalım. Sağlam bir mideniz yoksa, şu an çılgınca hisse satın almak için iyi bir zaman değil. Hisseler 2021'in sonunda ve 2022'ye kadar aşırı değerlenmiş durumdaydı çünkü Fed ve dünyanın dört bir yanındaki merkez bankaları, COVID-19 salgınının ardından küresel ekonomiyi ayakta tutmakla daha fazla ilgilendikleri için faiz oranlarını rekor düşük seviyelerde tutmuştu.
Sermaye maliyeti sıfır ya da sıfıra yakınsa, her şeyi yapabilirsiniz. Böylece, hisseler çoğu zaman tamamen çılgınca şekillerde yükseldi. S&P 500'ün ileriye dönük fiyat-kazanç oranı ilk çeyrekte 33,6 ile zirve yaptı. O zamandan beri 18.36'ya düştü.
COVID-19'dan kaçınmak isteyen çalışanlardan gelen taleple birlikte, ev fiyatları da patlama yaptı. 2022'ye yaklaşık %1,5'ten başlayan 10 yıllık Hazine tahvil faizi, geçtiğimiz hafta %4'e ulaştı. Ev kredisi faizleri yaklaşık %3'ten %6,7'ye sıçradı. Bunun 300.000 dolar için 30 yıllık bir kredi alan bir kişi üzerindeki etkisi: aylık anapara ve faiz ödemesinde 674 dolarlık bir artış. Artışlar şimdiden bazı satışları çökertiyor.
Hisse fiyatlarının size doğru geldiğine inanıyorsanız, sermayenizi korumak ve 2023'te gelmesi muhtemel bir piyasa dibinden yararlanmak için bir plan hazırlıyor olmalısınız.
Hisseleri yavaş yavaş satıp, kalanını nakde ya da kısa vadeli tahvillere yatırmak istiyorsanız, bu da geçerli bir stratejidir. 2 yıllık Hazine bonosu, Cuma günü risksiz olarak %4,28 getiri sağlıyordu.
Hisselere girmeden önce dip seviyenin net bir şekilde görülmesini bekleyin.
Hisse satın almanız gerekiyorsa, bu ortamda şu özelliklere sahip şirketleri aramalısınız:
- Bilançolarında düşük borç.
- Uzun, çok uzun bir temettü ödeme geçmişi.
- Yurtiçi odaklı.
Bu liste Eli Lilly (NYSE:LLY) ve Merck (NYSE:MRK) gibi sağlık şirketlerini içerebilir. Eylül ayında kazanç elde eden sadece dört Dow üyesinden biri olan Travelers Companies (NYSE:TRV), Costco (NASDAQ:COST), Walmart (NYSE:WMT) veya 65 yıldır her çeyrekte temettü ödeyen ve bu temettüsünü artıran Procter & Gamble da (NYSE:PG) listede olabilir.
Bu fikri mideniz kaldırıyorsa, petrol şirketlerini unutmayın. Chevron (NYSE:CVX) ve ExxonMobil (NYSE:XOM) çok güçlü temettü hisseleri ve yüksek petrol ve doğal gaz fiyatlarından büyük fayda sağlıyorlar. Chevron, Eylül ayında %3,5 düşmesine rağmen yıl içinde %22 değer kazanmış durumda.
Son olarak, uzmanlar hisselere veya yatırım fonlarına yatırımlarda dolar maliyeti ortalaması (dollar-cost averaging) fikrini öne sürüyorlar. Yani, inandığınız bir hisseye ya da fona düzenli olarak para yatırın. Bu süreçte daha fazla hisseyi, ortalamada daha düşük bir fiyattan biriktirirsiniz ve piyasa döndüğünde hazır olursunuz.
Endeks fonları yatırımcıların tam da bunu yapmasıyla gelişir ve düşük ücretler talep eder.
Şu anda kaçınılması gereken, çok fazla borç almayı gerektiren yatırımlardır. Örneğin bir ev almak. Ev kredilerine bağlı olan ev inşa şirketlerinin hisseleri. Başlangıçları düzenli nakit akışına bağlı olan bazı perakendeciler.
Eylül ayı geride kaldığına göre yatırıma nasıl bakılması gerektiğini en iyi anlatan cümle şudur: Dışarıda dikkatli olun.
Piyasa hissiyatı korkunç. İşte bir örnek: Barchart.com verilerine göre Eylül ayında 52 haftalık zirveler gören hisselerin toplam sayısı 535'ti. 52 haftanın en düşük seviyesine inen hisselerin toplamı ise 11.580'ti.
Ancak ayı piyasaları sona erer ve akıllı yatırımcı için yeni fırsatlar yaratır. 2008-2009 ayı piyasası Ekim 2007'de başladı ve 16 aydan biraz daha uzun bir süre sonra dibe vurdu. Sonrasında yaşanan güçlü ralli, Dow'un tüm kayıplarını sadece beş ay içinde geri almasını sağladı.
Şu anda ne yapacağına karar vermeye çalışan herkesin görevi, hem umut edilen hedeflerin hem de hedeflere ulaşma sürecinin bir haritasını çıkarmaktır.
Ev ödevleri karşılığını verir.