Son günlerde yurt içinde oldukça hızlı gelişmelere tanık oluyoruz. Önce kısaca Hazine ve Maliye Bakanı Elvan'ın istifasına değinmek isteriz. Bir yıl önce Albayrak'ın istifası ile göreve atanan Elvan, dün görevden ayrıldı. Elvan'ın düşük faiz politikasına karşı olduğu konuşulurken Erdoğan da buna dair, "Faizi savunan arkadaşlarla aynı yolda yürümem." açıklamasıyla bu ayrılığın sinyalini vermişti. Bugün yaşanan bu istifa da piyasalarda büyük bir şaşkınlık yaratmadı. Ancak gerek maliye gerekse para politikası tarafında isimlerin çok sık değişmesi güven kaybına neden oluyor. Bir de bundan sonra nasıl bir politika olacağına dair kaygılar da giderek artıyor. Nihayetinde bu gelişmeler ekonomiye zarar veriyor.
Son dönemde neler yaşıyoruz, bunlar ne anlama geliyor? Kısaca değerlendirelim:
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın düşük faiz isteği önce başkan değişimi ile devreye girdi, ardından en uygun zaman beklendi ki aslında zaman hiç uygun olmadı, ama enflasyonda istenen düşüş görülmeyince takip edilen öncelik çekirdek TÜFE'ye verildi. Sonrasında faiz indirimi başladı. Bu süreçte önce TCMB Başkanı, ardından da Cumhurbaşkanı Erdoğan faiz indirimleriyle neyin hedeflendiğini açıkladılar. Şöyle ki:
Faiz oranları düşürülecek böylece yatırım ve istihdam artacak. Diğer taraftan ihracat artacak ve cari açık kapatılacak. Peki ihracat neden artacak? Çünkü kur yükselecek, yani TL'deki kayıpla beraber yükselen kur ihracat oranını da tutarını da artıracak. Buradan şunu anlıyoruz, yeni ekonomi politikası olarak adlandırılan bu strateji ile faizler indirilirken kurun yükseleceği biliniyor ve bu yükseliş hem göze alınıyor hem de bu yükselişten elde edilecek gelir hesaplanıyor. Öyleyse Merkez Bankası neden kurdaki yükselişi sağlıksız buluyor ve müdahale ediyor?
Türk lirasındaki değer kaybının hızlanmasının nedeni gelecek dönemin bugünden farklı olacağı endişesi. Neden böyle bir endişe var? Çünkü enflasyona rağmen indirilen faizin enflasyonu daha da yükselteceği biliniyor, bu durumu defalarca yaşadık. Ayrıca kurdaki yükseliş ihracat için bir yere kadar iyi denebilecek bir durum olsa da enflasyonu göz ardı eden bu politikayla yükselen kur yine enflasyonu besleyecek. Enflasyon yükselince ne olacak? Gelir azalacak, refah düzeyi düşecek, büyüme olumsuz etkilenecek, düşük faiz ortamı istenen verimi sağlayamayacak.
Her gün üstüne basa basa faiz daha düşecek denir ve Merkez Bankasına da bu yönde direktif verilirse elbette piyasalar bu duruma kayıtsız kalmaz. İlerleyen dönemde belirttiğimiz risklerin birikip çok yerden patlayacağı tecrübesine sahip olan piyasalar, yine benzer bir olasılığa karşı TL satışı yapıyor, dövize geçiyor.
Merkez Bankasının fiyatları sağlıksız bulup müdahale etmesi aslında önemli bir hamledir ve genellik bu durum, yolunda gitmeyen politikaların da önünü kesen bir adımdır. Bunu en son 2014'te yaşadık. Uzun dönem 1,70'li seviyelerde fiyatlanan kur, Mayıs 2013'te yükselişe geçti (Önce Fed politikası, ardından yurt içi gelişmelerden dolayı) ve Ocak 2014'te 2,40'a çıktı. TCMB, Ocak ayında piyasalardaki oynaklığı riskli gördü ve döviz satışı ile kura müdahale etti, sonrasında da sıkı para politikasına geçildi. Bu defa kurdaki yükselişe gelen bu müdahale neden böyle bir etki yaratmadı? Çünkü müdahaleden hemen sonra Cumhurbaşkanı "Faiz düşmeye devam edecek." dedi. Böyle olunca müdahalenin ardından daha sert bir hamlenin gelmesine olasılık verilmediği için etki de az oldu. Merkezin müdahalesinin etkisinin az olmasının bir diğer nedeni de rezervler. Malum 128 milyar doların kurdaki yükselişi engellemek için kullanıldığı çokça tartışıldı. Swapları çıkardığımızda merkezin rezervi ekside ve doğrudan müdahale olan bu döviz satışı eksi rezervle ne kadar devam edebilir ki? Ayrıca farz edelim ki rezervler yüksek, bir yandan faiz indirip bir yandan kurdaki yükselişe döviz satışıyla müdahale etmek hiç dış gelişmelere gerek kalmadan kendi kendine zarar vermek demektir. Yani strateji anlaşılır değil, çünkü hesaplananla kaybedilen arasındaki durum aleyhte görünüyor.
Resmi olarak ne kadardık bir döviz satışı yapıldığını 15 gün sonra görebileceğiz, ancak kaynaklar 1 milyar dolara yakın bir rakamdan bahsediyor. Dünkü müdahale sonrası dolar kuru günü 13,20'lerde tamamladı. Fakat bugün 13,50 üzerinde işlem görüyor. Bugün ve devam eden günlerde oynaklık devam ettikçe merkezin müdahalesi artacak mı? Bunu takip edeceğiz. Bugün yerli ve yabacı yatırımcılarla bir görüşme yapılacak.
Merkezden çok Cumhurbaşkanının açıklamalarının piyasalara yön verdiğini görüyoruz, dolayısıyla Kavcıoğlu'ndan gelecek sözlü bir yönlendirmenin etkili olabilmesi için Erdoğan'ın açıklamalarının değişmesi gerekiyor. Fakat Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Bu yoldan dönüş yok." dedi, haliyle kurdaki oynaklık da Aralık PPK toplantısında kadar yüksek kalmaya devam edebilir. PPK toplantısında faiz indirilecek mi, ne oranda bir indirim olacak, faiz indiriminin devamı gelecek mi, açıklamalar ne yönde olacak? Bunlar cevabı beklenen sorular ve elbette yarın açıklanacak ÜFE - TÜFE rakamları...