Ercan Gurses / Orhan Coskun
ANKARA, 9 Kasım (Reuters) - Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun önceliğinin ekonomi ve bütünüyle yeni bir anayasa olduğunu belirten yetkililer, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın başkanlık sistemine geçiş ısrarının hükümetin gündeminde de üst sıraya yerleşmesini bekliyorlar.
Erdoğan, 2014 yılı Ağustos ayında yüzde 52 oy ile Türkiye'nin seçilmiş ilk cumhurbaşkanı olmasının hemen ardından "farklı ve terleyen bir cumhurbaşkanı" olacağı yönündeki açıklamalarına paralel hareket etti. Erdoğan, göreve gelmesinin hemen ardından Türkiye'nin artık gelişmiş bazı ülkelerde olduğu gibi başkanlık sistemine geçmesinin şart olduğunu savunmaya başladı.
7 Haziran seçimlerinde AKP'nin meclis çoğunluğunu kaybetmesiyle konu gündemin alt sıralarına düşerken 1 Kasım'da AKP'nin beklentilerin üzerinde oy olarak yeniden tek başına iktidarı yakalamasıyla yetkililer yeni anayasa ve özellikle başkanlık sistemini yeniden gündeme taşıdı. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, seçimin hemen sonrasında gerekirse bu konuda referanduma gidilebileceğini belirtti.
Cumhurbaşkanlığı tarafından gelen açıklamalarda başkanlık sistemi ilk ve öncelikli gündem olarak öne çıkarılırken, "Bunun için zamana ihtiyaç var; ilk gündem bu değil" diyen bir hükümet yetkilisi, "Başbakan Davutoğlu'nun önceliği ekonomi ve yeni anayasanın bir bütün olarak çıkarılması" değerlendirmesinde bulundu.
Cumhurbaşkanlığı'na yakın bir kaynak da, başkanlık sisteminin bu yasama döneminde mutlaka Meclis gündemine geleceğini belirtirken, "Bu ısrardan vazgeçilmemelidir. Bu konuda muhalefetle de görüşmeler yapılmalıdır" dedi.
Üst düzey bir AKP'li yetkili ise, Erdoğan ile Davutoğlu arasında başkanlık sistemi konusunda "ton farkı" olmasına karşın, bu sorunun uzlaşmayla çözüleceği görüşünü dile getirdi.
Aynı yetkili, "Bir kısım arkadaşımız başkanlık sistemini öncelik olarak görüyor, bir kısmı da yeni anayasayı. Ancak şu gerçek ki, zaten yeni anayasa önerimizi getirdiğimizde başkanlık sistemi de bunun bir parçası olacak. O yüzden ton farkı gibi algılanan bu durumun parti içinde görüş farkı yaratacağı düşünülmemeli" dedi.
Parlamenter sistemden başkanlık sistemine geçebilmek için anayasa değişikliği gerekiyor.
AKP'ye yakınlığıyla bilinen MAK Danışmanlık Başkanı Mehmet Ali Kulat, Erdoğan ve Davutoğlu arasında başkanlık sisteminin önceliği konusunda var olan düşünce farkının yetiştikleri ortam ve yaşanan deneyimlerden kaynaklandığını belirterek, "Davutoğlu sahadan değil akademiden geldi. Cumhurbaşkanı ise sahadan yetişti. Davutoğlu iktidarın 100 günlük sözlerini yerine getirmesi durumunda başkanlık sisteminin de hallolacağını düşünüyor. Erdoğan ise 'başkanlık sistemini halledersek gerisi gelir' diyor" diye konuştu.
AKP'nin yeniden tek parti hükümeti kuracak çoğunluğa ulaşması ekonominin yeniden büyüme patikasına girmesi ve acil olarak yapısal reformlara odaklanılması için önemli bir fırsat penceresi yaratırken, Erdoğan'ın ekonomide popülist söyleminden ve kutuplaşmayı keskinleştirecek şekilde başkanlık sistemindeki ısrarı piyasalar açısından önemli olacak.
AKP oyların yüzde 49.5'ini alarak parlamentoda 317 milletvekiline sahip oldu. Herhangi bir partinin anayasayı doğrudan değiştirmek için 367 milletvekiline sahip olması gerekirken, 330 milletvekilinin desteği ile anayasa değişikliği referanduma götürülebiliyor.
AKP'li bir milletvekilinin TBMM Başkanı seçilmesi durumunda, AKP'nin anayasa değişikliklerini referanduma götürebilmek için en az 14 sandalyeye daha ihtiyacı bulunuyor.
Üst düzey AKP'li bir yetkili, Türkiye'nin yeni bir anayasa çıkarmasının artık zorunlu olduğunu, ancak bunun için uzlaşma aranması gerektiğini, bu kapsamda CHP, MHP ve HDP ile temasa geçileceğini kaydetti.
Ana muhalefet partisi CHP'nin Genel Sekreteri Gürsel Tekin başkanlık sistemi dışında evrensel hukuka uygun yeni bir anayasaya destek vereceklerini belirtirken, HDP Sözcüsü Ayhan Bilgen de başkanlık sistemine asla "tamam" demeyeceklerini açıklamıştı.
MHP Genel Başkan Yardımcısı Emin Haluk Ayhan ise Reuters'ın sorusu üzerine "Başkanlık sistemi Parlamento'ya gelirse destek vermeyiz" dedi.
AKP'nin anayasa değişikliği için eksik olan oyların, muhalefetten bazı vekillerin ikna edilmesi yöntemiyle tamamlanacağını belirten MAK Danışmanlık Başkanı Kulat ise, Erdoğan'ın yakın zamanda bu konuda adım atacağını söyledi.
Kulat, "Erdoğan bugün muhalefetten buna destek alamasa da yarın şartlar değişir. Ben muhalefet milletvekillerinden bazılarının bir sene içinde başkanlık sistemine ikna olacaklarını düşünüyorum. Siyaset biraz daha normalleştiğinde Erdoğan muhalefetten bazı vekillerle biraraya gelebilir" diye konuştu.
Anayasa değişikliklerinin Meclis'teki oylaması gizli yapılıyor.
Davutoğlu'nun eski Başdanışmanı Etyen Mahçupyan'a göreyse, başkanlık sistemi AKP'nin seçim beyannamesinde yer almasına karşın partinin asıl önceliği bütünüyle yeni bir anayasa.
Mahçupyan, "Ak Parti için yeni anayasa başkanlık sistemine geçişten çok daha önemli. Bu süreçte ortaya iyi bir parlamenter sistem teklifi çıksa ve toplum ona eğilim gösterirse AK Parti bunu da rahatlıkla benimser ve kendisini ona adapte eder" diye konuştu.
AKP'nin 2011 seçimlerinin ardından anayasa değişikliği için gündeme getirdiği ve Meclis'te her partinin eşit sayıda vekille temsil edildiği Anayasa Uzlaşma Komisyonu, iki yıllık çalışmasında uzlaşı sağlayamamıştı. Komisyonda bulunan dört parti sadece 60 maddede mutabık kalmış ancak TBMM'ye bir teklif sunulamamıştı.
"Başkanlık sistemi konusunda da muhalefetle bir uzlaşma sağlanırsa memnun oluruz. Ama şu an diğer icraatlara odaklanmalıyız. İlk günden başkanlık sistemi tartışması açmak doğru mudur bilemem" diyen AKP'den bir başka üst düzey yetkili, "Ama parti bir karar alırsa kimsenin çatlak ses çıkaracağını sanmıyorum" dedi.