İSTANBUL, 9 Ekim (Reuters) - ABD ve Türkiye'nin vize vermeyi karşılıklı askıya alması finansal piyasalarda TL cinsi varlıklarda agresif fiyatlamalara neden olurken, dolar/TL ilk tepki olarak Ocak ayından bu yana en yüksek seviyeleri gördükten sonra 3.71 civarında salınırken, borsa yüzde 3'ün üzerinde düştü.
Analistler ABD gibi önemli bir müttefik ile böyle bir kriz yaşanmasının sadece ticari değil birçok açıdan risk yaratacağına dikkat çekerek, kriz çözülene kadar piyasalarda haber akışı ve karşılıklı açıklamalara bağlı olarak oynaklığın sürmesini bekliyor.
Merkez Bankası Başkan Yardımcısı Murat Uysal da, TL'deki sert değer kaybı ardından sistemde döviz likiditesi anlamında bir sıkıntı olmadığını, piyasaları yakından takip ettiklerini söyledi. İstanbul konsolosluğundaki bir çalışanın geçen hafta devam eden bir "FETÖ" soruşturması kapsamında tutuklanmasının neden olduğu krizin ardından, ABD dün gece Türkiye'deki tüm diplomatik misyonlarındaki göçmen olmayan vize hizmetlerinin askıya alındığını açıkladı. Türkiye ise karşılık olarak ABD'deki misyonlarında ve sınırda ABD vatandaşlarına yönelik vize işlemlerini askıya aldı ancak ABD Büyükelçiliği Müsteşarı bugün Dışişleri Bakanlığı'na çağrılarak "ilişkilerde gereksiz gerginliğe yol açan adımdan geri dönülmeli" mesajı verildi. ABD'nin İstanbul başkonsolosluğunda çalışan Metin Topuz adlı yerel çalışan geçen hafta devam eden bir FETÖ soruşturması kapsamında önce gözaltına alınmış, ardından da çıkarıldığı mahkemede tutuklanmıştı. ve Türkiye'nin karşılıklı açıklamaları ardından dolar/TL Asya seansında illikit işlemlerde Ocak ayından bu yana en yüksek olan 3.9223'e kadar yükselirken, böylece TL'nin dolar karşısında günlük bazda değer kaybı yüzde 8'e yaklaştı. Hacimsiz piyasada görülen ilk sert tepki ardından dolar/TL gün boyunca 3.70 civarında seyrini sürdürdü.
Borsa İstanbul ise artan gerilimin etkisiyle yüzde 3'ün üzerinde düşerken, fiilen seyahat sınırlaması anlamına gelen bu adımın ardından havayolu şirketleri sert düştü.
BIST-100 endeksi .XU100 99,210 puana kadar geriledikten sonra saat 1625'te yüzde 3.16 kayıpla 100,846 puanda bulunuyor.
Yaşanan bu gelişmelerle faizlerde de sert yükseliş gözlenirken gösterge 10 yıllık tahvilin bileşik faizinde bugün Cuma kapanışa göre 35 baz puana ulaşan yükseliş yaşandı.
Tahvil bono piyasasında Cuma günü valörde son işlemde yüzde 11.09 seviyesinde olan gösterge 10 yıllık tahvil faizi bu sabah yüzde 11.26 seviyesinde açıldıktan sonra spot kapanışta ortalama yüzde 11.33, valörde saat 1657'de son işlemde yüzde 11.44 seviyesindeydi.
Cuma günü valörde son işlemde yüzde 12 seviyesinde olan iki yıllık gösterge tahvil ise bugün yüzde 12.26 seviyesinde açıldıktan sonra spot kapanışta ortalama yüzde 12.22, valörde saat 1657'de son işlemde yüzde 12.43 seviyesindeydi.
Bir bankanın döviz masası müdürü, bugün lokal yatırımcıların döviz satışına geçtiğini ve tutarın 1-1.5 milyar dolar civarını bulmuş olabileceğini söyleyerek, "Lokallerin satışı bütün gün kuru 3.70-3.71 civarında tuttu. Lokaller likidite yarattı, döviz satışları olmasaydı kurda daha sert hareketler olurdu. Ancak piyasa kapanıp lokaller çekildiğinde yabancı yatırımcının asıl hareketini ve etkisini göreceğiz. Halihazırda kriz daha fazla tırmandırılmazsa kurun bu seviyelerden dönmesini bekleyebiliriz ancak bir süre daha karşılıklı açıklamalar ve çözümsüzlük devam edebilir" dedi.
Cuma günü saat 1803'te 3.6198/3.6205 seviyesinde olan dolar/TL bugün saat 1623 itibariyle 3.7173/3.7192 seviyesinde işlem görüyor.
Cuma günü 3.9306/3.9326 seviyesinde olan sepet bazında TL ise tarihi zirve olan 4.2630'a kadar yükseldikten sonra aynı saatte 4.0409/4.0424 seviyesinde.
Euro/TL ise tarihi zirve olan 4.6024'e kadar yükseldikten sonra bu sabah 4.3619/4.3637 seviyesinde bulunuyor.
Öte yandan siyasi ve jeopolitik gerilimde ilk satış gören havacılık şirketlerden yüzde 11 kayıpla açılan THY THYAO.IS ve Pegasus PGSUS.IS hisseleri aynı saatte sırasıyla yüzde 9.04 kayıpla 8.45 lira ve yüzde 5.85 kayıpla 24.48 liradan işlem görüyor.
İş Yatırım Hisse Senedi Araştırma Müdürü Bülent Şengönül, ABD'nin vizeleri askıya almasının politik riskin gerçek anlamda fiyatlanmasına yol açtığını belirterek, "Almanya ile daha önce yaşananlar, Suriye ve Irak sınırındaki hareketlilik elbette siyasi ve jeopolitik risk anlamına geliyor ancak bunlar fiiliyata dökülmediği için fiyatlanmadı. ABD'nin attığı adım ile psikolojik bir etki söz konusu" dedi.
Öte yandan ABD'de altın tüccarı Reza Zarrab'ın yargılandığı dava kapsamında genel müdür yardımcısı tutuklu olan Halkbank'ın hisseleri yüzde 8.2 kayıpla 11.05 liraya kadar geriledikten sonra yüzde 5.99 ekside 11.31 lirada bulunuyor.
Londra'da bulunan Legal & General Investment Management stratejisti Simon Quijano-Evans, TL'nin ilk tepki olarak yükseldiğini ve TL'nin genellikle jeopolitik risklere bu şekilde tepki verdiğini söyleyerek, "Dolayısıyla (ABD ve bazı Asya piyasalarının kapalı olması nedeniyle) düşük likiditenin şiddetlendirdiği normal bir piyasa reaksiyonu. Ancak Türkiye zaten jeopolitik risklerin ortasında ve piyasalar kesinlikle temkinli olacaktır. (Bu durum) şiddetlenecek mi? İlk adım son dönemde ilişkilerin ısınması ardından Trump'ın ne söyleyeceğini izlemek olacak" dedi.
Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan Eylül sonunda New York'taki BM Genel Kurul toplantıları sırasında ABD Başkanı Donald Trump ile görüşmüş, Trump Erdoğan'ı bir arkadaş olarak nitelendirerek liderliğini övmüştü. İLE TİCARİ İLİŞKİLER
BGC Partners Başekonomisti Özgür Altuğ, ABD ile yaşanan krizin makro etkisinin (kısa vadede çözülmemesi halinde) ticaret ile sınırlı kalmayacağını söyleyerek, "Eğer kriz daha fazla tırmanırsa tehlikede olan çok şey var" dedi.
Türkiye ve ABD'nin çok uzun zamandır müttefik ve askeri alanda işbirliği olduğunu söyleyen Altuğ, ABD ile ilişkilerin bir önceki başkan Barack Obama'nın ikinci döneminde önemli ölçüde bozulduğunu hatırlatarak, şöyle devam etti:
"Ancak Trump'ın başkanlığında ikili ilişkilerin yeniden gelişeceği umutları vardı. Cumhurbaşkanı Erdoğan 15 gün önce ABD'de Trump ile bir araya geldi ve olumlu bir görüşme oldu. En üst seviyedeki "daha iyi" ilişkiler dikkate alındığında sorunun çözüleceğini umuyoruz. Ancak piyasalar mutlaka çözüm odaklı diplomatik adımları bekleyecektir. O zaman kadar piyasalarda tansiyonun yüksek kalmasını bekliyoruz."
TÜİK verilerine göre 8 aylık dönemde Türkiye'nin ABD'ye yaptığı ihracat geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 34 artışla 5.8 milyar dolar olurken, yapılan ithalat söz konusu dönemde pek değişmeyerek yaklaşık 8 milyar dolar olarak gerçekleşti.
Türkiye'nin en büyük ihracat kalemleri ise demir-çelik, hava ve uzay taşıtları ile motorlu kara taşıtları ve motorları oldu.
Ekonomi Bakanlığı verilerine göre 2002-2017 Temmuz döneminde ABD'den 12.6 milyar dolarlık Türkiye'ye doğrudan yatırım yapılırken, bu tutar Türkiye'ye gelen doğrudan yabancı yatırımların yüzde 8.7'sini oluşturdu.
Öte yandan iş dünyasının önemli temsilcisi olan kuruluşlarından TÜSİAD ve MÜSİAD ayrı ayrı yaptıkları açıklamalarda ABD ve Türkiye'nin karşılıklı olarak vize hizmetlerini askıya almasının ardından, iş dünyasından yapılan açıklamalarda krizin yapıcı diyalog eşliğinde çözülmesi gerektiği belirtilerek, ABD ile ticari ilişkilerin rasyonel bir şekilde sürdürülmesi gerektiğine dikkat çekildi.