CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun “ABD Tipi Başkanlık Sistemi” açıklaması üzerine Başbakan Binali Yıldırım “hodri meydan” diyerek, ABD Tipi Başkanlık sisteminin de konuşulabileceğini söyledi. CHP lideri de Başbakan’a iki soruyla karşılık verdi. Yıldırım ile Kılıçdaroğlu arasında son polemik konusu olan ABD Tipi Başkanlık Sistemi’nin özellikleri ne, nasıl işliyor, diğer başkanlık sistemlerinden farkı ne?
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) “Yayınlar” başlığı altında yer alan Doç. Dr. Ahmet Yıldız’ın Yayın Yönetmenliğinde, Konur Alp Koçak’ın yazdığı “ABD Başkanlık Sistemi:
‘Ayrı’ Ama ‘Birlikte’ Çalışan Organlar” bölümünde sistem ve işleyiş ile ilgili ayrıntılı bilgi veriliyor. 46 sayfalık analizde ABD Tipi Başkanlık Sistemi’nde özellikle kuvvetler ayrılığına dikkat çekiliyor. ABD tarihinin özetinin de yer aldığı sistem incelemesinin sonuç bölümünde, “İngiliz Monarşisi’ne duyulan tepkinin şekillendirdiği bir felsefî temelde inşa edilen ABD başkanlık hükümeti sistemi; yasama, yürütme ve yargı organlarının katı bir şekilde birbirinden ayrıştığı, ancak birbirlerine fren ve denge mekanizması ile müdahalede bulunabildiği bir yapı ortaya çıkarmıştır” ifadeleri dikkat çekiyor.
10 maddede özetlenen sistemin temel özellikleri ise şu şekilde yer alıyor:
- Güçler ayrılığı katı ve belirgindir.
- Devlet başkanı-hükümet başkanı ayrımı yoktur.
- Başkan doğrudan veya dolaylı olarak halk tarafından seçilir.
- Kabine üyeleri başkan tarafından seçilir ve azledilir.
- Başkan yasama organının üyesi olamaz.
- Başkan görevi ile ilgili işlerden dolayı sorumsuzdur.
- Başkanın yasama organını feshetme yetkisi yoktur.
- Yasama organı başkanı görevden alamaz.
- Başkan yasaları veto edebilir ve vetosu nitelikli çoğunluk ile aşılabilir.
- Fren ve denge mekanizması iyi işler ve organlar arasında uyum ve işbirliğini sağlar.