(Görüş ve ayrıntılar eklendi)
Behiye Selin Taner
İSTANBUL, 15 Mayıs (Reuters) - Merkezi yönetim bütçesi Nisan ayında geçen yılın biraz altında 2.8 milyar TL, yılın ilk dört ayında ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 30 artışla 23.2 milyar TL açık verdi.
Nisan bütçe gerçekleşmesinde TCMB'nin yüksek kar transferinin etkisine dikkat çekilirken, ilk dört ayda bütçe açığındaki artışta ise geçen yılki özelleştirme gelirlerinin bu yıl olmamasının etkili olduğu belirtiliyor.
Ekonomistler henüz bütçe tarafında bir sıkıntı olmadığını ve yılsonu hedeflerinin tutturulabilir göründüğünü belirtiyor ancak son dönemde açıklanan yeni paketlerin önümüzdeki dönemde bütçe açığında yukarı yönlü riskleri artırdığına da dikkat çekiyor.
Hükümet, esnaf, sanayici, çalışan ve emeklilerin kamuya olan vergi ve ceza borçlarının yeniden yapılandırılmasının da içinde bulunduğu, imar affı, ceza affını da içeren ve 22-24 milyar liralık maliyeti bulunduğunu belirttiği bir paket açıkladı. emekliye ikramiye, imar affı ve 183.5 milyar TL'lik alacağa yapılandırma içeren tasarı kapsamında 15-16 milyar liralık gelir beklendiğini, tedbirlerle bütçe dengesinin sürdürüleceğini belirterek, seçim öncesi popülist politika eleştirilerini reddetti. geçen yılın Nisan ayında 3 milyar TL, Ocak-Nisan döneminde ise 17.9 milyar TL açık vermişti.
Maliye Bakanı Naci Ağbal, yaptığı açıklamada ilk dört aylık bütçe gerçekleşmelerinin 2018 yılı bütçe hedeflerine göre olumlu seyrini sürdürdüğünü belirterek, yılsonu itibarıyla bütçe gerçekleşmelerinin hedefler doğrultusunda oluşmasını sağlamak üzere gerekli çalışmaların sürdürüleceğini söyledi.
Bürümcekçi Danışmanlık'tan Haluk Bürümcekçi, Nisan ayında TCMB'nin yüksek kar transferinin etkisiyle bütçe açığının geçen yılın aynı ayının altında kaldığını söyleyerek, "TCMB bu yıl piyasayı yüksek faizle fonladığından geliri arttı, diğer taraftan kurdaki yükseliş TCMB'nin döviz varlıklarının değerini artırıyor, dolayısıyla da karı yükseliyor, 12.3 milyar TL gibi geçen yılın üzerinde bir kar transferi yapmış. Buna rağmen geçen yıla oldukça yakın bir açık rakamı görüyoruz ki bu da Nisan'da gelirlerin de çok artmasına karşın harcama tarafında çok disiplinli gidilmediğini gösteriyor. İlk dört ayda ise geçen yıl kaydedilen 5 milyar TL'ye yakın özelleştirme gelirinin bu yılın aynı dönemde olmaması açıktaki artışın nedenlerinden biri" dedi.
Nisan'da vergi gelirlerinin öngörülenin üzerinde yüzde 21.5, faiz dışı harcamaların ise yüzde 21.8 gibi yüksek oranda arttığına dikkat çeken Bürümcekçi, "Yatırım harcamalarında artış var hem Nisan da hem de ilk dört ayda. Bütçede henüz çizgiden bir sapma görmüyoruz ancak bir çok karar alındı, emekliler bayram ikramiyesi vs. Bunların nette nasıl bir harcama oluşturacağını bilmiyoruz. Ne kadar sapar söylemek zor ama yukarı yönde risk teşkil ediyor. Gelir artışı yavaşladığında ne olacak belli değil" dedi.
OVP'de 2018 yılında bütçe açığının 65.92 milyar TL olarak gerçekleşmesi, GSYH'ya oran olarak ise açığın yüzde 1.9 olması bekleniyor.
Bütçe gelirleri Nisan ayında bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 21.8 artarak 64.6 milyar TL oldu. Bütçe giderleri ise yüzde 20.3 artarak 67.4 milyar TL olarak gerçekleşti.
Nisan ayında vergi gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 21.5 artarak 45 milyar TL, en büyük katkıyı sağlayan gelir vergisi tahsilatı bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 39.7 artışla 11.6 milyar TL oldu. Özel tüketim vergisi ise yüzde 19.8 artarken, iç talebin gücünü koruduğuna işaret ettiği belirtiliyor.
Ocak-Nisan döneminde ise bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 17.3 artarak 232 milyar TL, bütçe giderleri ise yüzde 18.3 artarak 255.2 milyar TL olarak gerçekleşti.
QNB Finansbank Başekonomisti Gökçe Çelik, bütçe gerçekleşmeleri aylık bazda iyileşmeye işaret etse de ilk dört aylık rakamların geçen yıla göre daha zayıf bir performans ortaya koyduğunu söyledi.
Vergi gelirlerinde güçlü büyümenin Nisan'da da devam ettiğini söyleyen Çelik, harcama tarafına yönelik ise, "Sermaye harcamaları Nisan'da yıllık bazda yüzde 86.1, ilk dört ayda ise yüzde 134.4 arttı. Bu rakamlar, kamu yatırımlarının pozitif ve muhtemelen ilk çeyrekte GSYH büyümesine anlamlı katkı sağladığını ve bu eğilimin en azından ikinci çeyreğin başında da devam ettiğini gösteriyor" dedi.
Yılbaşından bu yana olan gerçekleşmelerin OVP'deki yıl sonu hedeflerinin geniş ölçüde erişilebilir olduğunu gösterdiğini söyleyen Çelik, "Bununla birlikte, önümüzdeki dönemde mali dengelerin bozulduğunu ve hükümetin iki hafta önce kamuoyuna açıkladığı paketteki ek harcama kalemlerinin bütçe açığının GSYH'ye oranında yukarı riskler oluşturuyor" dedi ve şöyle devam etti:
"Kuşkusuz, paket, gelir cephesine de yardımcı olacak unsurlar içeriyordu. Ancak, ek gelirler tek seferlik ve belirsiz olacak, zaman içinde toplanacak. Öte yandan ek harcamalar kalıcı olacak ve hemen başlayacak."
Maliye Bakanlığı verilerine göre geçen yılın Nisan ayında 267 milyon TL faiz dışı fazla veren bütçe, bu yılın Nisan ayında 356 milyon TL faiz dışı fazla verdi.
2017 yılı Ocak-Nisan döneminde 4.2 milyar TL faiz dışı fazla verilmiş iken 2018 yılı Ocak-Nisan döneminde 2.2 milyar TL faiz dışı fazla verildi.
Ağbal, özellikle istihdamdaki güçlü artışa bağlı olarak ücretler üzerinden alınan gelir vergisi tevkifatının yüzde 18.9 arttığını söyleyerek, "Diğer taraftan dahilde alınan KDV tahsilatı Nisan ayında yüzde 7.4 artmıştır. Bununla birlikte dahilde alınan brüt KDV tahsilatının yüzde 25.9 artması ekonomideki canlılığa işaret etmektedir. Nisan ayında ihracat kaynaklı yapılan KDV iadeleriyle indirimli orana ilişkin KDV iadeleri bir önceki yıla göre yüzde 48.1 artış göstermiştir. Bu artışta KDV iadelerinin hızlandıran düzenleme ve uygulamalarımız etkili olmuştur. Bu yolla işletmelerimize kaynak noktasında önemli bir katkı sağladık" dedi.
Nisan ayında ÖTV gelirleri yüzde 19.8, ithalde alınan KDV yüzde 16.7, BSMV yüzde 26.1, damga vergisi yüzde 24.9 ve harç gelirleri yüzde 19 arttı.
Ağbal, Ocak-Nisan döneminde vergi gelirlerinin yüzde 20.3 ile yüksek artış performansı sergilediğini söyleyerek, bu artışta başta gelir, kurumlar vergisi, ÖTV ve KDV olmak üzere hemen hemen tüm vergi kalemlerindeki yüksek artışların etkili olduğunu belirtti. Ağbal, "Ayrıca KDV iadelerinde görülen yüzde 33.3 oranındaki yüksek artışa rağmen toplam KDV tahsilatı bu dönemde yüzde 19 artmıştır. Ocak-Nisan döneminde yaşanan olumlu gelişmeler vergi gelirlerinin bütçede öngörülen gelir hedefinin üzerinde gerçekleşeceğine işaret etmektedir" dedi.
Bütçe giderleri içerisinde sermaye giderleri ve sermaye transferi harcamalarının yüksek bir seyir gösterdiğini kaydeden Ağbal, "Bu dönemde gerek ulaştırma sektöründe, gerek enerji, sulama ve tarım sektörlerinde ve gerekse eğitim ve sağlık sektörlerinde kamu kurumlarımızın yatırımları hızlandırma noktasında çalışmaları bu gelişmede belirleyici olmuştur" dedi.