Foreks - Türkiye Hanehalkı Enflasyon Beklenti Anketi'nde (TEBA) hanehalkı yıllık enflasyon beklentisi Ekim ayında bir önceki aya göre 2 puan gerileyerek %107 oldu.
Koç Üniversitesi ve KONDA işbirliğiyle hazırlanan TEBA Ekim ayı sonuçları açıklandı.
Ankete göre, hanehalkı yılsonu enflasyon beklentileri Ekim ayında bir önceki aya göre 2 puan gerileyerek %92’ye geldi.
Ekim 2025’e kadar olan 12 aylık dönemde enflasyon beklentisi %96 olarak kaldı.
Açıklamada şöyle devam edildi:
"TEBA enflasyon beklentileri Ekim ayında yıllık ve yıl sonu enflasyon beklentilerinde Eylül ayındaki düşüş eğilimini devam ettirmiştir. 12-ay ileriye yönelik enflasyon beklentileri bir önceki aya göre sabit kalmıştır.
Enflasyon beklentileri ortalama değeri yıllık ve yılsonu enflasyon beklentilerinde medyan değerinden daha yüksektir. Bu durum dağılımın sağa çarpık olduğunu göstermektedir. Yani yıllık enflasyon beklentileri %107’den düşük olanların sayısı, yüksek olanlardan daha fazladır. Buna karşılık 12 ay ileriye yönelik enflasyon tahmini için ortalama değer, medyan değerden düşük olup sola çarpık bir dağılıma işaret etmektedir. Yani 12-ay ileriye yönelik enflasyon beklentileri %96’dan düşük olanların sayısı, yüksek olanlardan daha azdır.
Anket sorularına verilen cevabın katılımcılar arasında ne kadar farklı olduğunu ölçen çeyrekler arası açıklık (IQR) değeri (3. satır), ankete verilen cevaplar küçükten büyüğe sıralandıktan sonra dağılımın yüzde 25. ve 75. sıralarına karşılık gelen kişilerin beklenti farkının kaç puan olduğunu göstermektedir.
Bu değer, 12-ay ileriye yönelik enflasyon beklentileri için düşüş göstermiştir. Bu değişkenliğin düşüyor olması enflasyon tahmini konusunda görüş birliğinin arttığını göstermektedir.2
Enflasyon beklentilerini şekillendiren faktörler
Bu ayki ankette katılımcıların enflasyon beklentilerini hangi kriterlere göre oluşturduklarına dair bir soru yer almıştır. Beklenti oluşumunda en belirgin faktörün katılımcıların kendi tecrübe ettikleri fiyatlar olduğu gözlenmektedir. Bu bulgu Eylül anketinde elde edilen sonuçları teyid etmektedir. Döviz kurunun seyrine dair beklentilerin de enflasyon beklentilerini şekillendirmede önemli bir rol oynadığı ifade edilirken, ekonomi yönetimine ait yorumların etkisinin daha sınırlı olduğu gözlenmektedir. Keza son dönemde gündemde olan kamuda tasarruf konusunun görece ağırlığının da oldukça düşük olduğu, katılımcıların sadece %8’inin bu faktörü not ettiği göze çarpmaktadır.
Enflasyon beklentileri tüketici davranışlarını nasıl etkiliyor?
Ankette yer alan bir diğer soru, enflasyon beklentilerinin hanehalkı davranışını ne şekilde etkilediğine dair bilgi sunmaktadır. İktisat literatüründe, enflasyon beklentilerinin talebi ne şekilde etkilendiğine dair yapılan ampirik çalışmalar her iki yönde de bulgular içermektedir. Enflasyon beklentisi düştüğünde reel gelirin artacağı beklentisinin baskın çıktığı ortamlarda dayanıklı tüketim malları harcamalarının arttığı tespit edilmiştir (Bkz. Coibon vd, 2023).3 TEBA anketinde ise bunun tam tersi bir davranışla enflasyon beklentisi arttığında harcama talebinin öne çekildiğine dair bulgular yer almaktadır. Anket katılımcılarının önemli bir bölümü enflasyon beklentilerinin artması durumunda bozulmayacak ürünlerin stoklanması, dayanıklı tüketim mallarına olan talebin artması ve daha çok borçlanma şeklinde davranış tercihlerini belirtmişlerdir.
Bu davranış, enflasyonda beklenen artışa paralel olarak reel ücretlerdeki azalma beklentisi ile tutarlıdır. İlave olarak, enflasyonda beklenen artışın tasarruflardaki reel getiri beklentisini düşürmesi durumunda da talebin öne çekilmesi ekonomik teori ile tutarlıdır.
İlave olarak, enflasyon beklentilerinde artış olduğunda katılımcıların önemli bir yüzdesinin (%42) kredi kartı veya taksitle ödeme yaparak enflasyonist beklentiye karşı alım gücünü korumaya çalıştıkları gözlenmektedir."