(Albayrak'ın açıklaması ve ilgili geçmiş bilgi 3,4 ve 5. paragrafa eklendi)
Nevzat Devranoglu
ANKARA, 3 Temmuz (Reuters) - Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) Haziran'da beklentilere paralel aylık %0.03 artış gösterirken yıllık enflasyon ise baz etkisiyle Mayıs'taki %18.71'den Haziran'da %15.72'ye sert geriledi.
Ekonomistlere göre, TL'deki satış baskısının da son dönemde yerini değer kazançlarına bırakması bunun yanı sıra küresel faizlerde yaşanan düşüş dalgası ile birlikte enflasyondaki düşüş TCMB'nin de bu ay itibarıyla faiz indirimlerine başlamasının önünü açacak.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak ise verilerin ardından yaptığı ilk değerlendirmede, enflasyonda düşüş trendinin sürdüğünü, tek haneli enflasyonun görüleceğini ve yılı hedeflerinin altında bir oranda kapatacaklarını söyledi.
Albayrak twitter hesabından yaptığı açıklamada, "Enflasyonda düşüş trendi sürüyor. Haziran rakamları ile yıllık hedefimizin altına geldik. Gıda tarafındaki kazanımlarımızı özellikle yapısal adımlarımızla koruyacak ve önce tek haneli enflasyonları görecek, ardından yılı hedeflerimizin altında bir oranda kapatacağız" dedi. bu yıl sonu için YEP'te yer alan enflasyon tahmini %15.9 seviyesinde. Veri öncesindeki Reuters anketinde ise ekonomistlerin yılsonu enflasyon tahmini %15.3 ile bu ay itibarıyla ilk kez YEP tahminlerinin altına gerilemişti.
Ancak enflasyondaki düşüşün baz etkisi kaynaklı olması bankacılara göre %24 seviyesindeki faizlerde yüksek indirimleri olası kılmıyor.
Reuters'ın Haziran ayında yaptığı ankete göre Merkez Bankası'nın 25 Temmuz'daki ilk Para Politikası Kurulu (PPK) toplantısı ile birlikte %24 seviyesindeki politika faizinde indirimlere başlaması, indirimlerin yılın tamaında 250 baz puan civarında şekillenmesi bekleniyordu.
Bankacılar enflasyondaki düşüş sürecinin başlamış olması nedeniyle artık TCMB'nin faiz indirimlerini gündeme alacağına kesin gözüyle bakıyorlar. Ancak TCMB'nin bu süreci hızlı ve büyük montanlı indirimlere gitmesi olasılığını ise hala bir risk unsuru olarak görüyorlar.
QNB Finansbank Başekonomisti Erkin Işık, enflasyon verilerinin beklentilere paralel geldiğini belirterek, "Temmuz ayı için açıklanan elektrik, benzin zamları ve ÖTV indirimlerinin sona ermesinin etkisi ile Temmuz ayında yıllık enflasyonun yeniden %17 civarına yükseleceğini tahmin ediyoruz. Sonrasında enflasyon yine düşüşe geçerek, Eylül-Ekim aylarında %10 civarına kadar gerileyecektir" dedi ve ekledi:
"Enflasyon görünümü TCMB'nin Temmuz PPK toplantısında faiz indirimine başlamasına imkan verecektir. Ancak kısa vadeli çekirdek fiyat görünümündeki kısmi bozulma ve yıllık enflasyonun sonraki ay yükselecek olması sebebiyle bu indirimin 100 baz puan civarı ile sınırlı kalacağını tahmin ediyoruz."
Reuters anketinde beklenti aylık %0.05, yıllık %15.74 artış idi. Veriler beklentilere paralel geldi.
Ana harcama grupları itibarıyla 2019 yılı Haziran ayında endekste yer alan gruplardan aylık en yüksek artış %2.65 ile lokanta ve oteller grubunda gerçekleşti. Çeşitli mal ve hizmetlerde %1.86, eğitimde %1.50, sağlık ve ev eşyasında %0.57 artış yaşandı.
Aylık bazda en fazla düşüş gösteren grup %1.65 ile gıda ve alkolsüz içecekler olurken giyim ve ayakkabıda %1.57 ve eğlence ve kültürde %0.04 düşüş gerçekleşti.
GIDADAKİ GERİLEMEDEN ÖTE BAZ ETKİSİ DÜŞÜŞTE BELİRLEYİCİ
Haziran ayında işlenmemiş gıdada mevsim ürünlerinin tezgahlara daha fazla girmesinin de desteğiyle işlenmemiş gıdanın enflasyona düşürücü etkisi bekleniyordu. Ancak ekonomistler yıllık enflasyondaki asıl düşüşün baz etkisiyle olacağına enflasyon verisi öncesi de belirtiyorlardı.
Yıllık enflasyon son 15 yılın rekor seviyesini 2018 Ekim'de yüzde 25.24 ile görmüş daha sonra yönünü aşağı çevirerek Ocak ayında %20.35'e, Şubat'ta %19.67'ye geriledikten sonra Mart'ta %19.71, Nisan'da %19.5, Mayıs'ta ise %18.71 olmuştu. Haziran'da ise gerçekleşme %15.72 oldu ve düşüş 3 puan oldu.
Geçen yılın Haziran ayında %2.61 artan tüketici fiyatlarında bu yıl sadece %0.03 artış gerçekleşmesi, baz etkisi nedeniyle yıllık enflasyonda 3 puana yakın düşüşün ana nedeni konumunda.
Benzer şekilde baz etkisi enflasyonun %2.3 arttığı Ağustos ayında, %6.3 arttığı Eylül'de ve kısmen %2.67 arttığı Ekimde de görülecek. Öte yandan baz etkisi Kasım ve kısmen Aralık'ta ise yıllık enflasyonda yükseltici etkide bulunacak.
TÜİK verilerine göre Yİ-ÜFE Haziran'da %0.09 artış gösterirken yıllık bazda ise artış %25.04 oldu. Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden "B" Haziran'da yıllık %16.90'dan %16.28'e gerilerken, "C" ise %15.87'den %14.86'ya geriledi.
Öte yandan dolar/TL veri sonrası 5.63 seviyesinden 5.6090'a kadar geriledi ancak bu düşüş kalıcı olmadı ve kur yeniden yükselişe geçti. Saat 1128 itibarıyla dolar/TL 5.6530 seviyesindeydi.
Enflasyon verileriyle birlikte kamu maaş artış oranları da netleşmiş oldu. Buna göre SSK ve BAĞ-KUR emekli aylıkları Temmuz ayında %5, memur ve memur emeklileri aylıkları ise %6 artacak.
VERİ GÜVENLİĞİ TARTIŞMALARI SÜRÜYOR
CHP Sözcüsü ve Ekonomi Politikaları Genel Başkan Yardımcısı Faik Öztrak ise bugün enflasyon verileri ardından düzenlediği basın toplantısında TÜİK tarafından açıklanan enflasyon verilerinin vatandaşın yaşadığı gerçek enflasyonu göstermediğini belirterek fiyatlara müdahale edildiğine dair iddialar olduğunu bu iddiaları TBMM gündemine taşımalarına karşın yanıt alamadıklarını söyledi.
Öztrak, "TÜİK rakamları vatandaşın gerçek enflasyonunu uzunca bir süredir yansıtmıyor. TÜİK'in diğer verileri ve enflasyon verileriyle ilgili kalite konusunda çok ciddi iddialar gündemde. Araştırma önergeleri vasıtasıyla sorduk ama cevap alamıyoruz" dedi.
Nisan ayı enflasyon verileri beklentilerin oldukça altında kalmış ve ekonomistler enflasyonun giyim gıda başta olmak üzere bazı alt kalemlerindeki hareketleri açıklamakta zorlanmıştı.
CHP'li Gürsel Tekin ve İYİ Parti'li Aytun Çıray ise TÜİK'in enflasyonu olduğundan daha düşük gösterdiği iddiaları nedeniyle Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak'ın cevaplaması istemiyle ayrı ayrı TBMM'ye soru önergesi vermişti. "Bazı yetkililerin 'Bugün anketörlerimiz gelecekler fiyat almaya şunda bu kadar, bunda bu kadar indirim yapacaksınız' diye doğrudan fiyatlara müdahale edildiğine dair iddialar var. Bu iddialar TÜİK başkanının değişmesiyle birlikte ayyuka çıktığını görüyoruz. Pazarda markette raflardaki yangının üstü rakamlara müdahale ile örtülemez" dedi.
TÜİK hesaplamalarında kullanılacak işyerlerinin belirlenmesinde de 2019 itibarıyla değişikliğe gitti ve perakende sektöründe yer alan marketler ve giyim mağazalarının ciro payları kullanıldığını, bu şekilde "en çok satış yapan işyerlerinden" fiyat derlenmesi yapılacağını açıklamıştı.
İlgili yöntem ürün ve firma bazlı kısa süreli indirimler yoluyla enflasyonda bir değişimin önünü açtığı gerekçesiyle eleştirilere neden oluyor.
Öte yandan madde fiyatlarında yaşanan artışların toplulaştırılıp hesaplandığında ilgili grup endeksi ile uyum göstermemesi de hesaplamalarda soru işaretlerini artıran bir diğer neden. Bu etki özellikle otomobil ve giyimde ön planda bulunuyor.
Bir başka eleştiri konusu ise kalite düzenlemesi yöntemi oldu. Son dönemde giyim başta olmak üzere bazı kalemlerde geçmişte örneği görülmeyen etkilere neden olmuş durumda. TÜİK'in kullandığı zincirleme endeks metodu ile enflasyon hesaplama sistemi, ciro bazlı sisteme geçmesi nedeniyle bu yıl bazı değişiklikleri de beraberinde getirdi. Bu etki sezon ürünlerin devreye girdiği dönemlerde daha belirgin durumda.
<^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Turkey's inflation falls to lowest level in a year png
https://tmsnrt.rs/2Ytum0P
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^>