(Görüş ve ayrıntılarla yenilendi)
Behiye Selin Taner
İSTANBUL, 3 Nisan (Reuters) - Enflasyonda Kasım ayında yıllık olarak tarihi zirve görülmesi ardından başlayan düşüş Mart ayında oldukça sınırlı olsa da devam ederken, çekirdek enflasyonda görülen iyileşmeye karşılık üretici enflasyonundaki yükselişin sürmesi önümüzdeki dönemde enflasyonda yukarı yönlü riskleri artırıyor.
TL'deki sert değer kaybı ve iç talebin canlı olmasının yanı sıra elektrik ve doğalgaza yapılan zamların ardından enflasyonda maliyet yönlü baskıların sürmesi beklenirken, kısa vadede tek haneli seviyeler pek olası görülmüyor ancak enflasyonun yılı tek hanede kapatacağı beklentisi halen korunuyor. Bu noktada Mart ayında enflasyonda yükselişte öncülük etmeye devam eden gıda fiyatları tarafında atılan adımların da ne kadar etkili olacağı ve kurdaki seyir önemli olacak.
Hükümet enflasyondaki yüksek seyrin ana nedenlerinden biri olan gıda fiyatlarını düşürmek üzere geçen yıldan bu yana çeşitli adımlar atarken, bu çerçevede kurulan Gıda Komitesi enflasyondaki yükselişin ve dalgalanmanın önemli bir nedeni olan gıda fiyatlarını düzenlemek için bazı tedbirler üzerinde bir süredir çalışıyor. fiyatları Mart'ta gıda grubu öncülüğünde beklentilere paralel yüzde 0.99 artarken, yıllık bazda artış Şubat'taki yüzde 10.26'dan yüzde 10.23'e geriledi. Böylece yıllık enflasyonda Kasım 2017'de yüzde 12.98 ile görülen 14 yılın zirvesinden düşüş eğilimi Mart'ta da oldukça sınırlı da olsa devam ederken, toplamda 2.75 baz puanlık düşüş gerçekleşmiş oldu.
TÜİK verilerine göre Yİ-ÜFE Mart'ta yüzde 1.54 artış gösterdi. Yİ-ÜFE'de yıllık artış ise Şubat'taki yüzde 13.71'den yüzde 14.28'e yükseldi.
Özel kapsamlı TÜFE göstergelerinden "B" endeksindeki artış Mart'ta yıllık olarak yüzde 12.26'dan yüzde 11.95'e, "C" yüzde 11.94'ten yüzde 11.44'e geriledi.
Vakıfbank notunda, manşet enflasyonun gelecek dönem hareketleri için Yİ-ÜFE ve çekirdek enflasyondaki hareketin öncül olduğu, çekirdek enflasyonda düşüşün devam etmesi ve baz etkisiyle birlikte manşet enflasyonun Nisan'da da düşmeye devam edeceği belirtilerek, "Ancak Şubat'ta enflasyonun beklentilerin üzerinde gelmesi, Mart'ta ise düşüşün sınırlı olmasının yanı sıra kurdaki yükseliş nedeniyle enflasyonun Nisan'da tek haneli seviyelere gerileme ihtimali azaldı" denildi ve şöyle devam edildi:
"Manşet enflasyondaki düşüşe karşın Yİ-ÜFE'deki yükseliş önümüzdeki dönemde manşet enflasyon üzerinde maliyet yönlü baskıların artabileceğine işaret ediyor. Sanayide kullanılan elektriğe ve doğalgaza yapılan zamlar, Yİ-ÜFE ve sonrasında TÜFE üzerinde yukarı yönlü baskıya neden olacaktır. Kurdaki yükselişin devam etmesi durumunda enflasyon üzerindeki yukarı yönlü baskılar da kuvvetlenecektir."
Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK) elektriğe 1 Nisan'dan geçerli olmak üzere yüzde 2.89 zam yapıldığını açıkladı. BOTAŞ, santrallere ve sanayiye sattığı doğalgaz fiyatını 1 Nisan'dan geçerli olmak üzere yüzde 9.7 arttırdı. durumda, yılsonu enflasyonunun beklentilerinin üzerinde gerçekleşebileceği belirtilen raporda, "Yılsonu beklentimiz üzerinde yukarı yönlü riskler artmış olsa da önümüzdeki aylarda kurlarda sakinleşme yaşanması ve gıda fiyatlarının düşmesi için atılan adımların olumlu etkilerinin görülmeye başlanması halinde enflasyonun yılın son çeyreğinde tek haneli seviyelere gerileyeceği ve yılı yüzde 8.9 seviyesinden sonlandıracağı düşüncemizi koruyoruz" denildi.
Yüksek enflasyon, cari açık, yabancıların pozisyon azaltması, risk algısında görülen artış ve jeopolitik riskler gibi unsurların bir araya gelmesinin yabancı yatırımcının tahvil piyasasından çıkmasına ve faizlerde yükselişe neden olurken; yabancı yatırımcıların carry trade pozisyonlarını kapamalarının da etkisiyle TL geçtiğimiz haftalarda benzer para birimlerinden negatif ayrıştı.
Dolar/TL 23 Mart'ta illikit piyasada 4.0375'e kadar yükselerek tarihi zirveyi görmüştü.
Odeabank notunda da gıda fiyatlarının Mart'ta aylık bazda yüzde 2 ile mevsimsel ortalamalarının üzerinde artarken enflasyon görünümündeki iyileşmeyi sınırladığı belirtilerek, "Önümüzdeki dönemde, toplam talep koşulları genel enflasyona sınırlı ölçüde aşağı yönlü baskı yapabilecek olsa da döviz kurları ve maliyet unsurlarındaki gelişmeler ve fiyatlama davranışlarındaki bozulmadan dolayı temel enflasyon dinamiklerinde belirgin bir iyileşmenin zaman alabileceğini düşünüyoruz. Ancak yıl sonuna doğru genel enflasyonun baz etkisiyle tek haneli seviyelere inebileceğini öngörüyoruz" denildi.
QNB Finansbank Başekonomisti Gökçe Çelik, doğal gaz fiyatlarındaki artışların arz yönlü faktörlerin önümüzdeki dönemde enflasyonist etki yaratmayı sürdüreceğine işaret ettiğini belirtti.
Mart ayındaki iyileşmeye rağmen, iç talepte anlamlı bir yavaşlamanın olmaması ve son dönemlerde değer kaybı baskılarının sürmesinin önümüzdeki dönemde çekirdek enflasyonda olası bir düşüşü sınırlayacağını belirten Çelik, "Bu, manşet enflasyonu başlangıçta öngördüğümüzden daha yüksek seviyelerde tutacaktır. Bu faktörleri göz önünde bulundurarak, yıl sonu enflasyon tahminimizi, yüzde 9.5'ten yüzde 10'a revize ettik" dedi ve şöyle devam etti:
"TCMB'den olası bir faiz adımını talep yönlü baskılardan ziyade TL'deki değer kaybının tetikleyeceğini düşünüyoruz. Yıl başından bu yana TL, euro ve dolar sepeti karşısında yüzde 6, Mart ayında ise yüzde 5 değer kaybetti. Değer kaybı baskılarının hızlanması halinde 25 Nisan'daki PPK toplantısında faiz artışı gelebilir. Bu değer kaybının faiz artışını desteklemek için yeterli olup olmayacağı tartışmalarının da ötesinde, Cumhurbaşkanı'nın yüksek faize ilişkin eleştirilerini yinelemesi, siyasi cepheden olası faiz artışına tepki gelebileceğine işaret ediyor. 25 Nisan'daki kararda TL'nin performansının belirleyici olacağını düşünüyoruz."
Ana harcama grupları itibariyle aylık en yüksek artış yüzde 2.03 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşirken, sağlıkta yüzde 1.90, giyim ve ayakkabıda yüzde 1.05, eğitimde yüzde 0.94 ve lokanta ve otellerde yüzde 0.83 artış gerçekleşti.
Alkollü içecekler ve tütün grubunda aylık değişim gerçekleşmezken, Mart'ta endekste düşüş gösteren bir grup olmadı.
Ekonomistler aylık enflasyona en yüksek katkının yüzde 0.48 ile gıdadan geldiğini, bu grubu yüzde 0.13 puan ile ulaştırmanın izlediğini hesaplıyor. Enflasyon sepetinde en yüksek ağırlığa sahip olan gıdada yıllık bazda artış yüzde 10.37, ulaştırmada yüzde 13.41 oldu.
Yıllık bazda en fazla artış ise yüzde 15.41 ile ev eşyası grubunda gerçekleşti. TÜFE'de, bir önceki yılın aynı ayına göre lokanta ve oteller yüzde 11.67, eğitim ve çeşitli mal ve hizmetler yüzde 10.87 ile artışın yüksek olduğu diğer ana harcama grupları oldu.