(Yeni görüşler eklendi)
Behiye Selin Taner
İSTANBUL, 10 Eylül (Reuters) - Türkiye ekonomisinin ikinci çeyrekte yüzde 5.2 büyümesinin ardından finansal koşullardaki sıkılaşma, TL'deki değer kaybı, TCMB'nin sıkılaştırma adımları ve iç tüketimde yavaşlamanın etkisiyle ekonomide son iki çeyrekte daralma bekleniyor.
Türkiye ekonomisi yılın ikinci çeyreğinde ilk çeyreğe göre yavaşlamasına rağmen özel tüketimin katkısıyla yüzde 5.2 ile ekonomistlerin yüzde 5.3 olan beklentilerine yakın büyüdü.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre gayrisafi yurtiçi hasıla (GSYH) zincirlenmiş hacim endeksi olarak, 2018 yılının ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5.2 arttı.
Takvim etkisinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, 2018 yılı ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre yüzde 5.5 arttı.
Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH zincirlenmiş hacim endeksi, bir önceki çeyreğe göre yüzde 0.9 arttı. Birinci çeyrekteki artış yüzde 1.5 olmuştu.
Reuters'ın 15 ekonomistin katılımı ile yaptığı ankete göre GSYH'nin yılın ikinci çeyreğinde yüzde 5.3 büyümesi bekleniyordu. Finansbank ekonomisti Deniz Çiçek, artan döviz volatilitesi ve dış finansman koşullarındaki sıkılaşmanın daha kısıtlayıcı bir para politikası gerektireceğini dolayısıyla yılın kalanında ekonomide soğuma ve yeniden dengelenmeye daha güçlü eğilim olduğunu söyleyerek, "Üstelik mali politika önümüzdeki dönemde ekonomiyi istikrara kavuşturmak için daha az destekleyici olacak. Turizm gelirleri ekonomik aktivitede aşağı yönlü baskıları azaltacak olsa da son iki çeyrekte GSYH'de daralma öngörüyoruz" dedi ve şöyle devam etti:
"Piyasaların stabilize olacağı ve finansal koşulların gevşemesiyle iyileşmenin gelecek yıl içinde olmasını bekliyoruz. Büyüme beklentimizi bu yıl için yüzde 4.7'den yüzde 3'e, 2019 için yüzde 3.2'den sıfıra revize ediyoruz."
İkinci çeyrekte büyümeye en büyük katkı 3.8 puan ile özel tüketimden geldi. Özel tüketimin katkısı birinci çeyrekte 5.8 puan olmuştu. Öte yandan birini çeyrekte 3.5 puan ile büyümeyi aşağı çeken net ihracat ikinci çeyrekte 1 puan katkı sağladı. Kamu harcamalarının birinci çeyrekte 0.7 puan olan katkısı ikinci çeyrekte 1 puan oldu. Yatırım harcamalarının birinci çeyrekteki 2.3 puandan 1.2 puana geriledi. yöntemiyle gayrisafi yurt içi hasıla tahmini, 2018 yılının ikinci çeyreğinde cari fiyatlarla yüzde 20.4 artarak 884 milyar TL oldu.
Nomura Ekonomisti İnan Demir, finansal piyasalardaki şokun olumsuz etkisini yansıtan üçüncü çeyreğe ilişkin öncü göstergeler ışığında ekonomide belirgin bir yavaşlama beklediğini söyleyerek, "2018 yılı büyümesini yüzde 3 seviyesine çekecek şekilde Q3 ve Q4'te art arda daralma -başka bir değişle teknik resesyon- bekliyoruz. Gelecek yıl için yüzde 1 civarında pozitif GSYH büyümesi beklentimizi koruyor olsak da geçmişte TL'deki sert değer kaybının yaşandığı örnekler kesin bir daralmanın göz ardı edilemeyecek bir risk olduğunu ortaya koyuyor" dedi.
TÜİK 2018 yılı ilk çeyrekte daha önce yüzde 7.4 olarak açıkladığı büyümeyi yüzde 7.3'e revize ederken, 2017 yılına ait çeyreklik verileri de revize etti. Buna göre daha 2017 ilk çeyrek büyümesi yüzde 5.4'ten yüzde 5.3'e, ikinci çeyrek yüzde 5.4'ten yüzde 5.3'e, üçüncü çeyrek yüzde 11.3'ten yüzde 11.5'e revize edildi.
TÜİK bir diğer açıklama ile ise bağımsız yıllık olarak GSYH'nin 2017 yılında yüzde 7.4 arttığını açıkladı.
Vakıfbank notunda ikinci çeyrekte büyümeye en yüksek katkının hanehalkı tüketiminden geldiği, geçen yılın son çeyreği ve bu yılın ilk çeyreğinden sonra net ihracatın büyümeye katkısının iç talepteki yavaşlama ve kurdaki artış ile ilk kez pozitife döndüğü belirtildi.
Notta ayrıca ikinci çeyrekte inşaat sektörünün büyümeye katkısının 0.06 puan, tarım sektörünün ise 0.06 puanlık negatif katkı yaptığı, böylece inşaat sektörünün büyümeye 2015 yılının ilk çeyreğinden bu yana en düşük katkıyı yaptığı belirtildi.
Üçüncü çeyrekte yaşanan hızlı kur ve faiz artışları ile artan volatilite sonucu risk algısındaki bozulma, maliyetlerdeki yükseliş, finansal koşullardaki sıkılaşma ve iç talepteki zayıflamanın üçüncü çeyrekte büyümenin belirgin şekilde yavaşlamasına neden olacağı belirtilen Vakıfbank notunda, "Ayrıca öncül göstergeler de üçüncü çeyrekte yavaşlamaya işaret ediyor. Yılın ikinci yarısında büyümenin ilk yarıya göre yavaşlamasını ve 2018 yılının tamamında büyümenin yüzde 4.1 seviyesinde gerçekleşmesini bekliyoruz" denildi.
Türkiye ekonomisi darbe girişiminin ardından hükümetin ekonomiyi canlandırmak adına attığı istihdam ve Kredi Garanti Fonu (KGF) başta olmak üzerine teşviklerin etkisiyle 2017'de iç tüketim ağırlıklı olarak büyüme gerçekleştirmişti.
Ekonomistler yılın ilk çeyreğinde 2017 yılına paralel gerçekleşen büyümenin ardından ikinci çeyrekten itibaren yavaşlamanın başlamasını bekliyordu.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak, veri ardından yaptığı açıklamada ekonominin dengelenme sürecinin başladığını, öncü göstergelerin üçüncü çeyrekten itibaren iç talepteki yavaşlamanın belirginleştiğine işaret ettiğini söyledi. Albayrak, "Yılın kalanında ithalat talebinin düşmesi; ihracat ve turizm gelirlerinde devam eden güçlü seyir ile net dış talebin büyümeye yüksek oranda pozitif katkı sağlaması beklenmekte" dedi. Vadeli Program'da büyüme hedefleri 2018, 2019 ve 2020 yılı için yüzde 5.5 seviyesinde bulunuyor. Ancak yeni OVP'nin Eylül ayında açıklanması bekleniyor.
Kredi derecelendirme kuruluşu Fitch, Türkiye'de GSYH artışının 2018'de yüzde 3.8, 2019'da yüzde 1.2 olacağını tahmin ederek, bu yılın son üç çeyreğinde çeyreklik bazda daralma öngördüğünü açıklamıştı. yurtiçi hasılayı oluşturan alt kalemlere bakıldığında ikinci çeyrekte zincirlenmiş hacim endeksi olarak tarım sektörü birinci çeyrekteki yüzde 6.1'lik artışın ardından yüzde 1.5 daraldı. Sanayi sektörü birinci çeyrekte yüzde 8.1'lik büyüme sonrası ikinci çeyrekte yüzde 4.3, imalat sanayi yüzde 8.7'lik büyümenin ardından yüzde 4.7, inşaat sektörü ise yüzde 6.6'lık büyümenin ardından yüzde 0.8 büyüdü.