(Yeni görüş eklendi)
Behiye Selin Taner
İSTANBUL, 4 Şubat (Reuters) - Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) Ocak'ta kötü hava koşulları nedeniyle gıda fiyatlarında gözlenen yükselişin etkisiyle yüzde 1.06 artarken, enflasyonun yılın ilk yarısında yüzde 20'nin üzerinde seyretmesi bekleniyor.
Ocak ayı enflasyon verisi ekonomistlerin beklentilerine paralel geldi.
Enflasyonda Ocak'ta yıllık artış ise yüzde 20.35 oldu.
Sonraki aylarda enflasyonda düşüş öngören analistler, geçen haftaki enflasyon raporunda verilen mesajlar da göz önüne alındığında enflasyonda belirgin bir iyileşme olana kadar TCMB'nin sıkı duruşunu korumasını bekliyor.
Reuters anketinde TÜFE'nin seracılık faaliyetlerinin yoğun yapıldığı Antalya başta olmak üzere bir çok ilde görülen yoğun yağışların da etkisiyle gıda fiyatlarındaki yüksek artışlar öncülüğünde Ocak ayında yüzde 1 artması, yıllık enflasyonun ise yüzde 20.3 civarında kalması bekleniyordu. TÜFE Ekim ayında giyim ve gıda fiyatları öncülüğünde TL'deki değer kaybının etkisiyle 15 yılın zirvesi olan yüzde 25.24'e yükselmiş, hükümetin enflasyonla mücadele kapsamında aldığı önlemlerin etkisiyle 2018 yılını yüzde 20.30 seviyesinden kapatmıştı.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre tüketici fiyatlarına yansımaları nedeniyle yakından takip edilen yurt içi üretici fiyat endeksi (Yİ-ÜFE) Ocak'ta yüzde 0.45 artarken, yıllık yüzde 32.93 arttı.
Nomura ekonomisti İnan Demir, gıda fiyatlarındaki yüzde 6.4'lük artışın enerji fiyatlarındaki indirimleri baskıladığını, bunun da yıllık gıda enflasyonunu TCMB'nin yüzde 13 olan 2019 varsayımının iki katından fazla olan yüzde 31'e yükselttiğini belirtti.
Demir, "Olumlu baz etkilerinin başlayacağı üçüncü çeyrekten önce enflasyonun ikinci çeyrekte yüzde 22'ye çıkmasını bekliyoruz. Bu, TCMB'nin belirttiği "ikna edici" enflasyon düşüşünün yılın ikinci yarısında gerçekleşeceği ve dolayısıyla politika faizinin o zamana kadar mevcut seviyede kalması gerektiği anlamına geliyor. TCMB'nin söylemleri Mart'ta yerel seçim öncesi bir indirimi pratikte dışlıyor ve bu da şu an için piyasayı rahatlatıyor" dedi.
TCMB Başkanı Murat Çetinkaya'nın geçen hafta yılın ilk enflasyon raporunda enflasyonda "ikna edici bir düşüş görülene kadar sıkı duruş sürdürülecek" mesajını vermesi piyasada TCMB'nin Mart ayındaki yerel seçimler öncesinde faiz oranlarını düşürebileceği yönündeki tedirginliği ortadan kaldırdı. Finansbank Başekonomisti Erkin Işık, olumsuz hava koşulları nedeniyle gıda fiyatlarındaki artışın yüksek enflasyonun ana nedeni olduğunu söyleyerek, hizmet fiyatlarındaki artışa da dikkat çekti.
Işık, "...Enflasyonda yukarı riskler sürüyor. Beyaz eşya, mobilya ve otomotivdeki geçici vergi indirimlerinin Nisan'da kalkmasıyla manşet enflasyonu 1 puan etkileme potansiyeli bulunuyor. Buna ek olarak Ocak'ta yapılan vergi artışı nedeniyle yılın kalanında sigara fiyatları artabilir. Dolayısıyla TCMB'nin kısa vadede sıkı politika duruşunu enflasyon görünümünde daha belirgin iyileşme görene kadar daha uzun süre koruyacağını düşünüyoruz" dedi.
Özel kapsamlı göstergelerden işlenmemiş gıda ürünleri, enerji, alkollü içkiler ve tütün ile altın hariç TÜFE olan "B" yıllık olarak Aralık ayındaki yüzde 20.15'ten Ocak'ta yüzde 19.55'e, enerji, gıda ve alkolsüz içecekler, alkollü içkiler ve tütün ürünleri ve altın hariç TÜFE olan "C" ise Aralık'taki yüzde 19.53'ten yüzde 19.02'ye geriledi.
Ocak'ta aylık en yüksek artış yüzde 6.43 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gözlendi. Ana harcama grupları itibariyle Ocak ayında endekste yer alan gruplardan, çeşitli mal ve hizmetlerde yüzde 3.62, sağlıkta yüzde 3.56, eğlence ve kültürde yüzde 3.18 ve lokanta ve otellerde yüzde 1.07 artış gerçekleşti.
Altınbaş Üniversitesi Rektör Yardımcısı Profesör Doktor Emre Alkin, enflasyonun düşmesi için mutlaka TCMB, Ticaret Bakanlığı, Tarım Bakanlığı ile Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın birlikte ve koordineli çalışması gerektiğini söyleyerek, "Talep enflasyonu yok, maliyet enflasyonu var. Kasada yüzde 10 indirimle enflasyonu kalıcı şekilde düşürmek mümkün değil. Dolayısıyla maliyetleri aşağı çekecek radikal adımlar gerekiyor. Bunlardan birincisi, kamu harcamalarının dizginlenmesi ve ... daha düşük vergi oranlarının uygulanması. İkinci adım, sağlıklı veri tutmak ve takibini yapmak" dedi.
Alkin, üçüncü olarak ise "Bazı tarım ürünlerinde zincirleme monopol var. Hatta ürün bazının yanında bölge bazında da bu tip oluşumlar söz konusu. Devlet, monopol ve oligopol oluşumlarını tespit edip kararlılıkla üzerine gitmeli" dedi.
Ekonomi yönetiminin istikrarlı, gerçekçi, bağımsız karar alabildiğini de göstermesi gerektiğini belirten Alkin, "TL üzerindeki manipülatif baskı ortadan böyle kalkabilir. Döviz kurunun enflasyona yansıdığı gerçeği kabul edilerek ekonomiyle ilgili gerçekçi yaklaşımlarda bulunulmalı. TCMB TÜFE'yi değil, çekirdek enflasyonu hedef almalı, açıklamaları net ve anlaşılır olmalı. TCMB az konuşmalı ama konuşması gereken durumlarda da sessiz kalmamalı" dedi.
Alkin TCMB'den faiz indirimi yolunda adım atmasını beklemenin ancak ve ancak çekirdek enflasyonda kalıcı düşüş sağlanmasıyla mümkün olduğunu belirtti.
Aylık en fazla düşüş gösteren grup ise yüzde 7.95 ile giyim ve ayakkabı olurken, ana harcama grupları itibariyle 2019 yılı Ocak ayında endekste düşüş gösteren bir diğer grup ise yüzde 3.10 ile konut oldu.
Yıllık en fazla artış ise yüzde 30.97 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşti. TÜFE'de, bir önceki yılın aynı ayına göre çeşitli mal ve hizmetler yüzde 29.63, ev eşyası yüzde 29.07, eğlence ve kültür yüzde 23.15 ve lokanta ve oteller yüzde 19.89 ile artışın yüksek olduğu diğer ana harcama grupları oldu.
Öte yandan TÜİK her yılın başında olduğu gibi bu yıl da enflasyon sepeti ve madde ağırlıklarını güncelledi. Buna göre sepette en büyük paya sahip olan gıda ve alkolsüz içecekler ile konutun ağırlığı artarken, ulaştırmanın ağırlığı azaldı. TCMB'nin talebi doğrultusunda özel kapsamlı TÜFE göstergelerinin kapsamının 2019'da genişletildiği duyuruldu. Buna göre özel kapsamlı TÜFE göstergelerine E (Alkollü içecekler ve tütün hariç TÜFE) ve F (Yönetilen yönlendirilen fiyatlar hariç TÜFE) göstergeleri eklendi.
Yİ-ÜFE'nin detaylarına bakıldığında ise Ocak ayında sermaye malında aylık bazda yüzde 1.9, dayanıklı tüketim malında yüzde 1.02, ara malında yüzde 0.51, dayanıksız tüketim mallarında yüzde 0.42 artış gözlendi. Aylık bazda düşüş gösteren tek grup yüzde 1.27 ile enerji sektörü oldu