* Büyüme Q3 itibarıyla yavaşlamaya başladı
* Ekonomistler yavaşlamanın Q4'te daralmaya dönmesini bekliyorlar
* Q3'te yatırım ve tüketim isteği ciddi azaldı
* Hükümetin seçim öncesi ekonomi politikaları takip ediliyor (Yeni görüşler ve ayrıntılar eklendi)
Nevzat Devranoglu
ANKARA, 10 Aralık (Reuters) - TL'deki sert değer kaybı, finansal koşullardaki sıkılaşma ve iç talepteki yavaşlamanın etkisiyle üçüncü çeyrekte ekonomideki büyüme yüzde 1.6'ya yavaşlarken, beklentiler yavaşlamanın yerini bu yılın son çeyreğinde daralmaya bırakması yönünde.
Gelecek yılın ilk çeyreğinde de GSYH'nin daralmasıyla ekonominin resesyona girmesi beklenirken, 31 Mart'taki yerel seçim öncesinde işsizlikte artışı da beraberinde getirecek bir daralmaya hükümetin nasıl tepki göstereceği izlenecek.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) üçüncü çeyrekte zincirlenmiş hacim endeksi olarak yüzde 1.6 arttı. Mevsimsellikten ve takvim etkisinden arındırılmış GSYH üçüncü çeyrekte önceki döneme göre yüzde 1.1 azaldı.
Reuters'ın 15 ekonomistin katılımı ile veri öncesi gerçekleştirdiği ankete göre büyümenin TL'deki sert değer kaybı, finansal koşullardaki sıkılaşma ve iç talepteki yavaşlamanın etkisiyle üçüncü çeyrekte yüzde 2'ye gerilemesi bekleniyordu. SEÇİM ÖNCESİ TCMB VE HÜKÜMET POLİTİKALARI İZLENİYOR
GSYH bugün revize edilen verilere göre ilk çeyrekte yüzde 7.2, ikinci çeyrekte ise yüzde 5.3 büyüdü. Büyümedeki ivme kaybı üçüncü çeyrekte ise belirginleşti.
Nomura kıdemli gelişmekte olan piyasalar ekonomisti İnan Demir öncü verilerin ekonominin yaz aylarındaki kur şokunun ardından 2009'dan beri ilk kez daralma sürecine girdiğine işaret etiğini söyleyerek, "Q4'te beklediğimiz yüzde 2.5 daralma, 2018'de büyümenin bir önceki yılki yüzde 7.4'ten yüzde 2.6'ya gerileyeceğini gösteriyor" dedi ve ekledi:
"2019'da ise yüzde 2.8 daralma bekliyoruz. Bugünkü verinin TCMB'nin 13 Aralık'taki faiz kararına etkisini beklemiyoruz. Daralmaya ilişkin daha fazla verinin bir araya gelmesi Mart ayındaki yerel seçim öncesi daha düşük faiz oranlarına ilişkin çağrıları kuvvetlendirebilir."
Yeni Ekonomi Programı'nda (YEP) önceki programda önümüzdeki üç yıl için yüzde 5.5 olarak öngörülen büyüme hedefi bu yıl için yüzde 3.8, gelecek yıl için yüzde 2.3'e aşağı yönlü revize edildi.
Üst düzey bir bankacı, "Ekonomide yavaşlamayı teyit eden ilk veri geldi. Üçüncü çeyrekte bir önceki çeyreğe göre ciddi bir yavaşlama görüyoruz. Bu yavaşlamanın önümüzdeki dönemde her bir çeyrekte kuvvetlenmesi büyük ihtimal. Bu kapsamda hükümetin bu yavaşlama eğilimine nasıl tepki vereceği çok önemli olacak" dedi ve ekledi:
"Hükümet muhakkak ki şu anda geçerli teşvikleri devam ettirecek veya kuvvetlendirecektir. Ancak talep yönlü teşviklerin tek başına yeterli olmayabileceği bir dönemdeyiz. Sorunların AKP hükümeti büyüme ve işsizlik açısından son 15 yılın en kötü ekonomik koşullarda yerel seçime girecek."
Hükümet 31 Ekim'de yıl sonuna kadar geçerli olmak üzere çeşitli vergi indirimleri açıklamıştı. Ekonomi Politikaları Genel Başkan Yardımcısı ve Parti Sözcüsü Faik Öztrak ise "Açıklanan veriler Türkiye ekonomisinde durgunluğun resmen başladığını teyit ediyor. Ekonomide yaşanan kur şokunun esasen 2018'in son çeyreğinde etkisini göstereceği dikkate alındığında Türkiye ekonomisi için en kötünün geçmediği, tersine tam önünde durduğu anlaşılıyor" dedi.
Yüksek enflasyon başta olmak üzere bozulan makro dengeler, şirketlerin artan döviz borcu, hükümetten ekonominin dengelenmesi için adım beklentileri, TCMB'nin para politikasına yönelik soru işaretleri gibi unsurların yanı sıra ABD ile bozulan ilişkiler kaynaklı siyasi riskler TL'nin bu yıl sert değer kaybetmesine yol açtı. Dolar/TL 13 Ağustos'ta 7.24 ile tarihi zirvesini test etmişti.
İş Yatırım Ekonomisti Muammer Kömürcüoğlu, "Ağustos'ta finansal piyasalardaki dalgalanmanın ve sıkı parasal duruşun tüketim ve yatırım iştahına yansıdığını görüyoruz. Öte yandan net ihracatın katkısının artı olması dengelenme sürecini doğruluyor" dedi ve ekledi:
"Net ihracattan gelen katkıda ihracatın desteği kadar iç talepteki yavaşlamanın ithalata yansıması etkili oldu. Yılın son çeyreğinde parasal sıkılaşmanın finansal koşullar üzerinde yarattığı olumsuz etki, TL'deki değer kaybının yatırım ve tüketim iştahını azaltması ve yüksek enflasyon etkisiyle büyümede daralma öngörüyoruz."
TÜİK verilerine göre 2017 yılı üçüncü çeyrekte büyüme yüzde 11.5 seviyesindeydi. Sektörel veriler incelendiğinde 2017 üçüncü çeyrekte yüzde 18.8 büyüyen inşaat sektörü bu yıl üçüncü çeyrekte yüzde 5.3 daraldı.
İmalat sanayinde ise bir önceki yıl aynı dönem yüzde 16.8 büyüme yerini bu yıl üçüncü çeyrek için yüzde 0.6 büyümeye, hizmetler sektöründe ise yüzde 21.8 büyüme yerini yüzde 4.5'e büyümeye bıraktı.
Verilere göre hanehalkının nihai tüketim harcamaları, 2018 yılının üçüncü çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 1.1 artış gösterdi. Devletin nihai tüketim harcamaları yüzde 7.5 artarken gayrisafi sabit sermaye oluşumu yüzde 3.8 azaldı.