(Detaylar ve görüş yer alıyor)
ANKARA. 16 Temmuz (Reuters) - Hükümetin seçim öncesi aldığı karar doğrultusunda yapılan emekli ikramiyeleri ödemeleri başta olmak üzere artan harcamalarla merkezi yönetim bütçesi Haziran'da 25.6 milyar TL açık verirken, yılın ilk yarısında açık bir önceki yıla göre yüzde 70 artışla 46.1 milyar TL oldu.
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre 2017 yılı Haziran ayında 13.7 milyar TL açık veren bütçe, bu yıl Haziran'da 25.6 milyar TL açık verdi.
Geçen yıl Ocak-Haziran'da 25.2 milyar TL açık veren bütçe bu yıl aynı dönemde ise 46.1 milyar TL açık verdi.
Bankacılara göre açıktaki en büyük artış teşviklerden gelen birikimli maliyetler, seçim öncesi bazı kamu çalışanlarına ve emeklilere verilen ikramiye oldu.
Bakanlık verilerine göre, geçen yıl Haziran'da 12.5 milyar TL faiz dışı açık verilmiş iken bu yıl 23.2 milyar TL faiz dışı açık gerçekleşti.
Haziran'da bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 17.3 artarak 51.5 milyar TL olurken, giderler yüzde 33.8 artarak 77.2 milyar TL oldu.
Bu yıl Haziran'da vergi gelirleri geçen yılın aynı ayına göre yüzde 17.4 artarak 42.7 milyar TL'ye yükselirken faiz hariç bütçe giderleri yüzde 32.6 artarak 74.8 milyar TL'ye yükseldi.
Garanti Yatırım Başekonomisti Nihan Ziya Erdem, "Nakit dengenin işaret ettiği gibi Haziran ayında emekli ikramiye ödemeleri nedeniyle bütçe performansında belirgin bir bozulma oldu... Bütçe açığının GSYH'ya oranının yüzde 2'ye yükseldiğini, faiz dışı dengenin GSYH'ya oranının ise -0.1'e düştüğünü hesaplıyoruz" dedi.
Erdem, "Gider tarafında taşeron işçilerin kadroya alınması, emekli ikramiyeleri gibi uygulamaların yanı sıra petrolde alınan ÖTV'nin düşürülmesi gibi etkenler performansı olumsuz etkiliyor. Önümüzdeki dönemde ekonomik aktivitedeki ivme kaybı vergi gelirleri yoluyla bütçe performansını bozucu etki yapabilir. Genel dengede hükümetin açıkladığı yapılandırma ve İmar Barışı kaynaklı elde edilen gelir etkili olacak" dedi.
Hükümetin attığı bu adımlarla birlikte Haziran'da personel giderleri yüzde 25.4 artarak 16.6 milyar TL, cari transferler yüzde 14.5 artarak 164.7 milyar TL oldu.
Ocak-Haziran'da sağlık, emeklilik ve sosyal yardım giderleri için geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1.4 azalışla 75 milyar TL transfer yapıldı. Sosyal güvenlik primi işveren hissesinin 5 puanlık kısmının Hazine tarafından ödenmesi amacıyla yapılan transfer tutarı ise 10.4 milyar TL oldu.
Son dönemde hükümet seçim öncesi emeklilere sağlanan ikramiyeler ve kamu çalışanlarına yapılan ek ödemeler başta olmak üzere harcamaları kalıcı olarak artıracak politikalara yöneldi.
Bu politikaların etkisi bütçe verilerinde Haziran ayı itibarıyla yansımaya başlarken sürecin nasıl ilerleyeceği harcamalardaki artış trendi piyasalar tarafından yakından izleniyor.
Artan harcamaların borçlanma ihtiyaçlarını artışını birarada getirirken bunun enflasyondaki yükselişle aynı dönemde yaşanması ikincil piyasalarda faizlerde sert yükselişleri de beraberinde getiriyor. Gösterge 10 yıllı tahvil getirisi yüzde 18'in üzerinde tarihi rekorlarında işlem görürken iki yıllık gösterge tahvil yüzde 20'nin üzerinde seyrediyor.
Bütçe açığı 2017'de 47.4 milyar TL ile Orta Vadeli Program'daki hedefin altında kalmıştı. Bütçe açığının GSYH'ya oranı ise 2017 itibarıyla yüzde 1.5 civarında gerçekleşti.
Türkiye ekonomisinin makro anlamda en güçlü olduğu alanların başında gelen bütçe dengesi 2016'da yaşanan darbe girişiminin etkilerini azaltmak için alınan önlemlerle kısmen bozulmaya başladı. Bunun yanı sıra başta Kuzey Irak ve Suriye olmak üzere jeopolitik gelişmeler nedeniyle güvenlik harcamalarında planlanan artış da bu etkiyi tetikledi. Seçim öncesi atılan adımlar ise harcamalar tarafındaki yükselişin hızlanmasına neden oldu.
OVP'de 2018 yılında bütçe açığının 65.92 milyar TL olarak gerçekleşmesi, GSYH'ya oran olarak ise açığın yüzde 1.9 olması öngörülüyor.
FDF 2018'de 5.78 milyar TL öngörülürken; 762.75 milyar TL gider, 696.83 milyar TL gelir öngörülüyor. Programda 2018 yılı için yaklaşık 600 milyar TL vergi geliri öngörülüyor.
Ekonomistler mali disiplinden vazgeçileceğini öngörmeseler de harcama trendindeki artışın verilere ne kadar yansıyacağını da görmek istiyor.
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak geçen hafta yaptığı açıklamada, "Bütçe ve mali disiplin konusundaki duruşun aynı değil çok daha aktif ve iyi şekilde devamı için çalışacağız" demişti.
Bakanlık verilerine göre, geçen yıl Ocak-Haziran döneminde 1.8 milyar TL faiz dışı fazla verilen bütçede bu yıl aynı dönemde 12.3 milyar TL faiz dışı açık verildi.
Bu yıl Ocak-Haziran'da bütçe gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 18.2 artarak 353.6 milyar TL oldu. Bütçe giderleri yüzde 23.2 artarak 399.7 milyar TL olarak oldu.
Bu yıl ilk yarıda vergi gelirleri geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 19.8 artarak 294.8 milyar TL olarak gerçekleşti. Faiz hariç bütçe giderleri yüzde 23 artarak 365.9 milyar TL oldu.