Ekonomideki belirsizlik, döviz fiyatlarındaki dalgalanma ve artış eğilimi, elverişsiz mevsim koşulları ile birlikte artan fiyatlar çalışanın bütçesini olumsuz etkiledi. 2017 yılı için işveren-hükümet temsilcileri tarafından belirlenen net 1.404,16 TL/Ay asgari ücret daha işçinin eline geçmeden aşındı.
TÜİK tarafından aylık net 1.668,90 TL/ay olarak belirlenen bir kişinin geçim maliyetine rağmen asgari ücret 264,84 TL/Ay eksik olarak yürürlüğe girmişti.
TÜRK-İŞ tarafından asgari ücret yürürlüğe girmeden önce net 1.761,74 TL/ay olarak hesaplanan bir işçinin geçim maliyeti ise Ocak 2017 ayında gerçekleşen fiyat artışları sonucu net 1.847,16TL/Ay tutarına ulaştı. Diğer bir ifadeyle, sadece son bir ay itibariyle bir ay içinde tek bir işçinin yaşama maliyeti net 85,42 TL/Ay arttı. Böylece asgari ücretteki aylık net 104,06 TL’lik artışın yüzde 82’si fiyat artışlarına gitmiş oldu.
TÜRK-İŞ (Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu) tarafından otuz yıldan bu yana her ay düzenli olarak yapılan “açlık ve yoksulluk sınırı” araştırması çalışanların karşı karşıya bulundukları geçim şartlarını ortaya koymaktadır.
Çalışanların aile bütçesinde ağırlıklı yer oluşturan gıda harcamalarındaki fiyat artışı “mutfak enflasyonu” olarak tanımlanmakta ve yaşam koşullarını doğrudan etkilemektedir. TÜİK tarafından yapılan “Tüketici Fiyatları Endeksi Hesaplamaları”nda 2017 yılı için gıda harcamaları payının düşürülmesi, ücretli çalışanlar açısından enflasyon verilerini tartışmalı duruma getirecektir.
TÜRK-İŞ Araştırmasının 2017 Ocak ayı sonucuna göre;
Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 1.479,18 TL,
Gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamaların toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 4.818,16 TL olmuştur.
Bekar bir çalışanın aylık yaşama maliyeti ise 1.847,16 TL olarak gerçekleşmiştir.
Dört kişilik bir ailenin “insan onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi” sağlaması için yapması gereken toplam harcama tutarı son bir ayda 153 TL artmıştır. Bu tutarın 47 TL’si gıda fiyatlarındaki artıştan kaynaklanmıştır.
TÜRK-İŞ’in verileri temel alındığında “mutfak enflasyonu”ndaki değişim Ocak 2016 ayında şöyle gerçekleşmiştir:
Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarı bir önceki aya göre yüzde 3,28 oranında artış göstermiştir.
Yılın ilk ayı itibariyle fiyatlardaki artış yüzde 3,28 oranındadır.
Gıda enflasyonunda son on iki ay itibariyle artış oranı yüzde 2,21’dir.
Yıllık ortalama artış oranı ise yüzde 3,10 olarak hesaplanmıştır.
Konfederasyonun piyasadan bizzat derlediği fiyatlarla oluşturulan TÜRK-İŞ Gıda Endeksi ile TÜİK Gıda Endeksi’ndeki değişim aylık bazda incelendiğinde benzeri yönde eğilim olduğu görülmektedir.
Gıda harcaması çalışmasına temel alınan beslenme kalıbında yer alan ürünlerin fiyatları Ocak 2017 itibariyle şu şekilde bir değişim göstermiştir:
Süt, yoğurt, peynir grubunda; bu ay süt ve yoğurt fiyatı artarken peynir ortalama fiyatında fazla bir değişiklik tespit edilmemiştir.
Et, tavuk, balık, sakatat, bakliyat ürünlerinin bulunduğu grupta; kıyma ve kuşbaşı et, sakatat ürünleri ve tavuk fiyatı genelde aynı kalmıştır. Sadece bazı marketlerde kuşbaşı etin fiyatındaki ayarlamalar dikkati çekmiştir. Balık fiyatı ortalamada artmıştır. Geçtiğimiz ay artış gösteren yumurta fiyatı bu ay gerileyerek tanesi 50 kuruş olmuştur. Bakliyat ürünleri (kuru fasulye, kırmızı mercimek, barbunya) fiyatları, geçen ay da dikkati çektiğimiz
üzere, dövizdeki artışın etkisiyle artış göstermiştir.
Yaş sebze-meyve grubundaki ortalama fiyat artışı aile bütçesini olumsuz etkilemiştir. Kış şartları ve özellikle kar yağışı nedeniyle pazardaki ürün çeşidi (14’ü sebze ve 7’si meyve olmak üzere toplam 21 ürün) ve miktarı azalırken, fiyatların da yükselmesine neden olmuştur. Geçtiğimiz ay 3,43 TL olarak hesaplanan ortalama sebze-meyve fiyatı bu ay yüzde 9,62 oranında artışla 3,76 TL’ye yükselmiştir. Bu ay sebze fiyatı ortalamada yüzde 8,16 artışla 4,11 TL olmuş (geçen ay 3,80 TL), meyve fiyatı ise yüzde 11,64 oranında artışla 3,07 TL’ye (geçen ay 2,75 TL) yükselmiştir. Hesaplama yapılırken -her zaman olduğu gibi- pazardaki mevsim ürünleri esas alınmış ve ürünlerin tek tek ağırlığı yerine genel meyve-sebze tüketimi miktarından hareket edilmiştir.
Ekmek, pirinç, un, makarna, irmik gibi ürünlerin bulunduğu grupta; ekmek zammı kamuoyunda tartışılmaya başlanmasına rağmen fiyatı aynı kaldı. Un ve irmik fiyatı da artarken, pirinç ve bulgur fiyatı aynı kalmıştır.
Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden; tereyağı fiyatı artmış, margarin fiyatı değişmemiştir. Zeytinyağı ve ayçiçeği yağı fiyatı da aynı almıştır. Zeytin fiyatı ortalamada artmııştır. Yağlı tohum (ceviz, fındık, fıstık, ayçekirdeği vb.) ürünlerinde sadece fıstık fiyatı biraz gerilemiş, diğerleri aynı kalmıştır. Baharat (kimyon, nane, karabiber, vb.) ürünlerinden sadece karabiberin fiyatı artmış, diğerleri aynı kalmıştır. Benzeri şekilde şeker ve bal fiyatı değişmemiş ve fakat reçel, pekmez fiyatı artmıştır. Tuz fiyatı da artmıştır. Salça fiyatı aynı kalmıştır. Çay fiyatı değişmemiş, ıhlamur fiyatı ise artmıştır.
