Zaman daralıyor, küresel boyutta “acı reçeteye” doğru gidiyoruz

Küresel vaka sayısı 55 milyonu geçerken virüs nedeniyle 1 milyon 327 bin 77 kişi yaşamını yitirdi. Pfizer’dan sonra Moderna’nın başarılı sonuç vermesi aşı konusunda umut verse de Avrupa’da (İngiltere, Almanya ve Fransa başta olmak üzere) korona bilançoları ağırlaşmaya devam ediyor. Alınan önlemlerle virüsün aritmetik ya da ikiye veya üçe katlanarak değil de üstel olarak yayılmasının önüne geçilemiyor. ABD 11 milyon 380 bin 748 ile en fazla vaka sahip ülke konumunu korurken Biden’ın, Trump’a korona kısıtlamaları konusunda baskısı devam ediyor. Ortalama günlük vaka sayısının 150 bini bulmasından dolayı bazı eyalet valileri yeni kısıtlamalar getirdi. Türkiye’de günlük vaka sayısının 3 binin üzerine çıkması ve günlük vefat rakamlarının 100 seviyelerine yaklaşması (son 24 saatte 94 kişi hayatını kaybetti) ülkeye kısıtlamaların tekrardan uygulanma ihtimalini gündeme getirmiş durumda. Turizm Restoran Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmeleri Derneği’nin (TURYID) attığı uyarıya göre Sn. Erdoğan 19 Kasın perşembe günü restoranların 3-4 hafta süreyle kapatılmasını isteyebilir. Cumhurbaşkanlığı Kabinesi bugün korona gündeminde toplanacak. IPSOS araştırma anketine göre hafta sonu sokağa çıkma yasağı uygulansın diyenler %84’e kadar yükseldi. Zaman geçtikçe ülkelerin geç kalma olasılığı yükselerek “toparlanma” daha da zorlaşabilir. 
 
Rekor kıran vaka ve ölümlerin yanında açıklanan Moderna aşısı küresel piyasalara destek oldu. Belirtilen detaylara göre aşı MRNA üzerinden virüse etki ediyor ve %94,5 başarı oranına sahip. Pfizer aşısı gibi -70 derecede muhafaza etmek yerine 2 ve 8 derece düzeyinde 30 gün, eksi 20 derecede ise altı 6 ay saklanabiliyor. Pfizer’ın 2 dozu 40$ olarak hesaplanırken Moderna’nın 2 dozu 50 - 60$’a kadar yükselebilir. Moderna’nın MRNA üzerinden aşıyı geliştirmesi vücudu adeta bir savaş makinasına çeviriyor. Hissenin 3 kasımda 69$’dan başlayan hareketi dün itibariyle 100,18$’a kadar devam etti. Bu da 10 gün içerisinde dolar bazında %45’lik prim anlamına geliyor. 3 kasımda aşının durumuna ait hiçbir bilgi olmaması olası bir “insider infoyu” yani “içeriden bilgi” sızdırılma ihtimalinin olduğunu gösteriyor. Aşı fiyatının pahalı olması refah seviyesi düşük olan ülkelerin aşıya ulaşmasını zorlaştırabilir. Aşı üretiminin sınırlı dozda yapılacak olması da başa bir sorun olarak gündeme geliyor. DSÖ’den gelen açıklamalar olumlu olsa da bulunan aşılara “ihtiyatlı yaklaşmayı” vurgulamaya devam ediyor. 
 
Bulunan ya da bulunmaya devam edecek olan aşıların hemen çözüm sağlamayacağının bilincinde olan IMF 2020’ye ait küresel raporunda küresel ekonominin koronadan dolayı derin bir resesyonla karşı karşıya olduğunu belirtti. Fakat, Moderna haberiyle beraber risk iştahı yüksek seyrini korumaya dün de devam etti. Dün, beklenti üzeri gelen Asya makro ekonomik verileri de risk iştahını destekledi. 
 
ABD seansında pozitif işlem gören iShares 50 Asya ETF’i %1,97 primlenerek 82,41$, iShares Japonya dışında bütün Asya ETF’i %1,17 yükselerek 85,32$ ve iShares gelişmekte olan ülkeler Asya ETF’i %1,07 genişleyerek 83,40$’dan işlem gördü. Böylece aşı haberlerinin etkisiyle son 1 ayda Japonya dışında bütün Asya ve gelişmekte olan ülkeler Asya ETF’leri ortalama %7,50 yükselirken 50 Asya ETF’i %10,41 değer kazanmış oldu. Aynı zaman dilimi içerisinde iShares S&P500 %4,87 ve iShares Europe %7,68 primlendi. Bu da yatırımcıların artan vakalardan dolayı ABD hisselerini daha az tercih ettiğini gösteriyor. 
 
Gelişen aşı haberleri en çok petrol fiyatlarına yaradı. ABD ham petrolü 41,59 ve Brent 44,13$’a yükseldiler. Böylece aylık primleri, uzun zamandan sonra artıya geçerek sırasıyla %1,71 ve %2,77 oldu. ABD petrol fonu 28,82$’a ve 12 aylık petrol fiyatı 15,18$’a yükselmiş durumda. Aşılara rağmen değerli metaller yükselmeye devam ediyor. Küresel belirsizlik yükselişin ana nedeni olarak görülse de Biden hükümetinin yapacağı alt yapı harcamaları ve geçirmek istediği ekonomiye destek paketi de diğer nedenler arasında yer alıyor. 
 
Moderna aşısı gelişmesiyle rüzgâr Asya endeksleri için, Çin endeksleri ve Japonya’nın TOPIX’i dışında, arkadan esmeye devam ediyor. 10 senelik Japonya getirileri güvenli liman işlevine devam ederek %0,019 seviyesine kadar gerilemiş durumda. Yen 104,52’de yatay seyrine devam ederken Yuan 6,56’ya kadar gerilemiş durumda. ABD küresel dolar endeksinin güç kaybetmeye devam etmesi Asya paralarının güçlenmesine neden olmaya devam ediyor olabilir. 
 
Avrupa’da işler oldukça zor durumda. Polonya ve Macaristan’ın AB Bütçesini ve 750 milyar Euro’luk ekonomiye yardım paketini veto etmesinden sonra EURUSD paritesi tekrardan yönünü yukarı çevirerek 1,1860’a kadar yükseldi. İki ülkenin de veto sebebi AB ülkelerinin AB ödeneklerinden pay alabilmek için hukuk devleti koşullarına ne kadar uyup uymadığının araştırılması olarak biliniyor. Her iki ülkede “otoriter” rejime örnek olduğundan dolayı hem bütçeyi hem de yardım paketini veto ederek AB’yi korona zamanında köşeye sıkıştırmaya çalışıyorlar. Avrupa vadelilerinde hem artan vakalarım hem de vetonun etkisinden dolayı satıcılı seyrin ağır bastığı görülüyor. Avrupa’da hastanelerde yer kalmaması büyün bir problem haline gelmiş durumda. Euro Birliği’nde yaşanan olumsuz olaylardan dolayı 10 senelik Almanya getirisi %-0,546’ya geriledi. Gelecekle ilgili enflasyon beklentileri iyicene çökmüş durumda.
 
ABD, insanlık krizinin yaşandığı ülkelere aday olma konusunda hızla ilerliyor. Yazının başında da belirttiğim gibi günlük ortalama vaka sayısının 150 bine çıkmasına rağmen Trump hiçbir şey yapmamakta ısrar ediyor. Bu da ekonomik toparlanmadan önce milyonlarca insanın hayatını tehlikeye atıyor. Dünü pozitif kapatan ABD endeksleri vadeli piyasasında kar satışlarıyla karşılaşmış durumda. ABD gösterge endeksinin vadeli kontratı %0,42 değer kaybederek 3607,75$’dan alıcı buluyor. ABD dolar endeksinin vadeli fiyatı 92,49$’a kadar gerilerken VIX’in vadelisi %1,61 primlenerek 24,92$’dan fiyatlanıyor. Sabah saatlerinde ABD’da yaşanan hareketler virüs kaynaklı ya da ekonomi yardım paketi belirsizliğine kaynaklı satışlar değil. Bunların yaşanmaması da olası bir düzeltmenin seviyesini daha da sertleştirebilir. Günlük bazda gösterge endeksin teknik indikatörleri “aşırı alım” ve “yüksek oynaklık” sinyallerini vermeye devam ediyorlar. Bugün hafif satışların yaşanıyor olması günlerde yükselmeye devam eden indikatör seviyelerinin gevşemesine yetmeyebilir. 
 
TURYID’den gelen uyarıyla beraber 19 Kasım daha da önem kazandı. Eğer kısıtlamalar tekrardan gelecekse faiz artırımı ihtimali azalabilir. Özellikle faiz beklentisinin 150 baz puanla 550 baz puan arasında değişmesi durumun ne kadar belirsiz olduğunu da gösteriyor. Dolar/TL’nin 7,69’tan kapanmasıyla dolar bazında BIST 100 167,97 seviyesine geriledi. Bu, direnç seviyesi olan 170$’a yaklaştıkça söylentiden çok somut adımların gerekliliğini gösteriyor. Duruma paralel olarak iShares MSCI Türkiye fonu %0,22 değer kaybederek 22,68$’a geriledi. Aşı haberleriyle beraber fonun 1 haftalık getirisi %11,18 olurken aylık primi %12,89’da kaldı.

TL bazında bakacak olursak BIST 100 günü %0,13 primlenerek 1.292,99 TL’den kapattı. Doğu Akdeniz’de tansiyonun tekrardan yükselmeye başlaması, Azerbaycan tezkeresinin TBMM’ye sunulması ve vakaların artmasıyla kısıtlamaların konuşulmaya başlaması endekste baskı oluşturan nedenler olarak görülebilir. Dolar/TL 7,69 ve Euro/TL 9,12 seviyelerinde yatay şekilde işlem görmeye devam ediyorlar. Artan vakalar ve Cumhurbaşkanlığı Kabinesi’nden gelecek olan açıklamalar endeksin yönü üzerinde belirleyici olacaktır. Endeks yukarı yönlü hareketine devam ederse 1306,59 – 1313,69, değer kaybedip yönünü aşağıya çevirirse 1282,29 – 1273,89 seviyelerini test edebilir. MACD ve RSI seviyelerine dikkat edilmesi gerekiyor.