ABD tahvil faizleri, geride bıraktığımız birkaç haftalık süreçte piyasaların gündeminde en üst sıraya yerleşti. Özellikle faizlerindeki yükselişe bağlı olarak borsa endeksleri, değerli metaller ve gelişen ülke para birimlerinin sert değer kaybetmesi üzerine ABD tahvilleri, piyasa oyuncularının tüm dikkatini topladı.
Tahvil Faizleri Neden Yükseliyor?
Tahvil faizlerindeki yükselişin ana belirleyicisi, yaygın olarak dile getirilen enflasyon beklentileri. Özellikle ABD Merkez Bankası’nın (FED) toplantı tutanaklarında değindiği, parasal genişlemeye bağlı dayanıklı mal ve konut grubuna yönelik talebin artması. İkinci olarak da küresel bazda ham petrol başta olmak üzere emtia fiyatlarındaki yükselişe bağlı enerji ve gıda enflasyonundaki yükseliş.
Burada salgına bağlı unsurlarla gıda enflasyonundaki yükselişin yanı sıra, gelişen ve gelişmiş ülkelerdeki aşılama kampanyası doğrultusunda düşüşe geçen vaka sayıları ve yeniden açılmalara bağlı artış gösteren talep karşısında, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) mevcut üretim miktarını koruması petrol piyasasındaki rallinin devam edeceği görüşünü hâkim kılıyor. Bununla birlikte yükselen enflasyon beklentilerinin de tepkisi ABD tahvil faizlerinde belirginleşiyor. Bu noktada pandemi öncesi döneme kıyasla hala düşük seyretse de özellikle uzun vadeli tahvil faizlerindeki yükseliş oldukça belirgin.
Enflasyon beklentilerindeki yükseliş ile beraber ABD tahvil faizlerindeki yukarı yönlü eğilim, görece riskli enstrüman olan borsa endeksleri ve gelişen ülke para birimlerdeki çıkışın da ana belirleyicisi. Başka bir ifadeyle risksiz getiri niteliğinde kabul edilmiş "ABD tahvilleri satılıyorsa, her şey satılır’’ bakış açısı ile riskli enstrümanlar güçlü bir baskı ile karşı karşıya.
Nitekim gelişen ülke para birimlerinde Rus Rublesindeki nispeten yatay görününüm ötesinde bilinirliği yüksek para birimlerinin belirgin olarak değer kaybettiği grafikte net bir biçimde görülüyor. Bunun yanı sıra endekslerdeki ivme kaybı da gözden kaçacak düzeyde değil.
Powell da Tansiyonu Düşürmedi
Piyasalarda geride bıraktığımız hafta tahvil faizlerinin etkilerine bağlı türbülans yaşanırken gözler de FED Başkanı Jerome Powell'ın Wall Street Journal tarafından düzenlenen bir etkinlikteki konuşmasına odaklanmıştı. Ancak tahvil piyasasındaki oynaklığın dikkatini çektiğini belirtmekle yetinen Powell, ekonomi toparlandıkça enflasyonun yükselmesini beklediklerini ve geçici bir enflasyonist baskı halinde sabırlı olacaklarını vurguladı. Ayrıca hedeflerine ulaşmanın hala çok uzağında olduklarını vurgulayan FED Başkanı, ‘’Faiz artışı rehberliğimiz son derece açık ve oraya ulaşmak biraz zaman alacak. Para politikasında sıkılaşmaya gitmeden önce ele alınması gereken birçok konu var’’ ifadelerini kullandı.
Jerome Powell'ın bu konuşmasının ardından ABD 10 yıllık tahvil faizleri yükselişini sürdürürken endekslerde de sert kayıplar gözlendi. Çünkü finansal piyasalarda yükselen tansiyonu Powell’ın sözlü yönlendirmesi ile düşüreceği beklentilerine karşın, FED Başkanı’nın temkinli ifadeleri, varlık fiyatlamalarının pek lehine olacağını söylemek mümkün değil.
Ya Sonra?
Tahvil piyasasında gösterge olarak izlenen ABD 10 yıllıklarda kritik eşik yüzde 1,75. Bu seviye aşılmadığı takdirde FED’e yönelik varlık alım programının geleceğine ilişkin bir mesaj beklentisi şu aşamada doğru değil. Ancak psikolojik 1.75 seviyesinin aşılması piyasalarda getiri eğrisi kontrolüne yönelik sesleri oluşturmaya başlayacaktır. Getiri eğrisi kontrolü, kısaca tahvillerde getiriyi belirli bir düzeyde tutmak için yapılan işlemler.
Diğer bir senaryo ise; ABD tahvil faizlerindeki yükselişin devam etmesi üzerine piyasa oyuncularının, söz konusu bu yüksek risksiz getiri fırsatını kaçırmayıp alıma geçeceği ve ardından faizlerin gevşeyeceği beklentisi. Ancak bu durumda dolar endeksinin güçlenmesi kaçılmazdır.
Gelişen Ülkelere Etkisi
Öncelikle borçlanma piyasalarında ABD tahvil faizleri yükseliyorken, diğer gelişmiş ve gelişmekte olan ülke tahvillerin güçlü bir direnç gösteremeyeceğinin altını çizmek gerekiyor. Bu noktada Euro Bölgesi’ndeki faiz oranları görece daha başarılı olsa da söz konusu ülkelerin faizlerinin de yukarı yönlü bir etki altında kaldığını söylemek mümkün.
Ülkelerin özellikle mali otoritelerinin, borçlanmaya çıktığı dönemlerde vadeye göre ABD tahvillerinin referans alınması ilave borç yükü oluşturuyor. Bu konuda Türkiye gibi bütçe açığı ve faiz ödemelerinin yanı sıra, ülke risk primi (CDS) yüksek ülkelerin etkilenmemesi pek mümkün değil. Pandemik unsurlara bağlı olarak transfer ödemelerinin arttığı, başka bir ifadeyle salgının ekonomik etkilerine karşı tampon oluşturmak amacıyla güçlü bütçe genişlemesine giden ülkelerin, bu durumda daha yüksek faizle borçlanması pek çıkarına olmayacaktır. Ayrıca yukarıda adı geçen doların güçlenmesi de ilave bir maliyet unsuru.
Konuyu Türkiye özelinde detaylandırmak gerekirse; ham petrol başta olmak üzere uluslararası emtia fiyatlarındaki yükseliş, enflasyon görünümde yukarı yönlü risk yaratıyor. Diğer tarafta salgın dönemine özgü uygulanan genişlemeci politikaların gecikmeli etkileri ve dolar/TL kurunun geçişkenliğine bağlı olarak, yükselmeye devam eden enflasyon ve enflasyon beklentileri, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) parasal sıkılaştırma politikalarını güçlendirme konusunda beklenti yaratıyor. Ancak Merkezin gerçekleşen ve beklenen enflasyon ile reel getiri arasındaki dengeyi gözeterek faiz artırımı yapması, pandeminin etkilerinin devam ettiği ortamda ekonomik aktiviteleri baskı altına alabilir.
Özellikle de zayıf gerçekleşen bilançoları doğrultusunda iş dünyasından yüksek sesler çıkabilir ve ardından son bulacak kısa çalışma ödeneği ile beraber işgücü talebinde düşüş meydana gelebilir ki bu durum siyasi kanattan pek olumlu karşılanmayabilir. Ayrıca siyasi kanadın faiz konusundaki tutumu da biliniyorken.
Öte yandan bütçenin, iş dünyasının yükünü hafifletmek adına yeni sübvansiyonları devreye alması da daha fazla borçlanma anlamına geliyor ki, yükselen ABD tahvil faizleri de senaryoyu yüksek borçlanma maliyetine çıkarıyor. Bu durumda hem mali hem de para otoritesinin dolar endeksinin yükselmemesini dilememesi işten değil…