Pazartesi günü Cumhurbaşkanı Erdoğan, Kabine Toplantısının ardından yaptığı açıklamada TL mevduatlarda yeni bir uygulama başlayacağını belirtti. Sonrasında bu yeni plan hakkında hem TCMB hem de Hazine detay paylaitı. Bugünkü son açıklama ile beraber işleyişin nasıl olacağına bakalım:
Diyelim ki bankada 100.000 TL'niz var ve kur korumalı TL mevduat adı altında bu tutarı vadeye bağlayacaksınız, işlem akışı nasıl olacak?
İlk olarak bunu bireysel müşteriler yapabilecek, yani tüzel kişiler katılamayacak. Bireysel müşteri de bu vadeli mevduattan faydalanmak için en az 3 ay vadeli açabilecek. Vade süreleri 3, 6, 9 ve 12 ay şeklinde olacak. Ayrıca tüm bankalar Merkez Bankasınca belirlenen politika faizinin en fazla 300 bp üzerinde faiz verebilecek. Yani şu an %14 olan politika faizini baz alırsak en yüksek faizi veren bankanın faiz oranı %17'yi aşamayacak.
Bankanızdan 3 aylık kur korumalı vadeli hesap açmaya karar verdiniz. Siz işlemi yaparken banka ile TCMB arasında süreç şöyle işleyecek: Dövizden TL'ye geçildiği gün TCMB'nin saat 11.00 itibarıyla belirlediği alış kuru “dönüşüm kuru” olarak adlandırılıyor. Yani sizin vadeli mevduatı açtığınız gün merkezin belirlediği kur fiyatı. Bankanız merkeze ilgili bir form göndererek bunu karşılıklı not almış oluyor.
3 aylık vadeli hesap açtınız ve diyelim ki açtığınız gün merkezin alış kuru 11,60. Aradan 3 ay geçti ve vadenin süresi doldu. Ne kadar faiz alacaksınız? Burada kur farkı önemli, diyelim ki vade sonunda döviz kuru 10,00 oldu. Bu durumda ne kadar geri ödeme alacaksınız?
TCMB bunu şöyle açıklıyor: Vade sonu kurunun (10,00) dönüşüm kurundan (11,60) düşük olması durumunda banka tarafından hesap sahibine anapara + faiz/kâr payı ödenir. Vade sonunda hesap sahibinin döviz bazında anaparasını her koşulda koruması esastır. Yani ana parada bir kesinti olmayacağı belirtiliyor.
Bu durumda 100.000 TL ana paranız + bankanın vade açılışında size verdiği faiz oranını alacaksınız.
Diyelim ki vade sonunda döviz kuru 17,00 oldu. Bu durumda ne kadar geri ödeme alacaksınız?
TCMB bunu şöyle açıklıyor: Vade sonu kurunun (17,00) dönüşüm kurundan (11,60) yüksek olması durumunda;
Faiz/kâr payı tutarı > kur farkı ise banka tarafından hesap sahibine anapara + faiz/kâr payı ödenir.
100.00 TL +bankanın size ödeyeceği faiz oranı.
Faiz/kâr payı tutarı
Vade sonundaki kazancınız kurdaki getiriden düşükse; bu durumda 100.00 TL ana para + bankanın size vereceği faiz oranına ek olarak “kur farkı – faiz/kâr payı” ödenecek. Vadeli hesap açtığınız banka, Merkez Bankasına faiz ve kâr payının hesaplandığı bildirim formunu gönderecek. Banka kayıtları ile Merkez Bankası kayıtlarının mutabakatı sonrasında vade sonu kurunun (17,00) dönüşüm kurundan (11,60) yüksek olması ve kur farkı üzerinden hesaplanan tutarın faiz/kâr payından yüksek olması durumunda; kur farkı üzerinden hesaplanan tutardan faiz/kâr payı düşülerek oluşan bakiye Merkez Bankasınca aynı gün ilgili bankanın hesabına aktarılacak. Yani hesaplamayı merkez yapacak ve aradaki farkı aynı gün mudinin hesabına aktarılması için bankaya gönderecek.
Açtığınız vadeli hesabı, vade süresi dolmadan kapatmak isterseniz ne olacak?
TCMB'nin açıklaması: Çekim yapılan tarihte saat 11:00’de Merkez Bankasınca ilan edilen kurun dönüşüm kurundan yüksek olması durumunda Merkez Bankasınca kur farkına ilişkin ödeme yapılmaz.
Hazinenin açıklaması: Hesabın kapatıldığı tarihte saat 11:00’de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca ilan edilen kurun vade başında esas alınan kurdan yüksek olması durumunda Hazine tarafından kur farkına ilişkin ödeme yapılmaz.
Vadeyi açtığınızda kur 11,60 idi, vadeyi erken kapattığınızda kur 17,00 seviyesinde. Bu durumda hem kur farkı ödemesi alamamakla beraber standart vadeli işlemlerin erken kapatalmasında olduğu gibi bankanın size ödediği faiz de yanmış oluyor. Sadece 100.000 TL ana paranızı alabiliyorsunuz.
Eğer vadeyi erken kapattığınızda kur, açtığınız tarihteki seviyeden düşükse ne olacak?
TCMB bu durumu şöyle açıklıyor: Çekim yapılan tarihte saat 11:00’de Merkez Bankasınca ilan edilen kurun (10,00) dönüşüm kurundan (11,60) düşük olması durumunda hesabın vadeden önce kapatıldığı tarihte saat 11:00’de Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış kurundan hesap bakiyesi güncellenir. Aradaki fark banka tarafından Merkez Bankasının bildirilecek Türk lirası hesabına aktarılır ve bu işlemlere ilişkin bilgiler Ek-3’de yer alan bildirim formuna uygun olarak Merkez Bankasına aynı gün elektronik ortamda bildirilir.
Hazinenin açıklaması: Hesabın kapatıldığı tarihte saat 11:00’de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nca ilan edilen kurun (10,00) vade başında esas alınan kurdan (11,60) düşük olması durumunda, hesabın vadeden önce kapatıldığı tarihte saat 11:00’de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından ilan edilen döviz alış kurundan hesap bakiyesi güncellenir. Aradaki fark banka tarafından Hazineye aktarılmak üzere Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın ilgili TL hesabına aktarılır.
Yani süresinden önce vadeyi kapattığınızda eğer kur, vade açılış tarihinden daha düşük bir seviyedeyse aradaki fark sizden alınıp TCMB'nin hesabına aktarılıyor. Bu durumda ana paranızda kur farkı kadar eksilme yaşanmış oluyor.