Bu makale 24.12.2020 tarihinde İngilizce olarak yayınlanmıştır.
Yeni yıla yaklaşırken petrol piyasalarının dikkatinin çoğu koronavirüs gelişmeleri, OPEC+ tartışmaları, tatil seyahat tahminleri ve ABD siyaseti üzerinde.
Ancak petrol piyasasında majör diğer oyuncuların da olduğu göz ardı edilmemeli. Son çeyreğin çoğunda manşetlerde yer almayan üç majör oyuncunun mevcut durumuna bir göz atalım: İran, Venezuela ve Çin.
1. İran
Trump başkanlığından Biden başkanlığına geçişten en çok kazanacak ülke tartışmasız İran. Başkan Trump yönetimi, İran’ın Obama ile yaptığı nükleer anlaşma olan JCPOA’dan ABD’yi çekmiş ve İran’a katı yaptırımlar uygulayarak IRGC kuvvetlerinin başını öldürmüştü. Diğer yandan kampanyası sırasında Biden, Trump’ın uyguladığı yaptırımları kaldırıp JCPOA anlaşmasını tekrar gündeme getirme sözü vermişti. Biden’in İran’a karşı yapmayı umduklarıyla ilgili cevaplanmamış çok soru var ancak İran, ihraç etme niyetiyle 2021 yılında petrol üretimini artırmayı düşünüyor.
S&P Platts’e göre İran, Kasım ayında 2,02 milyon varil üretim yaptı. 2020 esnasında ülkenin petrol üretimi, 2,12 ila 1,95 milyon varil arasında gidip geldi.
TankerTrackers.com’a göre halihazırda bulunan katı yaptırımlara rağmen İran, Kasım ayında 1,02 milyon varil ihraç etti. Yaptırımlar yürürlüğe girmeden önce İran, günlük 4 milyon varile kadar üretiyordu. 2021 yılında üretim seviyelerini artırmak için hazırlanmaya başladı bile.
Mart ayı ile başlayan İran takvim yılı için Cumhurbaşkanı Ruhani hükümetinin bütçesi, günlük 2,3 milyon varil petrol satışı bekliyor. Ruhani’nin 9 Aralık’taki bir konuşmasında detaylandırdığı üzere bu strateji, ülke ihracatını, tekrar yaptırım uygulamanın lojistik olarak imkansız olduğunu kanıtlayacak bir seviyeye çıkaracak. National Iranian Oil Company (Ulusal İran Petrol Şirketi), gelecek 20 yıl içinde üretimini günlük 6,5 milyon varile yükseltmeyi amaçlıyor.
Piyasa ve yatırımcılar için esas soru, üretim ve ihracat artışı için yapılan bu planların gerçekçi olup olmadığı ve halihazırda 2021 petrol piyasası projeksiyonlarına dahil edilip edilmediği.
İran’ın gizli ihracatını bir nebze artırması muhtemel. Biden ekibi, yaptırımları ihlal edenleri (özellikle İran’ı) takip etme konusunda Trump yönetimiyle aynı ilgiye sahip değil. Bununla birlikte pek çok uzman, lojistik olarak İran ihracatının en azından 2021’in ikinci yarısına kadar piyasayı etkileyebilecek bir ölçekte artıramayacağına inanıyor. Dolayısıyla yatırımcılar, henüz İran’dan küresel arzı artıracak bir şey beklemiyor.
2. Venezuela
Platts’e göre Venezuela’nın Kasım ayı petrol üretimi, günlük ortalama yalnızca 430.000 varildi. Venezuela – OPEC’e göre – gezegenin en büyük petrol rezervlerine sahip olsa bile zar zor üretim yapıyor ve benzin ithal etmeye zorlanıyor. Kampanya sırasında Biden, Venezuela üzerinde bulunan ve petrol ihraç edip benzin ithali yapmasını engelleyen yaptırımları gevşetmeyeceğine işaret etti (TankerTrackers.com’a göre Venezuela’nın, İran’ın kullandığı gizli yöntemlere benzer şekilde bir miktar petrol ihraç etmeye devam ettiğini unutmamak gerek).
2020 başında ABD, Venezuela’da varlıkları olan ve Venezuela petrolü satan Rosneft’in (MCX:ROSN) bir birimine yaptırım uyguladı. Rosneft bu varlıkları Rusya hükümetine sattı ve ne Rusya ne de Rosneft Venezuela petrolünü şu an pazarlayamıyor.
ENI (MI:ENI), Repsol (MC:REP) ve Reliance (NYSE:RS) gibi diğer petrol şirketleri, rafine ürünler için ağır Venezuela petrolü takas ediyordu ancak ABD’den gelebilecek ikinci bir yaptırım tehdidi, Venezuela’daki operasyonlarını durdurmaya zorladı.
Yaptırımlar kaldırılana kadar Venezuela’nın 2021 yılında piyasadaki rolü, sadece rafine ürünler tüketicisi ile sınırlı olabilir. Aksi halde Venezuela’daki siyasi veya ABD politikasındaki majör bir değişimin engellenmesiyle, piyasa ve yatırımcılar yakın vadede bu Güney Amerika ülkesinden pek bir şey beklemiyor.
3. Çin
Çin’in petrol talebi, 2020 sonunda petrol piyasalarında majör bir role sahip. Ocak ve Şubat ayı için ham petrol siparişleri yüksek ve petroldeki son rallinin etkenlerinden biri olarak görülüyor.
2021 için diğer bir plan: Çin, 2021 yılında devletin 100 milyon varil değerindeki yeni depo tankerlerini doldurmayı düşünüyor. (Kıyaslarsak son birkaç yıldaki küresel petrol talebi, günlük 100 milyon varil civarında.)
Özel petrol rafinerileri ve depo tesisleri 2021 yılında artacak. Bu bilgi, gelecek yıl Çin’den daha yüksek bir talep geleceğine işaret ediyor ve bu tabii ki de petrol fiyatı için iyiye işaret.
Gelecek hafta 2021 yılında neleri izleyeceğimize bakacağız.