Bu makale 20.06.2018 tarihinde İngilizce olarak yayınlanmıştır
Petrol ihraç eden ulusların oluşturduğu bir kartel olan OPEC bu hafta Viyana’da toplanacak. 2016 ve 2017 yıllarında olduğu gibi son zamanlarda da kartel bazı uzmanlar tarafından “ölü” olarak ilan edildi, ancak petrol piyasasının yine merkezi olarak tekrar canlanacak gibi görünüyor. Bunun gibi, toplantı başladığında gözlerinizi ayırmamanız gereken gelişmeler şöyle:
1. Şu Anki Petrol Talebi
Uluslararası Enerji Ajansı’na göre (IEA), 2015 ve 2016 yıllarında fiyatların düşmesine neden olan küresel petrol fazlası çözüme ulaştırılıyor. Hatta IEA uyardı; OPEC petrol üretimini artırmazsa, 2019’daki artan talep piyasayı “artan fiyatlara karşı kırılgan” bir hale getirecek. OPEC’in mevcut Başkanlığını yürüten Birleşik Arap Emirlikleri (UAE) petrol bakanları bu hafta, petrol piyasasının yeniden dengeye kavuşmaya yaklaştığını söyledi.
Bu yüzden 14 üye ülkenin olacağı yaklaşan toplantı öncesi esas soru, Temmuz ayında petrol üretimini artırmaya başlayıp başlamayacakları.
2. OPEC’in Düşen Petrol Üretimi
Thomson Reuters’a göre, OPEC’in toplam petrol üretimi Mayıs ayında günlük 32 milyon varildi. Bu rakam OPEC’in üretim hedeflerinin en az 700.000 bpd altında. Libya ve Nijerya petrol ihracatında kesik kesik bozulmalar deneyimledi ve Libya’daki yeni savaş, öngörülebilir bir gelecek için ihracat ve petrol üretiminde bozulma olacağına işaret ediyor. Bununla birlikte, Venezuela üretim düşüşünde en fazla sorumluluğa sahip. Mayıs ayında Venezuela petrol üretimi yeni düşük değerlere geriledi. Platts’e göre Venezuela 1,36 milyon bpd üretimi ile tahsis ettiği 1,97 milyon bpd altında üretim yaptı. Venezuela’nın petrol üretiminde yaşanan bu düşüşün devam edeceğine dair ciddi göstergeler var. ABD Enerji Bilgilendirme Ajansı (EIA) ve IEA Venezuela petrol üretiminin Haziran ya da Temmuz gibi yakın bir zamanda 1 milyon bpd altına düşeceğine ve bu bozulmaların 2018’in ikinci yarısında petrol fiyatlarının daha yüksek olmasına sebep olacağına inanıyor.
3. Kilit Üreticiler
Kartelin kilit isimleri Suudi Arabistan ve Rusya, petrol bakanları Khalid al Falih ve Alexander Novak’ın 25 Mayıs’ta St. Petersburg’da gerçekleşen Ekonomi Forumu’nda buluştuğu zaman, petrol üretiminin artışı ile ilgilendiklerini gösterdi. Söylenenlere bakılırsa iki bakan da, 2018’in geri kalanında petrol üretiminin kademeli olarak artırılması önerisi ile ortaya çıktı. Değinilen olasılıklar aralığı, 300.000 bpd (OPEC ve katılan OPEC dışı toplam üretimin %1’inden daha az), 500.000 bpd, 700.000 bpd, 1 milyon bpd ve 1,5 milyon bpd artışı içeriyor. Bu fikir, Venezuela ve istem dışı gerileme ile yüz yüze olan diğer OPEC üyelerinin yaşadığı kayıpları telafi etmek için kademeli bir üretim artışı demek olacak.
4. Muhalefet
İran, ABD’nin yeni yaptırımları ile zaten ürettiği petrolü satmakta zorlanmasından dolayı, üretimdeki herhangi bir artışa yüksek sesle karşı çıkıyor. İran petrolünü indirimli olarak satmaya zorlandı ve geniş kapsamlı bir üretim artışı ülkenin sadece gelirini bile çok fazla etkileyecektir. Ayrıca, OPEC’in yeni ABD yaptırımlarına karşı İran’ın destek ricasını da reddetmesinden sonra ortağı olan OPEC üyelerinden de ağzının payını aldığını hissediyor.
İran’ın OPEC yöneticisi Pazar günü, “Suudi Arabistan Krallığı ve Rusya üretimi artırmak istiyorsa, bu fikir birliğini gerektirir. Eğer ikisi yalnız hareket etmek istiyorsa, bu işbirliği sözleşmesinin ihlali anlamına gelir,” dedi. Ayrıca belirtti, “üç OPEC kurucusu bunu durduracaktır.” (İran, Irak ve Venezuela’yı kastediyor.)
Bu, Sudi Arabistan ve Rusya’nın önerisinin daha yolda iken öldüğü anlamına gelmemeli. OPEC üyeleri Viyana’daki toplantı öncesi anlaşma yolu bulabilmek adına, bunun gibi güçlü değerlendirmeleri sık sık yapar. Hiçbir ülke OPEC üyeliğinin verdiği güçten kalıcı olarak dışlanmak istemez.
Irak da geniş kapsamlı bir üretim artışına karşı çıkıyor. Bununla beraber, Irak, üretim kesintileri başladığından beri tahsis ettiğinin ötesinde aşırı üretim yapıyor. Platts’e göre, Irak Mayıs ayında üretim tahsisinin 0,12 milyon bpd üzerinde, 4,47 milyon bpd seviyesinde üretim yaptı. Irak’ın – kesintilerin ilk onaylandığı tarih olan – 2016 Kasım’ından beri neredeyse her toplantıda, bu üretim kesintilerinden muafiyet istediğini düşünürsek, Irak’ın gerçekten daha fazla petrol üretmek istediğini söylemek yerinde olur. Irak tahsisi üzerinde üretim yapmak isteyen tek ülke olmak istiyor.
5. Diğer Üyelerin Beklentileri
Kuveyt ve UAE şimdiye kadar oldukça sessizdi, ancak Suudi Arabistan’ın üretim artışını bir şekilde kademeli olarak artırma önerisini destekleyecek gibi görünüyor. OPEC toplantısına doğru görülen yüksek nabız ve güçlü dil alışılmamış bir şey değil. Bu hafta üç gün toplantı olacak. İlki, Ortak Bakanlık İzleme Komitesi (JMMC) üyesi ülkeler Perşembe günü toplanacak ve üretim oranları ile uyumu değerlendirecek. OPEC bu toplantıyı Cuma günü tüm yöneticileri ile düzenleyecek ve sonrasında OPEC üyesi olmayan bakanlar Cumartesi günü ortak yapılacak olan toplantıya katılacak.
Ekvador petrol bakanına göre, Rusya ve Suudi Arabistan OPEC ve OPEC dışı bir 1,5 milyon bpd ortak üretim artışı önerisinde bulundu. Bunun yanında, Suudi Arabistan dışındaki Rusya, UAE, Kazakistan ve Ekvador gibi en fazla üretim yapan ulusların fazla bir atıl kapasitesi yok, gerçek artışlar 1,5 milyon bpd altında olacaktır – öneri kabul edilirse.
Diğer yandan, Suudi Arabistan bakanı Falih, üzerine düşündüğü “makul ve ılımlı” ancak “kaçınılmaz” olan bir petrol üretimi artırma anlaşması için zorlamayı sürdürüyor.
Piyasa, OPEC ve Rusya’dan petrol üretiminde bir artış olacağını bekliyor gibi görünüyor, yani üretim artışına dair bir anlaşmaya varılmazsa, petrol fiyatları muhakkak yükselecek. Diğer taraftan, Cuma günkü kuruluş kararını göz önüne alarak, belirli üreticilerin önümüzdeki aylarda musluğu açabileceğine dair belirtiler var.
Yazarın Notu: OPEC ve Rusya’nın petrol piyasasını nasıl etkilediğine dair genişletilmiş bir bakış için, Energy Week Podcast’i inceleyin.