Son zamanlarda kripto paralarla ilgili yaptığı atılımlarla adından sıkça söz ettiren İran’ın yaptığı atılımların peşi sıra gelmesinin ne gibi bir duruma ön ayak olduğu merak konusu. ABD ile olan ilişkilerinde yaşadığı talihsizliklerden dolayı çıkış yolu aramaya çalışan İran, konuyla ilgili kripto paraları pek çok farklı yollarla birçok kez masaya yatırdı.
Finansal transferlerde kripto paralar masaya yatırıldı
Başlangıçta kripto paralara mesafeyle yaklaşan ve kullanımını yasaklayan İran, ABD’nin ikinci kademe ambargosuyla birlikte, tavrında yumuşama yarattı. Enerji, finans ve transfer konusunda kısıtlarla karşı karşıya kalınan süreçte petrol, gıda, doğal gaz ve finansal transferlerle olan sıkıntısı devam ettikçe ambargoyu delmenin yollarını kollamaya başladı. Bu kapsamda, 8 ülkeyle devletler düzeyinde toplantı gerçekleştirdi. Görüşmeler, finansal transferlerde kripto para kullanımını içeriyordu. Diplomasi yoluyla resmi bir şekilde yürütülen bu süreç durumu daha ciddi boyuta taşıdı. Konuyla ilgili müttefiki Rusya ile ayrıca masaya oturan İran, bölgedeki faaliyetini ticareti yapan taraflarca kabul edilen bir dijital para fikriyle perçinlemek istediğini dile getirdi. Böylelikle ticari ilişkilerde düşük maliyetli, hızlı ve ambargodan uzak bir yol seçebilirdi.
1979 İran Devrimi’nden sonra iyice gerginleşen ilişkiler Ruhani yönetimi sonrasında yumuşamaya başlamış gibi gözükse de iki ülke arasındaki meseleler çözülecek gibi durmuyor. Öyle ki 2020 yılı içerisinde ABD ve İran’ın birbirlerine düzenlediği saldırılar ve misillemeler ciddi boyutlara ulaşmış, süreç işlerken Bitcoin fiyatında ciddi artışlar görülmüştü. Böylelikle, kripto paranın bölgesel risklerden etkilendiği ve hem İran Hükümeti’nin hem de vatandaşların yüklü miktarda Bitcoin alımı yaptığı konuşulmuştu. Normal şartlar altında sermaye çıkışını desteklemeyen ve bu yüzden kripto paraların halk tarafından kullanılmasını doğru bulmayan İran, bölgesel unsurlar devreye girdiğinde dönem itibari ile deyim yerindeyse pek de ses etmemiştir. Aynı zamanda ekonomik bir savaş verdiğini dile getiren İran, petrol satışlarına devam edeceğini pek çok kez dile getirmiştir. Likidite miktarı görece az olan bu piyasa içerisinde bahsi geçen ticaretlerin kripto para üzerinden yapılmasının ise ciddi oynaklıklara sebep olabileceği konuşulan ihtimaller arasındadır.
Kripto para madenciliğinde kritik adım
Süreç ilerlemeye devam ederken madencilik faaliyetleri yasallaştırıldı, devlet eliyle madencilik faaliyetlerinin ve madencilik firmalarının önü açıldı. İran'ın dünyanın ikinci en ucuz elektriğini üreten ülke olması ve rekabetçi fiyatlaması, madencilerin dikkatini çekmeye yetti. Kurumsala tahsis ettiği elektriği ise bir miktar zamlı vermeye hazırlandı. Bu haliyle dahi Çin’deki elektrik maliyetiyle kafa kafaya olan bir oranı yakalamış durumda. Hem elektrikten daha fazla kazanmayı hem rekabetçi fiyatlamasını korumayı, hem ek vergi kazancı sağlamayı hedeflediği düşünülüyor. Tüm bunların yanı sıra, yakın zamanda, madencilik yoluyla İran’da üretilen Bitcoin’leri İran Merkez Bankası’nın alacağını ve alınan coinlerin ithalatta kullanılacağını deklare etti. Buradaki tek belirsizlik Bitcoin alırken belirlenecek fiyat politikasının henüz ilan edilmemiş olması. Küresel olarak bakacak olursak, pek çok firma bugün kripto paraları ödeme aracı olarak kabul etmeye başladı. Bu konuya eğilmek ise finansal transferlerdeki ambargoyu devre dışı bırakmak için en makul olanıydı. Böylelikle, bankadan yapılan işlemlerdeki kur ve vade riskleri de ortadan kaldırılmış oluyor ve türev araçlardaki karmaşıklık ve risk de devre dışı bırakılıyordu.
Kripto paraya sahip olmanın yolları arasında olan madenciliği seçmesi ve Çin ile bu konuda rekabete girmesi gelecek dönemle kripto para faaliyetlerinin artacağını gösteriyor. Bu noktada, ithalatta Bitcoin’in seçilmesi, ilk çıkan kripto para olmasından ve ticaret hacminin daha yüksek ilerlemesinden kaynaklanıyor olması muhtemel. USD hegemonyası mutsuzluğunu gidermek ve rezerv toplamak için atılan bu adım ise Orta Doğu’daki devletlere ön ayak olabilecek türden. Bu noktada İran, hem dijital dönüşümün gücünü eline almada hem de bölgesel aktör olarak gücünü artırmada önemli bir misyonu üstlenmeye niyetli gözüküyor. Atılan bu temeller ise peşi sıra merkez bankalarını teşvik edebilecek potansiyele sahip olarak anılıyor.
Bittrt Araştırma Müdürü Helin ÇELİK