Covid-19 virüsü ekonomik etkileri le Dünya’yı sarsmaya devam ediyor. Nisan aynın ilk haftasına girildiğinde virüs salgınını ciddiye alan ve hızlı aksiyon alan ülkeler salgını kontrol altına aldı. İlk başta fazla ciddiye almayıp sonradan aksiyon alanlarda ise Amerika örneğinde olduğu gibi henüz zirve görülmedi. Dolayısı ile vaka sayısında düşüş ile virüsün iyileşme evresi Nisan ayının ikinci haftasına kaldı. Değişik ülkeler üzerinden yapılan istatistiklere bakıldığında Çin’in Hubei eyaletinde 23 Ocak tarihinde karantina süreci başlamış ve 12 Şubat tarihinde vaka sayısı zirve yapmış. Düşüşe geçilen tarih karantina tarihinden sonraki 20 günü işaret ediyor. İtalya’da evde hayat 09 Mart’ta başlamış 21 Mart zirvesinden sonra '12 gün' vaka sayısında gerileme görülmüş. Avrupa ülkeleri arsında en iyi tablo Almanya’da evde kalma 22 Mart tarihinde başlamış 27 Mart tarihinde vaka sayısı maksimuma ulaşmış. Vaka sayısının gerileme ile iyileşmeye yüz tutuğu süreç “sadece 5 gün” Amerika New York’ta evde kalma 22 Mart’ta başlamış ve yarı karantina da 20 gün ekleyince vaka sayısının zirve yapacağı tarih 12 Nisan olarak tahmin ediliyor.
Amerika virüs ile mücadele için gecikmeli olarak doğru adımları atmış olabilir. Bu konuda öncesinde tecrübesi olan Çin virüs ile mücadelede sistematik bir kararlılık gösterirken diğer ülkelerin anlamakta gecikmesini deneyim eksikliği olarak tanımlayabiliriz. Öte yanda hukımet virüs salgınının ciddiyetini anlamakta zorlansa da kriz tecrübesi yüksek olan Amerikan Merkez Bankası (FED) hem dolar likiditesi sağlamak hem de ekonomik yavaşlamanın önüne geçmek için gereken adımları zamanında attı. Öte yanda Değerli Ekonomist Sn. Acemoğlu’nun dikkat çektiği 'kapsayıcı politik ve ekonomik kurumları olan gelişmiş ülkelerde' iyileşme her zor dönemde olduğu gibi bu dönemde de daha hızlı olacak. (Bkz. Bazı Milletler Neden Başarısız Olur)
Dünya’nın lokomotif ekonomisi olan Amerika tecrübesizlik ile salgın ile mücadelede geç kalmakla birlikte para ve finans piyasalarına müdahalede gerekeni yaptı. Bu durumda beklendiği şekilde kötüleşen ekonomik verilere rağmen küresel piyasaların önümüzdeki iki haftada denge bulacağını tahmin ediyoruz. İkinci sert düşüş dalgası bekleyenler bu anlamda hayal kırıklığına uğrayabilir.
Amerika ve ekonomik veri denince Şubat ayında %3.5 iken %4.4’e fırlayan Mart ayı işsizlik oranından, eksi 710 bin ile Mart 2009’dan bu yana en sert geri çekilme yaşanan aylık istihdam değişiminden bahsetmeden geçemeyiz. Haftalık işsizlik başvurularından sonra Mart ayı istihdam rakamında ki geri çekilme sürpriz olmadı. Burada dikkat çeken üretimde olan ve yönetici sınıfında olmayan çalışanların ortalama saatlik kazançlarının yıllık bazda %3.39 artmış olmasıydı. Bu veri son üç aydır yükselirken son 18 ayda %3.0 üzerinde gerçekleşti. Ortalama saatlik kazançların Nisan ayında da yükselerek son üç aylık trendi Nisan’a taşıyıp taşıyamayacağını kestirmek güç olsa da rapor içinde önemli bir veri olduğunu söyleyebiliriz.
Nisan ayı ortalama saatlik kazançların yükseliş trendini koruması sonraki aylarda istihdam piyasasında iyileşme umutlarını artırabilir.
Bu haftanın ekonomik takviminde Avustralya Merkez Bankası (RBA) toplantısı (beklenti %0.25) ve Avrupa Merkez Bankası ve FED toplantı tutanakları yer alıyor. Bunun yanında 08 Nisan tarihinde OPEC toplantısı yapılacak. Bu toplantı daha öncekilere kıyasla son derece önemli; çünkü talepteki geri çekilmeye karşı koymanın anlamsız olduğunu düşünen Rusya’nın daha fazla üretimi kısmayacağını açıklaması ve Suudi Arabistan’ın üretimi artırma kararı ile kopan ipler bu toplantıda tamir edilmeye çalışılacak. Bu noktaya gelinmesinde Amerika etkili oldu. Rusya ile Amerika petrol piyasası için iletişime geçti. Suudilere karşı elinde 'NOPEC kozu' olan Amerika her ne kadar son tercih olsa da üretim kısıntısı konusunda anlaşma sağlanmaz ise sertleşebilir. 06 Nisan’da “conference call” ile yapılacak toplantı 08 Nisan tarihine ertelendi. Sebebi OPEC ve OPEC dışı üretici ülkelerin öncesinde müzakere yapması gerekliliği olarak açıklandı. İlginç olan OPEC Amerika’dan enerji piyasasından bir temsilcinin de toplantıya katılmasını istiyor. Amerika ise hiç üstüne alınmıyor Başkan Trump üretim günlük minimum 10 milyon varil kısılmalı diyor. Kim ne kadar kısacak konusuna gelince Rusya ve Suudiler başta olmak üzere aranızda paylaşın öneriyor? Her ne kadar son dönemde sorgulansa da güçlü ülke olmak böyle bir şey…
Enerji piyasası Amerika baskısı ve OPEC’in anlaşma sağlayarak üretim kısıntısı ile yükseliş yönlü tepki verdi. Umutlar artıyor ancak bu hafta Rusya ve Suudi Arabistan arasındaki görüşmeler ve haber akışı önemli. Görüşmelerin kesildiği bir senaryoyu düşünmek bile istemiyoruz. Ham petrol başta olmak üzere enerji piyasasında fiyatlarda yaşanan yükselişin geçtiğimiz hafta küresel hisse senedi piyasalarına destek olduğu görüldü. Enerji ETF ve sektör hisse senetleri talep görürken bu eğilim sert bir satış dalgasının önüne geçti. Bu nedenle OPEC toplantısına ilişkin beklentiler ve sonuç küresel piyasaları topyekun etkileyecek.
Tahıl piyasası geçtiğimiz haftalarda dikkat çektiğimiz yukarı yönlü harekete başladı. Çin’de ekonominin yavaş yavaş normal ekonomik aktiviteye dönüyor olması soya fasulyesi başta olmak üzere ithalat rakamlarına yansıdı. Buğday piyasası öncesinde dönemsel talep artışı ile daha güçlü bir görünüm sergiledi. Şimdi bu hareketin tahıl piyasasında hatta egzotiklerde arz/talep dengesine göre öne çıkan ürünlerde artarak devam edeceğini düşünüyoruz.
Döviz piyasasında 'Amerikan Doları' gücünü koruyor. Negatif faiz oranından kurtulması uzun zaman alacak gibi görünen Avrupa ortak para birimi 'Euro' satıcıların kontrolüne geçiyor. 'Kanada Doları' düşük petrol fiyatları etkisi ile Amerikan Doları karsısında zayıf, 'Avustralya Doları' kıymetli metal piyasasında son iki haftada yaşanan yükseliş ve Çin’de toparlanma etkisi ile güç topluyor. 'Japon Yeni' güvenli para birimi fiyatlamasında Amerika Doları’nın gerisinde kaldı. Buna rağmen Euro’ya kıyasladığımızda Amerikan Doları’na karşı daha güçlü durabilir.
'Bloomberg Dolar Endeksi' (BBDXY) sepette bulunan gelişmiş ülke para birimleri performansını gösterir. BBDXY yıllık bazda Amerikan Doları karşısında sepetteki para birimlerini ticaret ve işlem hacmine göre güncellediğinden takipte tercih edilebilir.
24 Mart yükseği 1.295 olan BBDXY 27 Mart tarihinde 1.240 seviyesinde kapanış yaptı. Sonrasında Doların güvenli liman olarak talep görme özelliği fiyatlanarak 03 Nisan tarihinde endeks yükselerek 1.270 seviyesine dayandı. Kısa soluklu denebilecek (sadece 4 gün) bir düzeltme ardından endeks yükseliş eğilimini sürdürüyor.
Bir başka önemli ürün tahvil piyasasında 30 yıllık tahvillerde fonlar -63.092 kontrat son 52 haftanın en düşük seviyesinde net kısa pozisyon taşıyor? Bunun anlamı 30 yıllık tahvil faiz oranları teknik 'COT raporuna göre' aşırı düşük seviyede. Dolar likidite ihtiyacı olunan, FED’in nakit ihtiyacı olan diğer Merkez Bankalarından Amerikan tahvili alıp isteyene likidite sağladığı bir dönemden bahsediyoruz. Kısaca 10 ve 30 yıllık tahvil piyasasında oranlar kısa vadede yükseliş yönlü tepki verebilir demek güç? Buna rağmen bu hafta ABD uzun vadeli tahvil fiyatlarının iyi takip edilmesi gerekiyor.