Yatırım dünyasıyla ve özellikle kripto varlıklarla yakından ilgilenen herkes, kripto dünyasının en büyük dördüncü borsası olan FTX’in kripto dünyasındaki öneminin farkındadır. Tam da bu sebeple FTX’in iflasının derinliğini daha iyi anlatabilmek adına New York Times gazetesi, iflası 2008 küresel mali krizin yaşanmasına yol açan Lehman Brothers’ın iflasına referansla "kripto dünyasının Lehman anı" olarak tanımladı.
Peki bu krizin derinliklerindeki asıl konu neydi, kriz nasıl başladı ve neleri etkiler gelin yakından bakalım.
Kripto Borsasının Gizli ve Modern Robinhood’u
Borsalar 2022 yılının başından bu yana ayının mağarasına dönmesini bekliyor. Elbette ayı piyasası ve düşük risk iştahından kripto borsaları da kendi payına düşen kısmı aldı. Hele ki risk iştahının bu kadar azaldığı bir ortamda regülasyona dahi tabi olmayan kripto varlıklar zirvelerinden oldukça uzaklaştı. Pek çok kripto şirketi likidite krizine maruz kaldı ve FTX borsası, Alameda aracılığıyla bu şirketlere yatırım yaparak kurtarma planlarıyla gündeme geldi. Yani bi anlamda “Modern Robinhood’luk” görevini üstlendi. Ama nasıl?
Peki Sonra Ne Oldu?
Önce FTX’in yan şirketi Alameda’nın likidite krizine girebileceğine dair söylentiler ortaya atıldı. Bunun nedeni araştırıldığında ise şirketin finansal tablolarında çok fazla FTX borsasının yerel tokeni FTT bulunmasıyla ilgili olduğu anlaşıldı ve raporlar da Alameda’nın 14,6 milyar dolarlık varlığının 3,55 milyar dolarının FTT tokeninden oluştuğunu gösterdi.
Yani FTX’in Alameda Research'ün bilançosunu kendi dijital tokenıyla desteklediği ortaya çıktı ve Bankman-Fried için adeta serbest düşüş başladı.
Bu durum, piyasa tarafından şirketin bilançosunda bir açık olduğu ve bu açığın şirketin kendi yerel tokeniyle finanse edildiği şeklinde yorumlandı. E haliyle ortalığı kasıp kavuran yangının ilk ateşi bu olayla tutuşmuş oldu.
Binance Hamlesi: Merkeziyetsiz Dünyanın Merkezi Olmak!
Başlığın ikinci kısmı sanırım Binance’i tanımlamak için doğru ve bir o kadar da ironik, neden kısmına birazdan geleceğim. Öncelikle FTX - Binance karmaşasına dikkat kesilelim. Muhakkak olaylar silsilesini takip ederken Binance’in konuya nasıl dahil olduğu ile ilgili birkaç başlık okumuşsunuzdur. Esasında FTX’i iflasa sürükleyen asıl konu Binance CEO’su Changpeng Zhao’nun borsanın tüm FTT varlıklarını kademeli olarak satacağını duyurması oldu.
Dünyanın en büyük kripto para borsası olan Binance’in Kurucusu ve İcra Kurulu Başkanı Changpeng Zhao FTX’in Alameda Research'ün bilançosunu kendi dijital tokenıyla desteklemesine tepki göstererek Binance’ın elindeki FTT’leri satacağını açıkladı. FTT bir haftada 26 dolardan 1 dolara düşerken kripto piyasası da sarsıldı. Bitcoin 16 bin doların altını gördü.
Binance CEO’su Changpeng Zhao’nun, bu yetmez dercesine Terra krizinden ders aldıkları için hızlı bir aksiyon aldıklarını söylemesi, endişelerin zirve yapmasına neden oldu. Merkeziyetsiz finansın savunuculuğunu yapan Binance’in rakibi FTX’in sonunu getiren planda kusursuz hamleleri ise akıllara “Merkeziyetsiz dünyanın merkezi olmak isteği mi bu?” sorusunu getirdi.
Zhao ve Bankman-Fried’ın Rekabeti
Krizin derinliklerinde olay akışına etkisinin büyük olduğunu düşündüğüm bir rekabet olduğunu söylemeden geçmek istemem. İki borsanın da oldukça ön planda olan iki CEO’su vardı ve bu iki isim aslında birbirinden oldukça farklı bakış açılarına sahipti. Nasıl mı?
Bankman-Fried, hem Demokrat Parti’nin bağışçılarından biri hem de reklama, stad sponsorluklarına ve havalı etkinliklere milyonlarca dollar harcadığı için ABD’de bilinen bir isim. Sahiden de FTX özellikle son zamanlarda öyle çok sponsorluk yapıyordu ki bundan birkaç ay önce böylesi bir iflas aklımızın ucundan geçmezdi.
Bankman-Fried’ı Zhao’dan ayıran temel konu ise Fried’ın ABD’de kripto yanlısı kanunların çıkarılması için lobicilik faaliyetleri yürütüyor olması diyebiliriz. Tam aksine Zhao ise kripto borsalarının daha serbest olması adına hükümetlere ve regülasyon taleplerine direnen bir isim.
Hatta Zhao bir keresinde FTX’in lobi faaliyelerine yönelik olarak, “Diğer endüstri oyuncularının arkasından lobi yapanlara destek vermeyeceğiz” demişti. Adam destek vermeyeceğini önceden söylemiş anlayacağınız.
Yine de bu iki CEO arasında kör kütük bir rekabet olduğu düşünülmesin iki isim daha önce birbirine yakındı. Hatta Binance, FTX’e yatırım yapmış ve borsanın çıkardığı FTT coinlerinden büyük miktarda alım yapmıştı ancak bu hisseleri geçen yıl sattı.
Hem Yara Bandım Hem Yaram..
FTX iflasının bu kadar hızlı ve bu kadar garip gerçekleşmesinin bir sebebi de iletişimlerin Twitter üzerinden yürütülmesiydi. Kriz kripto para piyasalarının genelinde satış dalgasını beraberinde getirmişti çünkü CEO Fried artık çekim işlemlerini karşılayamadıkları ve likidite sıkışlığı yaşadıklarını duyurmuştu. Buraya kadar her şey tamam ama sonra CEO, Binance’den yardım talep ettiklerini söyledi. Binance de bu tweetin peşi sıra FTX’i satın alma konusunda bağlayıcı olmayan bir anlaşma yaptıklarını duyurdu. Bu arada FTX borsasında çekim işlemleri FTX.US dışında tüm ülkelerde durduruldu. Binance’in yardım eli piyasayı sakinleştirse de ikna edemedi ve sert satışlar devam etti.
Dost Kazığı
Binance’in FTX’e önce yardım eli uzatıp sonra vazgeçtiğini duyurması yeryüzündeki ilk dost kazığı değildi, ne yazık ki sonuncu da olmayacaktı.
Binance, düzenleyici baskısını ve inceledikleri FTX rakamlarının sorunlu olmasını gerekçe göstererek FTX’i satın almaktan vazgeçtiklerini duyurdu. Bu vazgeçiş ikinci bir satış dalgasını başlattı diyebiliriz.
Sonrası aslında iplik söküğü gibiydi. Bankman-Fried, fon bulma konusunda başarısız olurken Justin Sun, sahneye çıktı ve borsaya 12 milyon dolarlık bir fon aktararak TRX tokenlerinin borsadan çıkışı için bir çözüm sundu. Sonuçta TRX’e yönelen kullanıcılar, FTX’ten çıkabilme umuduyla varlıklarının önemli bir kısmını feda etmek zorunda kaldı.
Bütün Suç Bende Konuşması
Tüm kontrolün kaybolduğu ve tüm hatanın kendinde olduğuna yönelik açıklamalarıyla Bankman-Fried başarısız bir CEO olarak adledilebilir ancak hatasını kabullenişinin takdir edilesi olduğunu belirtmeden geçemeyeceğim. Gelişmeleri açıklayan FTX CEO’su güçlü bir sermaye yeterliliğine sahip olduklarını düşünürken beklenmedik şekilde gelen çekim talepleri karşısında hazırlıksız yakalandıklarını itiraf etti.
Esasında FTX’in vadeli ürünler borsası olması da likidite krizine giden yolda önemli bir detaydı.Bunu bankalar örneği üzerinden düşünebilirsiniz. Bankaları da çalışır kılan şey mevduatlardır, bir gün herkes mevduatlarını çekmeye başlarsa bankalar da iflas eder.
Peki Şimdi Ne Olacak?
Bir şeylerin iyiye gitmediği çok açık. Kripto borsalarına olan güven oldukça zedelendi, risk iştahı düştü. Bitcoin'in fiyatı düşüyor, kripto varlıkların fiyatı düşüyor. JPMorgan analistleri, FTX krizi sebebiyle Bitcoin'de taban seviyesinin 13 bin dolar olabileceğini belirtti.
Geçtiğimiz hafta Bitcoin öncülüğünde kripto para piyasalarında ciddi düşüşler gerçekleşti. FTX’in yatırımcıların risk iştahında yarattığı etki sebebiyle bu haftanın ilk gününde de aşağı yönlü hareketler gözlemlendi hatta gün içinde Bitcoin yeniden 16 bin doların altını test etti ancak sonra tekrardan yükselişle 16.700 bandına ilerledi.
Tüm bu yaşananların bir çıktısı olarak İş Yatırım Uluslararası Sermaye Piyasaları Müdürü Şant Manukyan regülasyon konusunu gündeme getirdi. Öyle ya, son zamanlarda özellikle de LUNA ve FTX olaylarında ciddi bir güven sarsıntısı yaşadı kripto para piyasaları. Yaşanan krizin çözümü için regülasyonları savunanların sayısının artabilir ve ciddi bir regülasyonlar gündeme gelebilir.
Elon Musk da konuyla ilgili görüşlerini aktardı ve Bitcoin'in toparlanacağını ancak uzun bir kış geçirebileceğini belirtti.
Öte yandan Binance’in Kurucusu Zhao, İngiltere merkezli Financial Times gazetesine verdiği röportajda, 1 trilyon dolarlık dijital varlık piyasasının 2008’deki finansal çöküşe benzer bir krizle karşı karşıya olduğunu aktardı. En korkutucu olan ise Zhao, FTX’teki erimenin tam etkisinin henüz hissedilmediğini belirtti.
Ayrıca son olayın da ardından Zhao rezerv kanıtının önemine vurgu yaparak rezerv kanıtı konusunda Ethereum’un kurucularından Vitalik Buterin ile birlikte bugün bir görüşme yaptığını söyledi. Zhao’nun açıklamalarına göre kendisi, Vitalik Buterin ile birlikte mevcut olanlardan “çok daha güvenilir bir sistem” geliştirmek için iş birliği yapacaklarını duyurdu.