ABD Merkez Bankası (Fed), geçen hafta beklentilerin üzerinde faizleri 75 baz puan artırarak %1,75 seviyesine çıkardı. Piyasalar riskli varlıklar dışında şu anda pek tepki vermişe benzemiyor. Peki bundan sonra ne olacak, Fed nasıl bir yol izleyecek ?
Fed için önemli olan 3 nokta var. Büyüme, işsizlik ve enflasyon. Bunlar hakkında öngörü sahip olabilmek için projeksiyonlara yakından bakmamız gerekiyor.
Fed Projeksiyon
Büyüme tarafına baktığımızda Fed yayımladığı projeksiyonlarda büyüme beklentisini 2022 yılı için %2,8’den %1,7’ye indirirken 2023 yılı beklentisini %2,2’ye indirdi. ABD’de büyüme 1. çeyrekte %1,5 daralmıştı. Yani Fed zaten büyümenin azalacağını tahmin ederken resesyona girmeyeceğini savunuyor. Ama bence ABD’de resesyon kaçınılmaz. Asıl sorun bu iş stagflasyona döner mi? Fed bu işin stagflasyona dönmemesi için faiz artırımlarını hızlandırdı ve enflasyonu düşürme çabası içerisine girdi. Yoksa resesyon umurlarında değil.
ABD Büyüme
Fed yayınladığı projeksiyonlarda işsizlik oranı beklentisini 2022 yılı için %3.5’tan %3.7’ye 2023 yılı için ise %3.7’den %3.9’a çıkarmış durumda. Son 3 aydır ABD’de işsizlik oranı ise %3.6. Burada iki şey dikkatimizi çekiyor. Birincisi pandemi öncesi işsizlik %3.5 iken 5.7 milyon Amerikalı işsizdi. Bugün %3.6 işsizlik var ama 6 milyon Amerikalı işsiz. Yani istihdamda şimdilik sorun yok. Faiz artırımlarının büyümedeki düşüş nedeniyle işsizlik yaratabileceği sorusuna Başkan Powell enflasyonu %2’ye çekebilirsek işsizlik %4.1’e çıksa bile sorun olmaz dedi. Yani Fed için kritik eşik %4.1 işsizlik olarak görülmekte. O yüzden şimdiki tek hedefleri enflasyonu düşürmek olacak.
ABD İŞSİZLİK
Gelelim enflasyona. Fed projeksiyonlarında PCE enflasyonu için 2022 tahminini %4.3’ten %5.2’ye çıkarırken 2023 yılı tahminini %2.7’den %2.6’ya indirdi. Çekirdek PCE enflasyonu tahminini ise 2022 yılı için %4.1’den %4.3’e çıkarırken 2023 yılı tahminini %2.6’dan %2.7’ye indirdi. Fed’in faiz artırımları enflasyonu düşürmeye yeter mi ? İlk etapta yapılacak olan bilanço azaltımı ile faiz artırımları muhakkak etkisini gösterecek ve enflasyonda aşağı yönlü hareketler izlenecektir. Büyüme tarafında talepteki yavaşlamada bunun bir göstergesi. Ancak küresel bazda artan petrol ve gıda fiyatları Fed’in elini zorlaştıracak ve hedef olan %2 enflasyonuna dönülmesini sağlamayacaktır. Enflasyon ve faiz oranları yukarıda kalmaya devam edecektir. Bunun nedeni ise Fed’in taperinge ve faiz artırımlarına geç başlayarak hata yapması. ABD’de TÜFE yıllık bazda %8.6, çekirdek TÜFE ise yıllık bazda %6.0 seviyesinde. ÜFE yılık bazda %10.8, çekirdek ÜFE ise %8.3 seviyesinde bulunmakta.
ABD TÜFE-ÇEKİRDEK TÜFE
Şu anda çekirdek TÜFE’deki azalış enflasyonun Fed’in aldığı tedbirlerle birlikte Eylül ayından itibaren yavaşlayabileceğini gösterirken bu seneyi %7-8 arasında bir enflasyon ile kapatacağız. Demek ki Fed daha da şahinleşebilir. Aylar bazında baktığımızda ise durum daha vahim hale geliyor. Eğer gıda ve petrol fiyatları yükselmeye devam ederse yazın yeni tepelere gidebilecek ABD enflasyonu görebiliriz. Haziran ayında enflasyonda bir miktar düşüş görüldükten sonra Ekim ayına kadar baz etkisiyle enflasyonda yükselişin devamını bekliyorum.
ABD TÜFE AYLIK
Son olarak Fed projeksiyonlarında faizlere baktığımızda Fed Federal fonlama oranını 2022 için %1.9’dan %3.4’e, 2023 yılı için %2.8’den %3.8’e yükseltirken, 2024 yılı için ise %3.4’ten %2.8’e indirdi. Yani Fed faiz artırım döngüsünün 2022’de hızlı 2023’te daha yavaş olmasını 2024’te ise faizlerin azaltılmasını bekliyor. Bu noktada Fed’e katılmıyorum. Enflasyon %8.6’ya dayanmışken Fed beklenilenden daha büyük faiz artırımlarına gidecektir. Ayrıca 2024’te faiz indirimi gelmesi ise bir mucize. 
Fed üyelerinin görüşlerini gösteren noktasal faiz dağılımına baktığımızda bu sene bütün üyeler en az %3 faiz noktasında uzlaşmış. Demek ki en az 125 baz puan artırım daha bizi bekliyor. Zaten Fed’in yıl sonu beklentisi %3.5’lik bir faiz artırımı olduğunu da hatırlatalım. Fed üyeleri faizleri 2022’de %3.5’e çıkardıktan sonra 2023’te %4.0’e yükselmesini ve 2024’te tekrar %3.25 ile %3.5’a inmesini beklemekte. Biz bu filmi 2013 yılında da izlemiştik. Ancak o zaman gıda ve enerji krizi yoktu. Şimdiki durum çok tehlikeli.
Ve geldik filmin koptuğu noktaya. Bence dünya ekonominin hala nereye savrulduğunun farkında değil. Ama 1929 yılında yaşanan Büyük Buhran krizine benzer bir krize hızla ilerliyoruz. Dünya genelinde 20-30 sene öncesi döneme yani yüksek faiz-yüksek enflasyon dönemine girildi. Bunu erken farkeden ülkeler ekonomilerini ayakta tutabilmek için faiz artırımına ve büyümede frene bastılar. Yoksa maliyet enflasyonunun ağırlıkta olduğu talep enflasyonunda bunu katkı sunduğu bu ortamda enflasyonu tutabilmenizin başa yolu yoktur.
ABD 10 YILLIK FAİZ
ABD 10 yıllık tahvil faizine baktığımızda 40 yıllık aşağı yönlü trendin kırıldığını ve %3.20’lerde biraz soluklandıktan sonra %5.20’lere yolculuk başlatacağını görüyoruz. Enflasyonda beklediğimiz gibi bu yılı %7-%8 arasında kapatır ise bu şu demek oluyor. Fed faizleri bu yıl sonunda en az %4’e taşıyacaktır. Bu ortamda bilanço azaltımına 47.5 milyar dolar ile başlayan Fed, 1 Eylül’den itibaren bu rakamı 95 milyar dolara yükseltecek. Yani küresel bazda dolar bulmanın zorlaşacağı ve maliyetinin yükseleceği bir döneme geçiş yapıyoruz. Maliyetlerdeki bu yükseliş öncelikle cari finansman açığı olan ülkelerde faizlerin sert bir şekilde yükselmesini sağlayacaktır. Siz istediğiniz kadar politika faizini sabit tutun piyasa faizleri yükselmeye devam edecektir. Ayrıca bu maliyetlerdeki artış zam furyasının devam etmesi anlamına da gelmekte. Dolar küresel bazda güç kazanmaya devam edecektir.
ABD BİLANÇOSU
Pandemi öncesi 4 trilyon dolar olan ABD bilançosunu 9 trilyon dolara kadar çıkmıştı. Fed bu süreçte ekonomiyi rahatlatmak adına para dağıtmayı hızlandırmıştı. Ancak Fed’in bilanço azaltımına 47.5 milyar dolar gibi ufak ölçekte başlaması bile piyasa için tedirginliği artırdı. Bilançoda artış hızı yavaşladı. Ancak beklenen düşüş yıllara yayılacağından Fed uzun bir süre bu politikasını sürdürecektir. Yani piyasalar ateş çemberine yeni girdi.
DOLAR ENDEKSİ
Her zaman söylediğimi gibi 2021’in kralı dolardı dünyada. 2022’nin de şu ana kadar kralı olmaya aday. Ne yazık ki bu durum 2023’te de değişmeyecek. Dolar küresel bazda değer kazanmayı sürdürecek. 103 seviyesinin üstüne çıkan dolar endeksinin yeni hedefi 120 seviyesi olacaktır. Ancak buna kademe kademe gideceğiz. Önce 108, sonra 115 ve ardından 120 seviyesi. Tabii ki bu süreçte dolar karşıtı olan tüm para birimleri hızla değer kaybetmeyi sürdürecektir.
Benim tahminime gelince Fed hızlı bir şekilde faiz artırımlarını sürdürecektir. Bu yılı %4 gibi bir faizle bitirmesini bekliyorum. Enflasyon bu süreçte %7 civarına gerilese bile Fed için yeterli olmayacaktır. Bu durumda 2023’te faiz artırımları devam edebilir. Fed hızlı faiz artırımları ile stagflasyondan kurtulabilir belki ama resesyon kaçınılmaz gibi. Çok önemsediklerini düşünmüyorum. Burada Fed’i zorlayan istihdam piyasası olacaktır. Fed işsizliği %4.1’e kadar kabul etti ancak. Ancak büyümedeki sert düşüş daha fazla istihdam kaybına söz konusu olur ve enflasyonda yüksek kalırsa hele birde yüksek faiz ortamında işte o zaman lambadan cin çıkabilir…
Kısa kısa varlık fiyatlarını değerlendirelim.
Bu tür piyasalarda öncelikle tahvil faizlerinin yukarı gitmesi beklenirken kredi maliyetleri de yukarı taşınacaktır. ABD 10 yıllık tahvil faizinin %5.20’lere gittiği süreci yaşayacağız.
Riskli varlıklardan çıkışlar artacaktır. Dolayısıyla borsalarda ve coin piyasasında düşüşler devam edecektir. Bitcoin 21.000 dolarda uzun bir süre bu seviyelerde kalabilir. Genel bant aralığının ise 29.000 - 12.000 arasında olmasını bekliyorum. Dow Jones,Nasdaq ve S&P’de %20’ye yakın düşüşlerin devamı gelebilir. Borsalarda satış eğilimi devam edecektir. Bu Avrupa başta olmak üzere dünya borsalarını da aşağıya çekecektir.
BİST100 ise kendine özgü olmayı sürdürüyor. Bunun en önemli iki nedeni ise birincisi vatandaşların enflasyondan korunma amacı olarak BİST100’ü görmeleri ve şirket karlılıklarındaki artış. Eğer bu yapı devam ederse Arjantin borsasına benzer bir görünüm içerisinde dolar yukarı gittikçe BİST100’ün de yükseldiğini görebiliriz. Ancak dünya borsalarına ayak uydurmamız halinde onlara benzer oranlarda sert satışlar başlayabilir. Bu süreci takip edeceğiz.
Dolar/TL başta olmak üzere kurlardaki yükseliş sürecinin devam edeceğini düşünüyorum. Özellikle rezervlerin azaldığı ve cari açığın arttığı bir ortamda dış finansman açığının artışı bizi bir döviz likidite krizine sürükleyebilir. Yaz aylarında turizm olumlu seyrediyor. Cari açığa pozitif katkı sürüyor. Ancak enerji maliyetlerinde ve ithalat-ihracat dengesindeki artış bu pozitifliği ortadan kaldırıyor. Şunu da unutmamak lazım ki Ağustos ayından sonra turizm sezonunun bitmesiyle bu pozitiflikte ortadan kalkabilir.
Ons altın fiyatları dolar endeksi ve ABD 10 yıllık tahvil faizindeki yükselişle baskı altında kalmayı sürdürecektir. Ben düşüşlerin bir süre daha devam etmesini bekliyorum. Rusya-Ukrayna savaşı olmasaydı şu an çok daha aşağıdaydı. Bu tip olağanüstü bir gelişme olmazsa altında aşağı yönlü yapı sürebilir. Gram altın hariç. Çünkü onun fiyatlamasında baskın gelen taraf Dolar/TL. Yani gram altın, Dolar/TL paralelinde hareket edecektir.
Petrol fiyatları ise son hafta Libya’nın petrol üretimini günlük bazda 150 bin varilden tekrar 700 bin varile çıkarması ile düştü. Ben bu düşüşün kalıcı olmayacağını ve yükseliş eğiliminin devam edeceği görüşündeyim. Yaz sonuna doğru 150 dolar beklentim devam ediyor.