Bugün dünya merkez bankaları faiz günü ilan edilse yeridir değerli okuyucu. Hızlıca en şahin karardan en güvercin karara doğru değerlendirmeye başlayalım.
En şahin merkez bankası: Fed
Dünkü FOMC toplantısında üçüncü defa 75 baz puanlık faiz artırımına gidildi. En önemli noktalar şunlardı:
Enflasyon düşmedikçe ekonomiden verim alınamayacağı tekrar vurgulandı ve büyüme tahminleri oldukça keskin oranda indirildi. Aynı şekilde 2023’te istihdam piyasasının yavaşlayacağı, bu nedenle işsizlik oranının bugünkü seviyelerin üzerine çıkacağı kabul edildi.
Faizlerin 2023’te %4,6’ya tekabül etmesi bekleniyor ki bu tahmin piyasa beklentilerinin üzerinde. Yani Fed, işi sıkı tutacak, enflasyondan emin olmadıkça erken bir gevşemeye gidilmeyecek.
Komitenin kararları şahindi ve böyle olunca dolar endeksi yükselişini hızlandırdı, 111,80’e çıkarak 20 yılın en yüksek seviyesini gördü.
İkinci şahin merkez bankası İsviçre oldu
İsviçre Merkez Bankası 75 baz puanlık faiz artışı yaptı ve faizi %0,50’ye çıkardı. Bu seviye son 14 yılın en yükseği, ancak tüm merkez bankalarında olduğu gibi enflasyon karşısında eksi reel faiz durumu İsviçre için de geçerli. Dikkat çeken durum ise kararın ardından frankta sert düşüş yaşanması oldu. Gerekmesi durumunda ise piyasaya müdahale edileceğini de söyledi ve bugün bir müdahale olduğu fikri oldukça kuvvetli. Resmî açıklama gelmese de bankanın döviz müdahalesinde bulunduğu düşünülüyor. Gerekçe ise franktaki değerlenme. Özellikle euro’daki düşüşün hızlanması ile euro/frank bugün 0,9465’e kadar geriledi. Bu seviye Ocak 2015 sonrası en düşük seviye oldu. Hatırlarsak, Ocak 2015’te İsviçre Merkez Bankası euro ile 1,20 bandını kaldırdığını duyurarak faizi de aşağı çekmişti. Bunun en önemli nedeni ise euro’da genişleme olurken 1,20 seviyesi korunsun diye adeta İsviçre Merkez Bankası koruyuculuk üstendiği için tepkisini koymuştu.
İsviçre Merkez Bankası, elektrik ve doğal gaz başta olmak üzere enerji maliyetlerinin üretimi yavaşlattığını belirtti. En büyük ticaret ortağı olan Avrupa ülkelerinin durumu da dikkate alındığında yavaşlama kaçınılmaz gözüküyor.
İngiltere Merkez Bankası geriden geliyor
Bugün 50 baz puanlık faiz artışı yapan İngiltere Merkez Bankası, yüksek enflasyona rağmen olması gerektiği kadar şahin değil. Banka, son ayda tek haneye inen enflasyonun gelecek aylarda tekrar %10 üzerine çıkacağını, ardından düşüş gösterebileceğini belirtti. Buna karşın faiz artışında halen ölçülü adım atıyor. Tıpkı İsviçre’de olduğu gibi İngiltere’de de ekonomik yavaşlama gerekçeleri benzer ve daha kötüsü söz konusu. Sterlin ise 37 yılın dip seviyelerinde. Gelecek toplantı için beklentiler 75 baz puanda ama bu geride kalmışlık sonrası bir değil birden fazla kez güçlü adım gerekecek gibi.
Japonya ikilemde
Japonya’da manşet enflasyon %3, çekirdek enflasyon %2,8. Bu oran diğer büyük ekonomilere göre düşük bir enflasyon oranı. BoJ’un orta vade enflasyon hedefi ise %2.
Japonya Merkez Bankası, eksi seviyedeki faizi değiştirmedi. Faiz kararının ardından ise Fed ve BoJ ayrımı ile dolar/yen 146’ya yaklaştı. Bu seviye son 24 yılın zirvesi. Kurdaki yükseliş hızlanınca hükümetten müdahale geldi. Maliye Bakanlığı ve Merkez Bankası ortak kararı ile dolar satılarak döviz piyasasına müdahale edildi. Müdahalenin tutarı ise sonra açıklanacak. Yetkililer müdahalenin sebebini spekülatif bir yükseliş olduğu gerekçesine dayandırdı. Yine böyle bir hareket görürsek yine müdahale ederiz, diye de ekledi.
Japonya ekonomisi 90’lardan beri durgunluk yaşıyor diyebiliriz. Bunun temel sebebi ise iç tüketimin çok zayıf olması. Enflasyon ise hedefin üzerinde ama banka bunu çok tehlikeli görmüyor ki eksi faiz uygulamaya devam ediyor. Peki, Fed liste başında olmak üzere büyük ekonomiler faiz artırmak zorunda kaldıkları için küresel tarafta da dolara eğilim artıyor. Bunun yen üzerinde baskı oluşturması anlaşılır, ama kurdaki hareket yani bu yıl %25’ten fazla olan yükseliş BoJ tarafından anlaşılır bulunmadığı için müdahale geliyor. Yenden sonra dolar karşısında en çok kayıp ise (majör paralar) %22 ile sterlinde yaşanıyor.
TCMB için ne diyeceğimi bilemiyorum
Bu ay da 100 baz puanlık faiz indirimi yaptı Merkez Bankası. %80 enflasyona karşı %12 faizin anlaşılır hiçbir tarafı olmadığı görüşündeyim.
Merkez Bankası neden faiz indiriyor?
Banka gerekçe olarak sanayi üretimi ve istihdamı gösteriyor. Yani çarklar dönmeli…
Ekonomik verilerden sadece görece iyi durumda olan sanayi üretimi idi, fakat son ayda orada da sert düşüş oldu. Bu düşüş tatille açıklanmayacak oranda ve asıl sebebi enerji maliyetleri.
İsviçre, dünyanın en güçlü üretim ve ticarete sahip ülkelerinden biri. Bugünkü toplantıda İsviçre Merkez Bankası, ülkedeki üretimin yüksek enerji maliyetleri nedeniyle azaldığını ve bunun ekonomide yavaşlamaya neden olacağını belirtti. Ama tıpkı Fed gibi ECB gibi, enflasyon daha önemli dedi. TCMB de bugünkü metninde ekonomik faaliyetlerde yavaşlama olduğunu belirtti, ama %80 – burası çok önemli!- oranındaki enflasyonu halen arka plana iterek büyümeye diyor. Yatırım, istihdam, cari fazla, ihracat, büyüme şeklinde sıralanan bu stratejinin gerçekleşebilmesi için enflasyonun kontrol edilebilecek seviyelerde olması gerekiyor. Ama ısrar ki ne ısrar…
Ve beklenen oldu dolar yeni rekor seviyeye çıktı
Ağustos faiz kararı ile 18 üzerine çıkan dolar/TL, yavaş yavaş 18,30’lara geldi ve dünden bugüne belirttiğimiz faiz adımlarının ardından 18,4180 ile yeni zirveyi gördü. Kurun rekor tazeleyeceği zaten apaçık ortadaydı, buna kimse şaşırmış olamaz. Bundan sonra ne olacak kısmı çok kaygı verici. Gelecek haftalarda kışa girilmesiyle küresel enerji ve gıda fiyatlarında yeni bir yükseliş yaşanması bekleniyor. Bu durum zaten enflasyonu yükseltecek olumsuz bir gelişme iken üzerine kur hareketi de gelince enflasyon daha da artmış olacak. Sonuç: Daha fazla gelir kaybı, artan fakirleşme!.. Ama politika yapıcılar için önemli olan büyüme oranı ya büyüdük mü büyüdük, denilecek!..