Bugün saat 15.30’da ABD’nin Mart ayı enflasyon rakamları açıklanacak. Mart ayı aylık enflasyonu için 2005’ten bu yana en yüksek artış olarak %1,2 beklenirken yıllık ise 1982’den bu yana en yüksek artış olan %8,4 bekleniyor. Yani henüz ABD’de en kötü görülmüş değil, enflasyon tedarik zinciri bozulmaları, enerji ve emtia fiyatlarındaki yükseliş ve aynı zamanda talep kaynaklı olarak yükselmeye devam ediyor. Piyasadaki hâkim beklentiye göre ABD’de bu ay enflasyonda zirve görülebilir, fakat en iyi ihtimalle zirve görülse bile artan fiyat baskıları ve hizmet talebi ve tabii ki jeopolitik riskler nedeniyle daha uzunca bir süre enflasyon yüksek ve aynı zamanda kalıcı olmaya da devam edecek.
İlk olarak şu soru ile başlayalım: ABD’de enflasyon Fed’in iddia ettiği gibi düşme eğilimine girer mi?
Açıkçası bu noktada birkaç nedenden dolayı enflasyonda düşme beklenildiği kadar kolay olmayabilir. İlk neden şu: ABD’de mal enflasyonu diğer dönemlerden farklı olarak hizmet enflasyonun oldukça üzerinde seyrediyor. Aşağıdaki grafikten de görülebileceği gibi bu durum az rastlanır bir durum olduğu için Fed enflasyonu geçici görüyordu (ki bana göre hala geçici görüyor). Son dönemdeki mal enflasyonundaki sıçrayışın temel sebebi olarak pandemi döneminde hane halkına yapılan gelir yardımlarının yarattığı talep gösteriliyor. Özellikle pandemi döneminde insanlar toplu taşıma kullanmak istemediler ve araba aldılar, karantinalar oldu insanlar hem evde daha çok kalmak hem de evi ofise dönüştürmek zorunda kaldılar ve ev eşyası aldılar, haliyle mal enflasyonundaki bu sıçrayış özel bir durum. Sonuç olarak mal enflasyonunun hizmetin çok üzerinde seyretmesini ve aynı zamanda genele yayılan bir ABD enflasyonunu düşündüğümüzde enflasyonu düşürmek Fed’in sandığının ya da en azından deklare ettiğinin aksine çok kolay olmayacak diye düşünüyorum.
Geçtiğimiz ay Fed enflasyonu düşürmek için sert bir dönüş yaparak Mayıs ayında 50 bp’lik artışın yanında bilanço küçültümüne de başlayacağının sinyalini verdi. Tüm bu politika adımlarına rağmen talebin azalması için belirli bir süreye ihtiyaç olduğu kesin. Bu noktada özellikle pandemi dönemine özel artan ikinci el araç fiyatları gibi fiyatlarda geri çekilmeler olmasına rağmen kiralar gibi diğer kalemler de bir yandan artmaya devam ediyor, yani çekirdek enflasyon yükselmeye devam ederek kalıcı olmaya iddialı bir aday gibi görünüyor. ABD enflasyonunda kira artışının ayrı bir önemi olduğu kesin. Şubat ayında kiralar 2005’ten bu yana en yüksek aylık artışını gerçekleştirdi. Bu noktada kimilerine göre kira artışlarının bu şekilde ilerlemesi Fed’in daha da agresifleşmesini sağlayacak önemli bir unsur bile olabilir.
Bu noktada bazı ekonomistler ABD’de enflasyonun bu yılın son çeyreğinde %5,4’e yükselerek bu seviyelerde kalıcılık göstereceğini düşünüyor. Yani kalıcı hale gelecek enflasyon pandemi öncesi enflasyonun neredeyse 3 katı olacak. Bir diğer tahmine göre ise ABD’de yılın son çeyreğinde enflasyon %7’nin altına inecek. Bu tahminlerin temel dayanağı şu; tedarik zincirlerindeki stres azalmaya başlayacak ve ABD’liler harcamalarının çoğunu hizmetlere kaydıracaklar haliyle mal enflasyonu azalacak ve sona erecek. Haliyle mal enflasyonu ABD enflasyonunun yönü için kilit konumunda, olur da mal enflasyonunda bir gevşeme olmaz ise enflasyonda bir düşme beklememek gerek. Bu noktada enflasyonun düşmesi için bir diğer öncü gösterge de hizmet enflasyonunun hızlanıp hızlanmadığı olacaktır.
ABD’de enflasyonun kontrolüne ilişkin son dönemdeki en büyük sıkıntılardan biri de özellikle Rusya-Ukrayna savaşı ile birlikte ABD’de enflasyon bekleyişlerinde bozulma meydana gelmesi. İlk olarak şu tespitle başlamak isterim; Fed Aralık 2021’de faiz artıracağım demeye başlayınca aşağıdaki grafikten de görebileceğimiz gibi Fed’in son dönemdeki kredibilitesindeki yıpranmaya rağmen ABD’de enflasyon beklentilerinde önemli bir düşme meydana gelmiş. Fakat sonrasında savaşın çıkması ile birlikte yeniden yükselişe geçmiş. Haliyle bundan sonraki süreçte savaş devam ettiği sürece enflasyon beklentilerinde bozulma devam edeceğinden ya da bir diğer deyişle beklentilerde azalma çok kolay olmayacağından bu da Fed’in işini zorlaştıran önemli bir unsur olmaya aday görünüyor. Tabi savaş devam ettiği sürece artan enerji ve emtia fiyatları ve aynı zamanda savaşla birlikte daha da bozulan tedarik zincirleri de enflasyonun maliyet kanalını beslemeye devam edecek diğer asıl önemli unsurlar olacak.
Öte yandan aşağıdaki grafik para politikası açısından bir ders niteliği de taşımıyor değil; biraz önce de değindiğim gibi Aralık itibariyle daha faiz artışı yapılmadan sadece faizlerin artırılacağının yani sıkı para politikası sinyalinin verilmiş olmasının bile enflasyon beklentilerini nasıl aşağı getirdiği çok açık. Haliyle aşağı gelen enflasyon beklentileri zamanla piyasa faizlerinin de aşağı düşmesini sağlayacaktır. Yani demem o ki bu örnekten de anlaşılacağı üzere yüksek enflasyon durumunda piyasa faizlerini politika faizini indirerek değil artırarak yani sıkı para politikası uygulayarak indirebilirsiniz. Bu da bize enflasyonla mücadelede sıkı para politikasının ne kadar önemli olduğunu bir kez daha çok açık bir şekilde gösteriyor diye düşünüyorum.
Sonuç olarak ekonomistler ABD’de enflasyonun düşeceğine dair çok kötümser değiller. Fakat Rusya-Ukrayna savaşı ve Çin’deki yeni vakalar gibi dışsal nedenlerden dolayı özellikle enerji ve gıda fiyatlarının yeniden yükselmesi ve tedarik zincirlerindeki bozulmalar nedeniyle kısa vadede enflasyonu daha da kötüleşebileceği riski de masada durmaya devam ediyor.