(KHK'larla ilgili 8.paragrafa yeni bilgi eklendi)
Ercan Gurses
ANKARA, 12 Aralık (Reuters) - AKP ve MHP'nin üzerinde uzlaştığı başkanlık sistemini öngören 21 maddelik anayasa değişiklik teklifi, AKP Meclis Grubu tarafından 316 imzayla Cumartesi günü TBMM Başkanlığı'na sunuldu.
Teklif metnine göre Başbakanlık kurumu kaldırılırken yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı'na geçiyor. "Devletin başı" sıfatı bulunan Cumhurbaşkanı'nın bir veya daha çok yardımcısı olabilecek.
Teklifin TBMM'de referandum çoğunluğu ile kabul edilmesi ve referandumda da gereken oyu alması durumunda ise, Başbakan Binali Yıldırım'ın görev süresi hemen sona ermeyecek.
Başbakanlık makamı 2019'da yapılması öngörülen ancak öne alınma imkanı bulunan Cumhurbaşkanlığı ve Meclis seçimlerine kadar sürecek.
Geçtiğimiz ay AKP ile MHP arasında başkanlık sistemini öngören anayasa değişiklik teklifi üzerinde başlayan görüşmeler uzlaşmayla sonuçlanırken, Cumartesi günü AKP Genel Sekreteri Abdülhamit Gül ve MHP Afyonkarahisar Milletvekili Mehmet Parsak uzlaşmanın ayrıntılarını bir basın toplantısı ile kamuoyu ile paylaştılar.
CUMHURBAŞKANI PARTİLİ OLABİLECEK
Düzenleme ile Cumhurbaşkanı'nın bir siyasi parti ile bağı olabilecek. Mevcut anayasada cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa siyasi bir parti ile bağı kesiliyordu. Teklifin bu maddesi mevcut Cumhurbaşkanı'nı da kapsadığı için, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın da düzenlemenin yürürlüğe girmesi durumunda bir partiye üyeliği mümkün olabilecek.
Halk tarafından seçilecek cumhurbaşkanını aday göstermek sadece parti grupları tarafından değil, en az yüz bin seçmenin imzasıyla da sözkonusu olabilecek.
MECLİS GÖRÜŞMEZSE OHAL KHK'SI YÜRÜRLÜKTEN KALKACAK
Teklif sıkıyönetim uygulamasını anayasadan çıkarırken olağanüstü hal (OHAL) ilan etme yetkisini de cumhurbaşkanına veriyor. OHAL ilanı kararları da Meclis'in onayına sunulacak. Ancak Parlamento bir ay içerisinde OHAL kararnamesini görüşmezse, KHK yürürlükten kalkacak. Mevcut Anayasa'da hükümet tarafından çıkarılan KHK'lar Meclis'te görüşülmese de yürürlükte kalmaya devam ediyor.
Temmuz ayındaki darbe girişimi sonrası hükümet OHAL ilan etmiş ve bu süreçte çıkarılan kanun hükmünde kararnamelerle, darbe girişimi ile ilişkisi olabileceği gerekçesiyle onbinlerce kamu görevlisine dönük tasfiye operasyonu başlatılmıştı.
YENİ YETKİLER SEÇİMDEN SONRA KULLANILABİLECEK
Anayasa değişiklik teklifi cumhurbaşkanına kararname çıkarma yetkisi ve meclisi fesih yetkisi de tanıyor. Ancak meclis feshedilirse cumhurbaşkanının görev süresi de sona ermiş olacak. Aynı şekilde meclisin de seçimlerin yenilenmesi yönünde karar alma yetkisi bulunuyor.
Mevcut Cumhurbaşkanı Erdoğan ise bu yetkileri olası referandumdan hemen sonra kullanamayacak. Cumhurbaşkanlarının yeni yetkilerini kullanması için düzenlemede 2019'da öngörülen seçimlerin yapılması gerekiyor.
Cumhurbaşkanı hakkında, suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Üye tam ayının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verilebilecek. Meclis üye tam sayısının üçte ikisinin gizli oyuyla cumhurbaşkanı Yüce Divan'a sevk edilip yargılanabilecek.
Düzenleme, kanun teklif etme yetkisini milletvekiline bırakırken, cumhurbaşkanına istisna olarak bütçe kanununu hazırlama sunma yetki ve görevini de veriyor. Ancak bütçe meclisin onayı olmadan yürürlüğe girmeyecek.
MİLLETVEKİLİ SAYISI ARTIYOR
Anayasa teklifi milletvekili sayısını 550'den 600'e çıkarırken, seçilme yaşını da 25'den 18'e indiriyor. Ancak bu değişiklikler 2019 tarihinde uygulamaya girecek.
Düzenleme ile Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun (HSYK) üye seçim yöntemi değişecek. Üyelerin yarısını cumhurbaşkanı diğerler yarısını da meclis seçecek.
Askeri yargının kaldırılmasını da öngören düzenleme 21 üyeli anayasaya mahkemesinin üye sayısını 15'e düşürüyor. Teklifle Jandarma genel komutanının Milli Güvenlik Kurulu (MGK) üyeliği sona eriyor.
SEÇİMLER 2019'DA
Anayasa'dan "Yerel seçimlerle genel seçimler arasında bir yıl kalırsa iki seçim aynı anda gerçekleşir" maddesi çıkarılıyor. Böylece yerel seçimler Mart 2019 tarihinde yapılabilecek. Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimi de aynı tarihte 3 Kasım 2019'da gerçekleşecek.
Düzenleme, yeni sistemdeki ilk cumhurbaşkanlığı seçimini 2019'da öngördüğünden ve aynı kişiye beşer yıllık iki dönem halinde cumhurbaşkanı olma imkanı getirdiğinden, Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan'ın 2019 ve 2024'te yeniden seçilerek, 2029 yılına kadar cumhurbaşkanlığı yapması sözkonusu olabilecek.
MİLLETVEKİLİ KABİNEYE GİREBİLECEK
AKP'nin geçtiğimiz ay MHP'ye sunduğu taslak metinde, Cumhurbaşkanının kabineyi Meclis dışından oluşturması öngörülürken, Cumartesi günü Meclis'e sunulan düzenlemede milletvekillerine bakanlık yolu açık bırakıldı.
Parlamento'da oy kullanma imkanına sahip 316 milletvekili bulunan AKP, teklif konusunda mutabakata vardığı 39 sandalyeli MHP'nin desteğiyle düzenlemenin referanduma taşınmasını hesaplıyor. Meclisin diğer iki partisi CHP ve HDP ise düzenlemeye karşı çıkıyor.