(CHP'li Tezcan'ın açıklaması eklendi)
Gulsen Solaker
ANKARA, 30 Aralık (Reuters) - TBMM Anayasa Komisyonu, başkanlık sistemini öngören anayasa değişiklik teklifini bu sabaha karşı kabul ederken, bu düzenlemeyle yürütmenin başı olacak olan cumhurbaşkanına Olağünüstü Hal (OHAL) ilan etme dahil geniş yetkiler tanınıyor.
AKP ile MHP'nin mutabakatıyla hazırlanarak, AKP'li 316 milletvekilinin imzasıyla 10 Aralık'ta TBMM'ye sunulan teklif 20 Aralık'ta komisyonda ele alınmaya başlanmıştı.
Komisyon dokuz günlük mesaisini son olarak 17 saat aralıksız çalışarak ve teklifi kabul ederek bu sabah erken saatlerde sonlandırdı. Komisyona sunulduğu anda 21 madde olan teklif AKP'nin değişiklik önergeleriyle 18 maddeye indirildi.
Görüşmelerde CHP ve HDP teklifin bir rejim değişikliğini getirdiğini savunarak, maddeleri mümkün olduğunca daha uzun tartışmaya çalışırken, AKP ise bunun sadece bir hükümet modeli değişikliği olduğunu ileri sürdü.
MHP ise görüşmelerde genelde sessiz kalmayı tercih etti.
Bu arada AKP'den edinilen bilgiye göre, partinin grup yönetimi bütün AKP'li vekillere gönderdiği yazıda, teklifin 3 Ocak-31 Ocak 2017 arasında hafta sonları da dahil olmak üzere Meclis Genel Kurulu'nda görüşüleceğini aktardı.
Teklifin Genel Kurul'da iki turda yapılacak oylamada kabul edilebilmesinde gerekli 330 oy için TBMM'deki sandalye sayısı 316 olan AKP'nin en az 14 MHP'li vekilin desteğine ihtiyacı bulunuyor.
Düzenlemenin kabul edilmesi halinde referanduma gidilebilmesi için 60 gün beklenmesi gerekiyor. Bu çerçevede AKP'nin planlarına göre bahar aylarında anayasa değişikliği referandumla halkın onayına sunulacak.
CUMHURBAŞKANI SEÇİMİ
Teklifle milletvekili sayısı 550'den 600'e çıkarılırken, milletvekili seçilebilme yaşı 25'ten 18'e indiriliyor.
Seçimler dört değil, beş yılda bir yapılırken, cumhurbaşkanı seçimleri de beş yılda bir olacak ve seçmenler iki seçim için aynı gün sandığa gidecek.
Bu çerçevede TBMM'nin bir sonraki seçimi ve cumhurbaşkanı seçimi aynı gün ve 3 Kasım 2019'da yapılacak. Yerel seçimler de 2019'un Mart ayında düzenlenecek.
Teklifle, cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yükseköğrenim yapmış, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip, Türk vatandaşları arasından, doğrudan halk tarafından seçilecek.
Genel oyla yapılacak seçimde, geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek. İlk oylamada bu çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci Pazar günü ikinci oylama yapılacak. Bu oylamaya, ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday cumhurbaşkanı seçilecek.
Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin TBMM üyeliği sona ererken, cumhurbaşkanının görev süresi beş yıl olacak ve bir kişi en fazla iki kez cumhurbaşkanı seçilebilecek.
Devletin başı olan cumhurbaşkanına teklifle yürütme yetkisi de verilirken, cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanları atayacak ve görevlerine son verecek. Ayrıca cumhurbaşkanı üst düzey kamu yöneticilerini atayacak ya da görevlerine son verecek.
TBMM adına, TSK'nın başkomutanlığını temsil edecek olan cumhurbaşkanı, TSK'nın kullanılmasına karar verebilecek.
Bu arada teklife göre cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tam sayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde görüşecek ve üye tam sayısının 5'te 3'ünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilecek.
Hakkında soruşturma açılmasına karar verilen cumhurbaşkanı seçim kararı alamayacak ve Yüce Divan'da seçilmeye engel bir suçtan mahkum edilen cumhurbaşkanının görevi sona erecek.
Düzenlemeyle cumhurbaşkanının partisiyle ilişiği kesilmeyecek, Cumhurbaşkanı partisinin genel başkanı da olabilecek.
Bütçe kanun teklifi verme görev ve yetkisinin cumhurbaşkanına verildiği teklife göre cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini mali yılbaşından en az 75 gün önce TBMM'ye sunacak. Cumhurbaşkanının geçici bütçe yapma yetkisi de olacak.
CUMHURBAŞKANINA OHAL YETKİSİ
Teklifin "olağanüstü hal yönetimi" başlıklı maddesiyle cumhurbaşkanına OHAL ilan etme yetkisi tanınıyor.
Bu çerçevede cumhurbaşkanı, "tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinin yanı sıra savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde" yurdun tamamında veya bir bölgesinde OHAL ilan edebilecek.
OHAL süresi altı ayı geçmeyecek ve ilanı kararının verildiği gün Resmi Gazete'de yayımlanarak, aynı gün TBMM'nin onayına sunulacak.
TBMM, gerekli gördüğü takdirde OHAL süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya olağanüstü hali kaldırabilecek. Cumhurbaşkanının talebiyle Meclis her defasında dört ayı geçmemek üzere süreyi uzatabilecek, savaş hallerinde bu dört aylık süre aranmayacak.
TBMM'NİN GÖREV VE YETKİLERİ
Teklifle TBMM'nin görev ve yetkileri de yeniden düzenleniyor ve bu çerçevede Meclis; "kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek, milletlerarası andlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar vermek, anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmekle" yetkili kılınıyor.
TBMM, "Meclis Araştırması, Genel Görüşme, Meclis Soruşturması ve Yazılı Soru" yollarıyla bilgi edinme ve denetleme yetkisini kullanırken, şimdi kullanılan gensoru yöntemi denetleme yetkisinden çıkarılıyor.
Teklifle Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu'nun ismi ve yapısında da değişiklik yapıldı. HSYK'nın adı, Hakimler ve Savcılar Kurulu olurken, üye sayısı 13'e çıkarıldı. HSYK'nın dört üyesini cumhurbaşkanı, yedi üyesini ise Meclis seçecek.
Düzenlemeye göre Mili Güvenlik Kurulunun (MGK) yapısında da değişikliğe gidilerek, Jandarma Genel Komutanına Kurul'da artık yer verilmiyor.
Anayasa Mahkemesi'nin üye sayısı da 17'den 15'e düşürülüyor.
CHP MUHALEFETE DEVAM EDECEK
Öte yandan komisyon çalışmaları sırasında teklife sert tepki gösteren CHP, muhalefetini bundan sonra da sürdüreceğini açıkladı.
CHP Genel Başkan Yardımcısı Bülent Tezcan, TBMM'de düzenlediği basın toplantısında bu sürecin komisyon, Genel Kurul ve referandum olarak üç aşamalı olduğunu söyleyerek, şöyle konuştu:
"Birinci aşamada teklif, demokrasiyi yok etmek arzusunda olanların isteğine uygun olarak geçti. Ama biz mücadeleyi bırakmayacağız ve 100 yıllık birikimin yok edilmesine izin vermeyeceğiz. Şimdiki hedefimiz bu düzenlemenin TBMM'den geçmesini engellemek. Bununla eş zamanlı olarak millete de gideceğiz ve teklifi bütün Türkiye'ye anlatacağız."
Tezcan, "Bu düzenleme hiçbir gücün denetleyemediği ama kendisi herşeyi denetleyebilen bir diktatör yaratma teklifidir. Bu teklif yasalaşırsa sokakta yürüyen hiçbir vatandaşın can ve mal güvenliği, hiçbir şirketin özgürce yatırım ve iş yapabilme imkanı kalmayacaktır" diye konuştu.