(Detaylar ve geçmiş bilgi ile yenilendi)
ANKARA, 27 Haziran (Reuters) - Başbakan Binali Yıldırım, Türkiye ve İsrail ilişkilerinin normalleşmesi için yürütülen müzakerelerde dün bir anlaşma metni üzerinde uzlaşıldığını ve mutabakat metninin yarın imzalanacağını açıklarken, anlaşma ile Türkiye'nin normalleşme için belirlediği koşullardan tazminat ödenmesi talebinin yerine geleceğini, Gazze ablukasının da "büyük ölçüde" kalkmış olacağını söyledi.
İsrail'in 2010 yılında Gazze'ye yardım götüren Mavi Marmara gemisine yaptığı ve 10 kişinin ölümüne neden olan baskın nedeniyle ilişkiler bozulmuş, Türkiye İsrail ile diplomatik ilişkilerini 2. katip seviyesine indirmişti.
Ankara ilişkilerin normalleşmesi için özür dilenmesi, tazminat ödenmesi ve Gazze ablukasının kaldırılması önkoşullarını getirmişti.
Türkiye'nin özür talebi, Mart 2013'te İsrail'i ziyaret eden ABD Başkanı Barack Obama'nın arabuluculuğu ile karşılanmış ve İsrail Başbakanı Netanyahu özür talebini yerine getirmişti.
Özür talebinin karşılanmasının ardından iki ülke arasında diğer taleplerin karşılanması için müzakereler yürütülmeye başlanmıştı.
Çankaya Köşkü'nde normalleşme sürecine ilişkin bir basın toplantısı düzenleyen Yıldırım, "Türkiye İsrail ilişkilerinin normalleşmesine ilişkin müzakerelerde dün itibarıyla bir mutabakat metni üzerinde uzlaşıldı ve parafe edildi. Bu mutabakat metni yarın Dışişleri Müsteşarı ve İsrailli muhatabı tarafından imzalanacak. Bu imzadan sonra onay süreçleri var, İsrail'de bakanlar kurulu bizde ise Meclis'te bu süreçler tamamlanmış olacak. En kısa sürede karşılıklı büyükelçilikler faal hale getirilecek ve atamalar yapılacak" dedi.
Yıldırım Türkiye'nin taleplerinin ne kadarının karşılandığı hakkında bilgi verirken, anlaşma ile üzerinde uzlaşı sağlanan hususları şöyle sıraladı:
"Tazminat ve abluka hususları mutabakat metninde karar altına alındı... Mavi Marmara'da hayatını kaybedenlerin yakınlarına 20 milyon dolar tazminat ödenecek... Önümüzdeki Cuma günü Türkiye'den ilk gemi İsrail'in Aşdot limanına 10,000 tonu aşkın insani yardımla hareket edecek... Yardım AFAD koordinasyonunda olacak, buna katılacak özel ve kamu kurumları olacak... Gazze bölgesinin elektrik, su ihtiyacının karşılanması için hemen çalışmalara başlanacak."
"Gazze'de kaba inşaatı tamamlanan 200 yataklı Filistin Türkiye dostluk hastanesinin hizmete alınması öngörülüyor... TOKİ'nin Gazze'de konut projesinin önü bu mutabakatla açılacak... Cenin bölgesindeki Erez sanayi bölgesinin açılması öngörülüyor... Tazminatı anlaşma yürürlüğe girdikten sonra İsrail tarafı toptan yatıracak, hak sahiplerine ulaştırılması Türkiye teminatı altında olacak."
Normalleşmeye ilişkin müzakerelerin uzun sürmesinin asıl nedeninin Gazze'de yaşayan Filistinlilerin günlük yaşamlarındaki izolasyon konusu olduğunu belirten Yıldırım, bu hususta uzun görüşmeler sonrasında karara varıldığını kaydetti ve "Bu mutabakatla İsrail'le ilişkiler normalleşmiş, abluka 'büyük ölçüde' kalkmış, tazminat talebi yerine gelmiş oluyor" dedi ve Türkiye'nin Filistin'in devlet olma hakkını bundan sonra da her platformda savunmaya devam edeceğini kaydetti.
Yıldırım ile aynı saatlerde anlaşmaya ilişkin Roma'da açıklama yapan İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu ise siyasi ve diplomatik ilişkilerin normalleşmesi için Türkiye ile yapılan anlaşmaya rağmen İsrail'in Gazze Şeridi'ne yönelik deniz ablukasının süreceğini söyledi. ilişkin takvimin bundan sonra nasıl işleyeceğine dair de bilgi veren Yıldırım, "Anlaşma yarın imzalanınca Bakanlar Kurulu Meclis'e havale edecek, Meclis onayı da hemen arkasından gerçekleşecek. En kısa sürede elçiler atanacak, mutabakat metinlerinin onaylanmasıyla takvim başlayacak, ondan sonraki süreç haftalar anlamına gelir" dedi.
ÖNCELİK EKONOMİK İLİŞKİLER VE BÖLGESEL İŞBİRLİKLERİ
Yıldırım basın toplantısında ilişkilerin normalleşmesinin başta ekonomik ilişkiler olmak üzere iki ülke arasındaki diğer işbirliklerini nasıl etkileyeceğini de değerlendirdi.
"İlişkileri normalleştirmek hem Türk hem İsrail halkının yararınadır. Normalleşme her alanı kapsıyor, öncelik ekonomik ilişkiler ve bölgesel işbirlikleri" diyen Yıldırım, anlaşmanın İsrail doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa'ya taşınması gibi hususları içerip içermediğine dair ise şu yanıtı verdi:
"Mutabakatın yapılması yıllar aldı, bu önemli bir adımdır; bundan sonrası gelişmelere göre değerlendirilecek bir husus... Normalleşme başlasın, hangi konularda işbirliği yapılacağı iki ülkenin gayretleriyle doğru orantılı. Bu detayları şimdiden konuşmanın anlamı yok."
Müzakereler sürerken anlaşma ile Hamas'ın Türkiye'deki temsilciliklerinin kapatılacağı ve Türkiye'deki Hamas unsurlarının İsrail'e yönelik herhangi bir eylemde bulunmayacağının garantisinin de verileceği iddia edilmişti.
"Türkiye'de Filistin ile ilişkileri takip etmek için gerekli diplomatik mekanizmalar bundan sonra da olmaya devam edecek" diyen Yıldırım, "Biz bir ateşkes anlaşması değil, Türkiye İsrail arasında ilişkilerin normalleşmesi mutabakatına vardık, konumuzla ilgili olmayan hiçbir hüküm yok" dedi ve daha fazla detay vermedi.
(Haberi bildiren Ercan Gürses, yazan Tülay Karadeniz; Redaksiyon Ebru Tuncay)