* Kuzey Irak'ta çıkarları bulunan Türkiye olası Musul harekatını dikkatle izliyor
* İran ile artan nüfuz mücadelesinin göstergesi olabilir
* Irak başbakanı Musul'u bu yıl geri alma taahhüdü verdi
* Bağdat Musul civarındaki Türk askerlerinin çekilmesini istiyor
Stephen Kalin
BAĞDAT, 7 Ocak (Reuters) - Irak'ın ikinci büyük kenti Musul'u İslam Devleti (İD) militanlarından geri almak için Irak hükümetinin başlatacağı askeri harekattan önce bölgedeki Türk askerleri üzerinden başlayan gerilim, kent üzerinde nüfuz sahibi olma mücadelesinin şimdiden başladığına işaret ediyor.
Irak hükümetinin ülkenin batısındaki Ramadi kentini İD militanlarından geçen ay geri almasının ardından dikkatler militanların Irak'taki başkenti Musul'a çevrildi.
Irak Başbakanı Haydar Abadi, Suriye'de geniş toprakları kontrolünde tutan İD militanlarına "nihai ve ölümcül darbeyi vurmak" için Musul'u bu yıl geri alınacağını taahhüt etmişti.
Yaklaşan askeri harekatla birlikte Musul'un geleceği üzerine hesaplar yapılmaya başlanırken, kent üzerinde nüfuz sahibi olmaya çalışanlar arasında Iraklı Kürtler, Bağdat hükümeti, hatta İran destekli Iraklı Şii milislerin yanı sıra Türkiye de bulunuyor.
Musul ile tarihsel bağları olan Türkiye, Musul'u geri alma harekatında hayati bir rol oynayacaklarını düşünen Iraklı Kürtlerin destekçileri arasında yer alıyor.
Türkiye'nin Musul yakınlarındaki Başika kampında eğittiği Sünni milislerin de İslam Devleti'nin kontrolündeki en büyük kent olan Musul'un geri alınmasında rol oynayacağı tahmin ediliyor.
Analistler kendisine bu şekilde yerel müttefikler bulan Türkiye'nin mezhep çizgileriyle ayrışan Irak'ın Ninova vilayetindeki nüfuzunu artırmaya çalıştığını belirtiyorlar.
İstanbul merkezli düşünce kuruluşu EDAM'ın başında bulunan Sinan Ülgen, "Bu temelde İran ile yaşanan gerilimin yan ürünü" diyor.
Bağdat hükümeti, İslam Devleti'nin 2014'teki geniş çaplı taarruzundan bu yana Ninova vilayetinde varlık gösteremeyen Irak ordusunun tekrar vilayette kendini ispatlamasını istiyor.
Irak özerk Kürt yönetimi ile yakın ticaret ve enerji ilişkileri bulunan Türkiye ise Irak'ın kuzeyinde istikrarın bozulmaması için Peşmerge kuvvetlerine destek veriyor.
Peşmerge Türkiye'nin desteğiyle İslam Devleti'ni püskürterek özerk Kürt yönetiminin sınırlarını Ninova vilayetinin bazı bölümlerini kapsayacak şekilde genişletti.
Bundan önceki askeri harekatlarda İslam Devleti'nin elindeki toprakları geri alan güçler, bu toprakların nasıl yönetileceği üzerinde de söz sahibi oldu. Musul harekatı öncesinde de bu hesaplar yapılıyor.
Irak hükümetine danışmanlık yapan siyasi analist Sajad Jiyad, "Türkiye Musul ve Irak'ın kuzeyini bir nüfuz alanı, tampon bölge olarak görüyor. Burada askeri varlığı olması gerektiğini düşünüyor" dedi.
"Türkiye, Irak-Suriye-Türkiye arasındaki bu bölgenin kontrolünde olması, ya da en azından neler olup bittiğini bilmesi gerektiğini düşünüyor."
Türkiye'nin bölgeye yüksek sayıda asker göndermek istediğine yönelik herhangi bir belirti yok. Ancak Türkiye'nin 1990'lardan bu yana Kuzey Irak'ta üsleri bulunuyor ve buradaki varlığı PKK ile askeri mücadele boyunca artış kaydetti. Yani Türkiye Musul harekatı başlamadan önce bölgede iyi konumlanmış durumda.
Türkiye ile Irak merkezi hükümeti arasında Türkiye'nin geçen ay Başika askeri üssüne 150 asker göndermesinin ardından diplomatik kriz başladı. Ankara, Irak başbakanının daveti üzerine Başika'daki Sünni Haşid Vatani milislerini eğiten askerleri korumak üzere asker sevk edildiğini belirtti.
Bağdat'ın Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne Türkiye'yi şikayet etmesi üzerine, Başika'ya gönderilen destek kuvvetlerinin bir bölümü özerk Kürt yönetimi topraklarına çekilirken, Türkiye geri çekilmenin süreceğini belirtti.
Buna karşılık Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan birliklerin tamamının geri çekilmesinin söz konusu olmadığını ifade etmişti.
Irak hükümetindeki kıdemli Kürt siyasetçilerden Maliye Bakanı Hoşyar Zebari ise daha sonra krizin "çözüm yolunda" olduğunu ifade etmişti.
ABD Başkanı Barack Obama ise Irak Başbakanı Haydar Abadi ile dünkü telefon görüşmesinde Türkiye'nin Irak hükümetinin izin vermediği tüm askeri güçlerini ülkeden çekmesi gerektiğini söyledi.
TAVİZ VERMEZ ÇİZGİ
Abadi'nin iki milyon nüfuslu Musul'un bu yıl içinde geri alınacağını söylemesinin ardından kentin geleceği için rekabet kızışacak.
Jiyad, Türkiye'nin "Bölgede varlık gösteren ABD ve İran'a bakarak onlara benzer bir şey yapmamız gerekiyor şeklinde düşündüğünü" ifade etti.
Abadi, Türkiye'nin Başika'ya asker sevk etmesine sert tepki vererek, Bağdat'ın sevkiyata onay vermediğini, Ankara'nın kötü niyetle hareket ettiğini ifade etmişti.
Zayıf bir lider olmakla eleştirilen Abadi, bir yandan Türkiye'ye sert tepki verirken, diğer taraftan kavgacı koalisyon ortakları ile de uzlaşmaya çalışıyor. Ramadi kentinin geri alınması Abadi'ye kamuoyu nezdinde destek sağlayacak olsa da Türkiye'nin sevk ettiği birlikler başbakanın gücünün zayıflamasına neden olabilir.
Jiyad, "Koalisyon ortaklarını, kamuoyunu görmezden geliyor gibi bir algı yaratmamalı... böyle bir algı oluşursa koalisyon bitebilir. Bir güven oylaması ile karşı karşıya kalabilir. Ama Abadi Türkiye'ye sert çıkarak hiçbir şey kaybetmez" dedi.
Ülgen ise Abadi'nin izlediği taviz vermez çizginin, Türkiye'nin bölgedeki başlıca Sünni Müslüman güç Suudi Arabistan ile yakınlaşmasından da kaynaklanabileceğini, ancak iki ülkenin karşı karşıya geleceğini düşünmediğini ifade ediyor.
Ülgen, "Daha çok siyasi bir konu, ancak artan mezhepsel gerilim de durumu güçleştiriyor. Bu nedenle idare etmek de zorlaşıyor" dedi.
KÜRTLER
İslam Devleti'nin 2014'te Irak'ın önemli bir bölümünü ele geçirmesi son yıllarda pek de iyi olmayan Ankara ile Bağdat arasındaki ilişkilerde gerilimin sürmesini sağladı.
Irak Türkiye'nin Suriye'deki İslam Devleti gibi cihatçı gruplara katılacak militanların sınırlarından geçmesine izin verdiğini iddia ederken, Musul'daki konsolosluğun İslam Devleti ile bağlantıları olduğunu öne sürüyor. Ankara ise iddiaları reddediyor.
Kürt özerk yönetiminin boru hattı aracılığıyla Ceyhan'a petrol sevkiyatına Ankara'nın 2014 yılında izin vermesi de Bağdat'ta öfke yarattı.
Türkiye ile Bölgesel Kürt yönetiminin başındaki Kürdistan Demokratik Partisi arasındaki yakın ilişki, Ankara'nın PKK ile silahlı mücadelesini ise kolaylaştırıyor. Ankara, PKK saldırılarını gerekçe göstererek, Kuzey Irak'taki PKK kamplarını Temmuz ayında bombalamaya başladı.
Ülgen, Türk birliklerinin Kuzey Irak'ta varlık göstermeye devam edeceğini beklediğini ifade ederek, "PKK ile mücadelenin zirve yaptığı dönemde Irak'ın kuzeyindeki birliklerin varlığı PKK saldırılarına karşı da caydırıcılık sağlıyor" dedi.
Kuzey Irak'ın Kürdistan Yurtseverler Birliği partisinin kıdemli yetkililerinden Adil Murad ise Türkiye'yi askeri harekatın başlamasıyla birlikte Musul'un bir bölümünü işgal etmeye yönelik manevra yapmakla suçluyor.
Murad, "Türkler Musul'un hayalini kuruyor, Birinci Dünya Savaşı'nda kopmuş bir illeri olarak görüyor. Bu kabul edilemez. Musul'un koruyucusu değiller" dedi.
Haberin orijinali için tıklayınız: Bu haber, linkleri yukarıda belirtilen haber ya da haberlerden derlenmiştir. Tam çevrilmiş metin olmayabilir.