Can Sezer / Gabriela Baczynska
İSTANBUL/BRÜKSEL, 15 Nisan (Reuters) - İngiltere'nin Avrupa Birliği'nden (AB) anlaşmasız bir şekilde ayrılma ihtimali, süreçte söz hakkı bulunmasa da Türkiye'nin dış ticaretini ciddi şekilde etkileyecek.
Türkiye, AB'den kontrolsüz bir şekilde ayrılması halinde ikinci büyük ihracat pazarı olan İngiltere'ye gümrüksüz erişimini belki de birkaç yıl süreyle yitirebilir.
İngiltere ve AB, 2016 yılında referandumla başlayan AB'den ayrılma sürecinin başlangıç tarihini geçen hafta itibarıyla 31 Ekim'e erteleme kararı aldı. İngiltere bu tarihe kadar AB ile ayrılık sonrası ticaret ilişkilerini düzenleyecek bir anlaşma yapamazsa anlaşmasız Brexit olarak adlandırılan bir durumda kalacak.
Her ne kadar hem İngiltere hem AB istemiyor olsa da anlaşmasız Brexit, Türkiye'nin İngiltere ile geçen yıl 3.7 milyar dolar olan dış ticaret fazlasının büyük bölümünü yitirmesine yol açabilir.
Birleşmiş Milletler tarafından geçen hafta yayımlanan bir rapora göre İngiltere'nin AB'den anlaşmasız ayrılması halinde 2.4 milyar dolar ihracat kaybı ile en olumsuz etkilenecek AB üyesi olmayan ülke Türkiye olacak. Türkiye'yi Güney Kore ve Pakistan izliyor.
Türkiye'nin İngiltere ile ticaret ilişkileri hali hazırda Türkiye'nin Avrupa Birliği ile yaptığı gümrük birliği anlaşması çerçevesinde yürüyor. İngiltere AB'den anlaşmasız çıkarsa bu anlaşmadan da çekilmiş olacağı için Londra ve Ankara birbirlerinden ithal ettikleri ürünlerden gümrük vergisi almak zorunda kalacak.
Reuters'a değerlendirmede bulunan Avrupa Parlamentosu'nun Türkiye raportörlüğü görevini de yürüten Kati Piri, "Anlaşmasız Brexit halinde Türkiye ile İngiltere, ancak İngiltere AB ile anlaştıktan sonra ticaret anlaşmasına varabilir. Ki bu da birkaç yıl kadar sürebilir" dedi.
Avrupa Birliği ülkeleri ve İngiltere şu ana kadar ikili ticarete ve ilişkilere zarar verecek anlaşmasız Brexit'ten kaçınmak için yoğun çaba gösterdi. Ancak Brexit'in tekrar ertelenmesi en yumuşak geçişten en sertine kadar tüm ayrılık seçeneklerinin hâlâ masada olduğunu gösteriyor. ve Londra'nın, AB'den ayrılma sonrası ticaret ilişkileri üzerinde çalışmak için 2017'de kurduğu heyetin çalışmaları sektör kaynaklarının verdiği bilgiye göre bu yıl da devam etti. İki ülke olası bir serbest ticaret anlaşmasına ulaşmaya çalıştıklarına yönelik iyimser mesajlar vermişti.
GÜMRÜK BİRLİĞİ ANLAŞMASI
Türkiye'nin Avrupa ülkeleriyle ticaret ilişkileri 20 yıldan uzun bir süre önce yapılan Gümrük Birliği anlaşması çerçevesinde yürüyor. Anlaşma kapsamında Avrupa ülkeleriyle ticaret gümrük vergisi olmadan, engelsiz yürütülüyor.
Gümrük birliği Türkiye ile AB arasında "asimetrik" olarak tarif edilen bir yapı kurdu. Buna göre AB başka ülkelerle serbest ticaret anlaşması müzakeresi yürütebiliyor, ancak Gümrük Birliği nedeniyle ticaret anlaşmasından etkilenecek olan Türkiye'nin müzakerelerde söz hakkı bulunmuyor.
AB diplomatları Gümrük Birliği'nin, uyuşmazlık giderilmesi mekanizması dahil olmak üzere "güncelliğini yitirmiş" bir yapı olduğunu kabul ediyorlar. Ancak Gümrük Birliği'nin yeniden müzakeresi 2016 yılından bu yana askıya alınmış durumda.
Piri, Gümrük Birliği'nin güncellenmesi için Mayıs ayındaki Avrupa Parlamentosu seçimlerinin ardından bir pencere açılabileceğini ifade etti. Fakat buna rağmen anlaşmasız Brexit'in olumsuz etkilerini giderecek bir anlaşmanın yapılabilmesi için Türkiye'nin önce İngiltere'nin AB ile ticaret anlaşmasına varmasını beklemesi gerekecek.
İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) Genel Sekreteri Çiğdem Nas, "Tarifeler ve gümrük duvarları gibi durumlar söz konusu olabilir. İki tarafın da böyle bir problem meydana gelmemesi için acil eylem planı yapması gerekiyor" dedi.
Nas, sert çıkış gibi bir olasılığa karşı geçici çözümler tasarlandığını ifade ederek, "Mesela İngiltere'de depo kiralanıp tedarik zincirinin bozulmaması anlamında senaryolar söz konusu ama bunlar kalıcı çözümler gibi görünmüyor. Anlaşmasız çıkış durumunda şu zamana kadarki ticaret zincirlerinin yerini alabilecek bir şey bulmak zor olacak" dedi.
TÜRKİYE'NİN DIŞ TİCARET FAZLASI
Türkiye İngiltere ile ticaretinde düzenli olarak fazla veriyor.
Geçen sene itibarıyla Türkiye'nin İngiltere'ye yaptığı 11.1 milyar dolar ihracatın yüzde 25'ini otomotiv sektörü, yüzde 15 kadarını giyim ve tekstil, yüzde 10 kadarını da ev aletleri ve elektroniği sektörü gerçekleştirdi.
İngiltere'ye 2 milyar dolar ihracatı olan giyim sektörünü temsil eden İHKİB'in Başkanı Mustafa Gültepe, Ocak ayında Reuters'a yaptığı değerlendirmede, İngiltere'nin anlaşmasız çıkışı halinde giyimde yüzde 12 gümrük vergisini devreye alacağını ve ihracatın yüzde 15-20 azalabileceğini ifade etmişti.
Otomotiv ana sanayini temsil eden sektör kuruluşu OSD'nin Genel Sekreteri Osman Sever de İngiltere'ye yılda yaklaşık 170,000 araç ihraç edildiğini ifade ederek, "Anlaşmasız ayrılık durumunda İngiltere DTÖ tarifelerini uygulayacak, dolayısıyla otomotiv ürünlerinde gümrük vergisi söz konusu olacak... Gümrük vergileri Türkiye'nin ihracatı açısından bir risk oluşturacaktır" dedi.
İki ülkenin gümrük protokollerindeki değişiklik nedeniyle ithalat ve ihracatta bekleme sürelerinin uzayabileceğine de dikkat çeken Sever, otomotiv sanayi adına alınması gereken tedbirleri OSD'nin Ticaret Bakanlığı'na ilettiğini ifade etti.
Türkiye otomotiv ana sanayi yıllar içinde Avrupa çapında kurulan tedarik zincirinin bir parçası haline geldi. Sektör ihracat yaptığı İngiltere'den ithalat da yapıyor. Örnek olarak Ford'un İngiltere'de ürettiği motorlar Türkiye'ye getirilerek Ford Otosan fabrikasında üretilen araçlarda kullanılıyor ve bu araçlar ihraç ediliyor. bir otomobil fabrikasında görevli ancak adının açıklanmasını istemeyen bir kaynak, "Anlaşmasız Brexit'te her şey durur. Her şekilde bir maliyet artışı var. Bütün olasılıkları yakından takip ediyor, işlerin devam etmesi ve en az maliyet yaratan senaryo için uğraşıyoruz" dedi.
<^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Anlaşmasız Brexit'ten en yoğun etkilenecekler
https://tmsnrt.rs/2X2HBo2
^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^> (Haberi bildiren Can Sezer, Ezgi Erkoyun, Gabriela Baczynska; Redaksiyon Tülay Karadeniz)