Tulay Karadeniz
ANKARA, 12 Ocak (Reuters) - Türkiye zor geçen ve ilişkilerin çok yıprandığı bir yılın ardından 2018 yılının Avrupa Birliği (AB) ile ilişkilerde yeni bir başlangıç yılı olmasını arzu ettiğini belirtiyor ancak Brüksel'in beklediği adımları atmazsa bu arzunun somut bir ilerlemeye dönüşmeden sadece "söylemde" kalması olası görünüyor.
Analistler AB'nin eleştirdiği ifade özgürlüğü, cezaevindeki gazetecilerin durumu, olağanüstü hal koşulları gibi alanlarda Ankara somut bir adım atmazsa, Türkiye ile tam üyelik yerine başka tür bir ortaklık kurma söyleminin güçleneceğini ya da Ankara ile sadece terörle mücadele, göç ve güvenlik gibi müzakere sürecinin dışında kalan alanlarda bir işbirliğinin mümkün olabileceğini belirtiyor.
TÜRKİYE-AB İLİŞKİLERİNDE 2017
Almanya, Fransa, Avusturya ve Hollanda'da düzenlenen seçimlerin yanı sıra Türkiye'de düzenlenen başkanlık referandumu sürecinde ilişkilerde ciddi bir gerilim yaşanırken, 15 Temmuz 2016'daki darbe girişimi sonrasında yaşanan tutuklama ve ihraçlar, cezaevindeki gazeteciler, OHAL'in ne kadar süreceği konusunda net bir takvim olmaması Brüksel'in radarında yer aldı ve AB Ankara'nın Kopenhag siyasi kriterlerinden giderek uzaklaştığı eleştirisini tüm yıl sürdürdü.
2017'de müzakere sürecinde yeni hiçbir fasıl açılmadı, vize serbestisi ya da Gümrük Birliği'nin güncellenmesi sürecinde herhangi bir adım atılmadığı gibi müzakerelerin dondurulması ya da askıya alınması Konsey toplantılarında çok tartışıldı. Hatta Avrupa Parlamentosu bağlayıcı olmasa da Temmuz 2017'de Türkiye ile müzakerelerin askıya alınmasına ilişkin raporu kabul etti.
İlişkilerdeki bu kötü gidiş sürerken Komisyon geçen yıl Türkiye hakkında bir ilerleme raporu yayınlamadı, AB Konseyi de Türkiye'ye katılım öncesi strateji kapsamında verilen fonlarda 105 milyon euro kesinti yapma kararı aldı.
2018'DE YENİ BAŞLANGIÇ YAPMA HEDEFİ GERÇEKÇİ Mİ?
Böyle bir yılın ardından Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan 2018'de ilk yurtdışı ziyaretini AB'nin etkili ülkelerinden biri olan Fransa'ya, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ise geçen yıl ilişkilerde ciddi krizler yaşanan Almanya'ya gerçekleştirdi ve Ankara ilişkilerde krizleri geride bırakmak gerektiği mesajları verdi.
Ancak Erdoğan ile düzenlediği basın toplantısında Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron Türkiye'nin "Avrupa çıpası" korunmakla birlikte belki de ilişkilerde üyelik dışında bir "ortaklık ya da işbirliğini" düşünmek gerektiğini söyleyerek, geçmişte Türkiye muhaliflerinin sıkça dillendirdiği "imtiyazlı ortaklık" benzeri bir ilişki türünü gündeme getirdi.
Almanya Dışişleri Bakanı Sigmar Gabriel de daha 26 Aralık'ta İngiltere'nin AB'den ayrılmasını öngören Brexit'in ardından bu ülke ile kurulacak modelin Türkiye için de uygulanabileceğini söylemişti.
"YENİ BAŞLANGIÇ ZOR ANCAK MAKULLEŞME OLABİLİR"
Peki Ankara 2018'de AB ile arzu ettiği yeni başlangıcı nasıl sağlayacak ya da sağlayabilir mi?
AB analisti Can Baydarol bu yıl ilişkilerde olsa olsa bir "makulleşme" yaşanabileceğini belirtti ve "İlişkiler o kadar anormal hale geldi ki, normalleşmeye doğru gitmenin ilk adımı makulleşme olmak zorunda" dedi.
İKV Genel Sekreteri Çiğdem Nas ise "Üyelik hemen olacak bir şey değil ama en azından vize ve Gümrük Birliği gibi konularda belki bir ilerleme olabilir. Bunun için de top Türkiye'nin sahasında görünüyor. Çünkü AB beklentilerini ortaya koydu. O beklentileri gerçekleştirmeye yönelik bazı adımlar gerekli; mesela ifade özgürlüğüne yönelik biraz daha iyileşme, OHAL'in en azından kaldırılmasına yönelik bir zaman çizelgesi sunulması gibi. Türkiye'den normalleşme ve AB rotasına geri dönüş bekleniyor...Ancak Türkiye çok kısa vadede topa vuracak gibi gözükmüyor" dedi.
Gümrük Birliği güncellenmesi sürecinin bile başlatılması için Kopenhag kriterlerine uyum konusunun gündeme geldiğini hatırlatan Nas sözlerini şöyle sürdürdü:
"Mesela Nisan'da Komisyon'un Türkiye ile ilgili yeni bir rapor hazırlaması bekleniyor. Belki orada yine olumsuz bir tablo çıkarsa bu sefer müzakere süreci ile ilgili, askıya alma gibi başka adımlar sözkonusu olabilir. Yani her zaman ilişkilerin kötüleşme potansiyeli var. Ama şu ortada iki taraf da şu anda ilişkileri çok bozmak istemiyor gibi. Belli konular üzerinde işbirliği çalışması olabilir; bunlar güvenlik, Suriye ve göç konusu olabilir" dedi.
AB İLE İLİŞKİLERDE OHAL ETKİSİ
"Eğer 'yeni bir başlangıç yılı olabilir'den kasıt tam üyelik sürecinin canlanması ise hayır olamaz. Çünkü Türkiye bir olağanüstü halden geçiyor ve AB'nin eleştirdiği hususların hemen hemen hepsi halen geçerliliğini koruyor. OHAL yeni uzatıldı ve bir daha uzatılmayacağına dair de bir emare yok" diyen German Marshall Fund Türkiye analisti Özgür Ünlühisarcıklı, "Vize serbestisi ile ilgili ilerleme kaydetmek için de, yol haritasında anılan kriterlerin her birinin tartışmaya yol bırakmayacak şekilde gerçekleştirilmesi lazım. Şu anda Türkiye'de böyle bir siyasi irade görmüyorum" dedi.
Ünlühisarcıklı ilişkilerde ilerleme kaydedilebilecek tek alanın üçüncü konular olduğunu belirterek, "göç, terörle mücadele, Suriye gibi dış politika" alanlarında daha yakın diyalogun sözkonusu olabileceğini belirtti.
AB'nin en ciddi eleştirilerinden biri olan tutuklu gazeteciler konusunda Anayasa Mahkemesi'nin dün aldığı bir karar bu alanda bazı adımlar atılması ihtimalini gündeme getirmişti. AYM cezaevindeki gazeteci-yazarlar Mehmet Altan ve Şahin Alpay için hak ihlalleri olduğu kararı verdi ancak yerel mahkemeler iki ismin tutukluğunun devamına hükmetti. da 2018'e dair öngörüsünü "AB'nin almaya başlayacağı şekillenme ile Türkiye'nin kendi adına yapması gereken bazı ilerlemeler biraraya gelir mi diye düşünmek lazım. Türkiye açısından baktığımda en azından Kopenhag siyasi kriterleri bakımından umutsuz vaka olduğumuzu hala tespit etmek durumundayım" sözleriyle değerlendirdi.