Andrew Osborn / Orhan Coskun
MOSKOVA/ANKARA, 28 Aralık (Reuters) - Türkiye, İran ve Rusya arasında taslaklandırılan bir anlaşmaya göre Suriye'nin resmi bölgesel etki alanlarına bölünmesi ve şu anki Cumhurbaşkanı Beşar Esad'ın en az birkaç yıllığına görevini devam ettirmesi planlanıyor.
Rusya'nın planlarına yakın kaynaklar, bu anlaşmanın Esad'ın Alevi mezhebi kontrolünde bir federal hükümetin altında oluşturulacak bölgesel özerklikleri kapsadığını ve henüz çok yeni olduğunu, dolayısıyla değişikliklerin ve Esad'ın rızasıyla beraber Körfez ülkelerinin ve ABD'nin de rızasının söz konusu olduğunu belirtti.
Rusya Dışişleri Bakanlığı'na yakınlığıyla bilinen düşünce kuruluşu Rus Uluslararası İşler Konseyi genel direktörü Andrey Kortunov, "Uyuşmaya doğru bir adım atıldı" diyerek, "Son bir anlaşma zor olacak, fakat duruşlar değişti" ifadelerini kullandı.
Bazı kaynaklar bu üç ülke arasındaki anlaşma sonucu Esad'ın bazı güçlerinin azaltılacağını söylüyorlar. Rusya ve Türkiye Esad'ın bir sonraki seçimlere kadar cumhurbaşkanı olarak kalmasına ve bu seçimlerde yerini daha az kutuplaştırıcı bir Alevi adaya bırakmasına izin verecek.
Kaynaklar bu konu için İran'ın hâlâ ikna edilmesi gerektiğini söylüyorlar. Fakat her iki şekilde de Esad'ın ailesi ve kendisinin güvenliğini garanti eden bir şekilde görevden ayrılmasına izin verilecek.
Kortunov isim belirtmeden, "(Esad'ın yerine potansiyel olarak gelebilecek) birkaç isim gündeme getirildi" dedi.
Hiç kimse Suriye'de geniş çaplı bir barış anlaşmasının hızlı, kolay ve başarı garantili olacağını garanti etmiyor. Açık olan şu ki Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin başlarda Türkiye ve İran ile planlanan olası bir anlaşma da başlıca rolü oynamak istiyor.
Böylesi bir durum Putin'in, Rusya'nın yeniden bir dünya gücü ve ciddi bir Ortadoğu oyuncusu olduğuna dair söylemini güçlendirecek.
İngiltere'nin Moskova eski büyükelçisi Sir Tony Brenton, "Eğer dünyayı değiştirdiklerini gösterebilirlerse bu onlar için büyük bir ödül olacaktır. Hepimiz bunu ABD'nin yapmasına alıştık ve Rusya'nın da eskiden bu şekilde oynadığını unuttuk" dedi.
KAPI ARKASI ANLAŞMALAR
Rus bir kaynak, Rusya'nın istediğini elde etmesi durumunda Suriye hükümeti ve muhalefet arasında görüşmelerin Ocak ortası itibariyle Kazakistan'ın başkenti Astana'da başlayacağını söyledi.
Görüşmeler Birleşmiş Milletler aracılığında gerçekleşen müzakerelerden farklı olacak ve ilk safhalarda ABD'yi kapsamayacak.
Bu durum Washington'da bazılarını rahatsız etti.
Konunun hassasiyeti nedeniyle ismini vermek istemeyen bir ABD'li yetkili, "İspanya ekonomisi kadar büyük bir ekonomisi olan bu ülke, yani Rusya, ortalıkta dolaşıyor ve ne yaptıklarını biliyormuş gibi hareket ediyor" diyerek, "Türkler ve Rusların bunu bizsiz yapabileceğini (siyasi görüşmeler) sanmıyorum" dedi.
Rusya, İran ve Türkiye savunma ve dışişleri bakanları 20 Aralık'ta Moskova'da bir araya gelerek Suriye konusunda yapılacak bir anlaşmanın detaylarını belirlediler.
Rus kaynaklar ilk adımın ülke genelinde bir ateşkes ilan edilmesi ve daha sonra görüşmelerin başlaması olduğunu söylüyor. Daha sonraki adım Körfez ülkeler ve daha sonra ABD'yi dahil etmek, bu noktadan sonra da Avrupa Birliği'ni dahil ederek Suriye'yi yeniden inşa etmenin faturasını Körfez ülkeleriyle beraber üstlenmesini istemek olabilir.
Üç taraflı barış anlaşması ilk bakışta tuhaf görünüyor.
Esad'ın güçlü destekçisi İran şu ana kadar Esad'a milis desteği sağlarken, Rusya da hava desteği sağladı; Türkiye ise Esad karşıtı isyancıları destekledi.
Sürece yakın bazı kaynaklara göre Putin, bir anlaşmaya ulaşabilmek için Türk mevkidaşı Tayyip Erdoğan ile kapalı kapılar ardında bazı ortak noktalara vardı.
Aynı kaynaklar Moskova'nın, Türkiye'nin Esad'ın yakın zamanda görevinden ayrılması isteğini terk etmesini sağlayarak İran'ın üçlü anlaşmaya razı olmasını sağladığını söylüyor.
Üst düzey bir Türk hükümet yetkilisi, "Bizim önceliğimiz artık bizim topraklarımızda gerçekleştirilen terörü önlemek. Esad'ın gitmesi değil, terörizmin bitmesi önceliğimiz noktasına geldi" dedi.
Yetkili, "Bu Esad'ı onayladığımız anlamına asla gelmiyor" diyerek, "IŞİD temizlendiğinde Rusya belki askeri operasyon olarak değil ama sınırlarımızdaki PKK dahil terör uzantılarının bitmesinde Türkiye'ye Suriye tarafında destek verebilir" dedi.
Aynı yetkili, "İran ile anlaşmazlıklar var elbette, bazı olaylara farklı bakıyoruz ama ortak sorunların bitmesi için belli bir noktada uzlaşı sağlıyoruz" ifadelerini kullandı.